ماهی که افزون بر عبادت، زمان تفکر است اما براستی این ماه دارای ویژگیهای فراوانی است که یکی از موارد آن صله رحم و سرکشی به اقوام است که بارها در دین مبین اسلام بر آن تأکید شده است. تا جایی که سرکشی و صله رحم اقوام جزو بهترین عبادتها در ماه رمضان شمرده می‌شود. از این رو به میان مردم و صاحب نظران رفتیم تا دیدگاه‌های آنها را در این خصوص جویا شویم.

ماه همدلی
*آقای حسینی یکی از کاسب‌های قدیمی است. او درباره صله رحم در ماه مبارک رمضان می‌گوید: ماه مبارک، ماه ویژه‌ای است. ناخودآگاه هر فردی در هر شرایط اجتماعی و اقتصادی دارای یک حس و حال خاصی است. صدای اذان که می‌پیچد ناگهان احساس خاصی داری که انگار به خدا نزدیک‌تر شده‌ای و یکی از ویژگی‌های مهم این ماه صله رحم و سرکشی به اقوام است.
این فروشنده لبنیات می‌افزاید: در دین ما بارها تأکید شده که از وظایف افراد نسبت به خانواده و اقوام به جا آوردن صله رحم و کمک کردن است و مردم باید در حد توان این اعمال را انجام دهند و اگر توان انجام کاری برای دیگران را ندارند، دست کم برای آنها دعا کنند، شاید دعای مسلمانی در گوشه‌ای مشکل و گره‌گشای کار فردی باشد. از این رو ماه مبارک رمضان و افطاری فرصت مناسبی به نظر می‌رسد که این ارتباط و همدلی‌ها بیشتر بشود. فقط باید فراموش نکنیم که آن قدر بحث تجملات داخل افطاری‌ها نکنیم که این دید و بازدید و کنار هم بودن به یک مشکل مبدل شود.

ماه پاداشها
زهرا سبحانی، دانشجوی الهیات است. از او درباره بحث صله رحم در ایام ماه مبارک رمضان سؤال می‌کنم و او می‌گوید: صله رحم در ماه مبارک رمضان در دین ما خیلی تأکید شده است، تا جایی که به خاطر دارم در بخشی از دعای امام سجاد در صحیفه سجادیه آمده است؛ خدایا به ما توفیق بده که در ماه مبارک رمضان به خویشان نیکی کنیم.
وی ادامه می‌دهد: این توصیه بدان معناست که صله رحم سبب گره‌گشایی از خویشاوندان و نزدیکان و همسایگان می‌شود و به باور من برای داشتن جامعه‌ای منسجم باید با یکدیگر ارتباط داشته باشیم.
حتی بارها در دین ما توصیه شده با همسایگان رابطه دوستی برقرار کنید و این رابطه خوب با همسایگان سبب رضایت و خشنودی پروردگار می‌شود.
وی در رابطه با صله رحم در این ماه و دستاوردهای آن خاطرنشان می‌کند: داشتن رفت و آمد توفیق می‌خواهد، باور کنید خداوند به هر کسی این توفیق را نمی‌دهد. دادن افطاری هر چند ساده سعادت می‌خواهد. بارها دیده‌ایم در ماه مبارک رمضان انداختن سفره افطاری سبب جمع شدن اقوام و خویشاوندان در کنار هم می‌شود و اگر کدورتی وجود داشته باشد همین سفره افطاری می‌تواند سبب آشتی و دیدار مجدد باشد. این ماه ماه عزیزی است، کافی است کمی در آن تأمل کنیم آنگاه درخواهیم یافت چقدر دارای برکات پنهان و آشکار است تا جایی که در این ماه بسیاری از افراد از ظلمی که کسی در حق‌شان انجام داده و مدتها درصدد انتقام بوده‌اند، از او می‌گذرند.
خداوند سبحان برای صله رحم افزون بر پاداش اخروی، پاداش دنیوی هم مقرر کرده است تا جایی که اگر خانواده گناهکاری هم بخشی از دارایی‌شان را برای صله رحم هزینه کنند باز هم مالشان افزایش پیدا می‌کند و با نیکی کردن به یکدیگر عمرشان افزوده می‌شود. به هر حال صله رحم یکی از سنت‌های پسندیده و ارزشمند اسلام است که با فرا رسیدن ماه مبارک رمضان این سنت در قالب سفره‌های افطاری رونق دیگری می‌گیرد و خویشاوندان دور هم جمع و از احوال هم جویا می‌شوند.

ماه صمیمیت‌ها
در جایی خوانده‌ام که پیامبراکرم(ص) فرموده است: هر کس از تأخیر اجل و گسترش روزی خود خوشحال می‌شود، از خدا پروا کند و صله رحم کند، زیرا صله رحم سبب افزایش طول عمر می‌شود.
خانم رهنمون خانه‌دار است. او درباره صله رحم در ماه مبارک رمضان می‌گوید: ماه مبارک ماه مناجات است. اما هر سال در این ماه علاوه بر حس نزدیک شدن بیشتر به خداوند، بحث سفره افطار مطرح است. در خانواده و اقوام ما رسم است که نوبتی هر شب افطار منزل یکی از اقوام میهمان هستیم، البته بین خودمان قرار گذاشته‌ایم که سفره ساده باشد تا هم از ثواب افطاری دادن همه برخوردار شویم و هم پس از افطار کنار هم باشیم و از کنار هم بودن لذت ببریم.
از قبل از افطار همه فامیل دور هم جمع می‌شویم. برای پختن افطاری همه خانمها کمک می‌کنند، زمان انداختن سفره آقایان هم کمک می‌کنند و همه اقوام در شستن ظرف‌ها و جمع کردن سفره به هم کمک می‌کنیم و بعد سریال‌های تلویزیون که مخصوص این ماه ساخته شده را می‌بینیم و درباره مسایل و مشکلات یکدیگر صحبت می‌کنیم. به نظر من این اتفاق کمی نیست و مطمئن هستم خداوند هم برای همین به صله رحم خیلی تأکید کرده است، زیرا ناخودآگاه ارتباطات صمیمی‌تر می‌شود.
همدلی بیشتر می‌شود و در کنار همین دید و بازدید مشکلات، انتقادها و خیلی از حرفهای ناگفته مطرح می‌شود که اگر کدورتی هم باشد رفع می‌شود.

ماه حمایت‌های عاطفی
دکتر مسعود آذربایجانی نیز درخصوص تأثیر ماه مبارک رمضان بر صله رحم می‌گوید: به باور من ماه مبارک رمضان از چند جهت تأثیرگذار بر اعمال خیر و نیک است بویژه بر صله رحم بیشترین تأثیر را دارد.
به دلیل آنکه افراد از اشتغالات جاری فارغ می‌شوند و در واقع فراغت بیشتری دارند و در این فرصت به کارهای خوب و سفارش شده دین می‌توان پرداخت.
از این جهت افطار و افطاری دادن در روایت‌ها خیلی سفارش شده است. در ایام ماه مبارک افطاری سبب ارتباط بیشتر اقوام و آشنایان می‌شود، اما لزوم ساده‌تر برگزار شدن مراسم را فراموش نکنیم. افطاری دادن از سنت‌های خیلی خوب است که در اسلام و سفارشات نبی اکرم(ص) توصیه شده است که افطاری بدهید حتی اگر به اندازه دانه‌ای خرما باشد.
عضو هیأت علمی و پژوهشگاه حوزه و دانشگاه در ادامه به روایات خطبه شعبانیه پیامبر اکرم(ص) اشاره می‌کند و می‌افزاید: صله رحم بر خویشاوندان و آشنایان و سر زدن به آنها سفارش شده است.
اگرچه ممکن است برخی اقوام و آشنایان ما در یک شهر یا یک منطقه باشند که در این صورت بهتر است به صورت حضوری از حال و احوال آنها جویا شویم و وضعیت آنها را از نزدیک ببینیم و اگر آنها از شهر یا منطقه ما خیلی دور هستند دست کم با تلفن یا ایمیل از حال آنها باخبر بشویم.
درست است که به دید و بازدید در اسلام سفارش شده است، اما نه صرفاً دید و بازدیدی ظاهری و همراه با تعارفات، بلکه هدف رفع مشکل و باخبرشدن از حال و احوال یکدیگر است. کمک و امداد رساندن به هم و در صورت وجود مشکلات مالی درصدد رفع آن برآییم یا دست کم مشاوره فکری و همدردی باشد. در حقیقت همدلی عاطفی جزو موارد کمک و مدد می‌باشد.
دکتر آذربایجانی در ادامه می‌گوید: یکی از ویژگی‌های صله رحم در ماه مبارک عیادت از اقوام و آشنایان بیمار است که با رفتن به عیادت رفع غم است، زیرا هنگامی که کسی بیمار است اگر حمایت عاطفی اطرافیان را داشته باشد، دستگاه ایمنی بدنش به مراتب بهتر کار می‌کند و سریع‌تر سلامتی‌اش را بازمی‌یابد.
وی همچنین به آثار روزه اشاره و تأکید می‌کند: در روزه گرفتن که گرسنگی و تشنگی و مشقت را در پی دارد، مزیت‌های فراوانی چون دوری از حالت‌های تکبر و خودخواهی را به همراه دارد، زیرا احساس ضعف سبب می‌شود ما نسبت به دیگران بیشتر توجه کنیم، حتی سبب می‌شود برای صله رحم نسبت به دیگران جدی‌تر باشیم.
وی به یکی از سنت‌های پیامبر(ص) برای دور شدن از تجملات اشاره می‌کند و می‌افزاید: هم در قرآن و هم از سنت‌های پیامبر است که می‌فرماید: کسانی که ایجاد تکلیف می‌کنند، از ما نیستند.
بارها تأکید شده است از کسانی که باعث زحمت و تکلف دیگران می‌شود نباشیم و سنت‌های اسلامی را اگر بخواهیم ایجاد کنیم باید از تکلفات و تشریفات بیجا جلوگیری کنیم.
دکتر آذربایجانی از مردم می‌خواهد در افطاری‌ها رعایت دیگران را بخصوص افرادی که دارای تمکن مالی هستند به مراتب بیشتر باید رعایت کنند، زیرا ممکن است اطرافیان شرایط پذیرایی فرد متمکن را نداشته باشند و از اطرافیان احساس تحقیر کنند، لذا سعی کنیم از اصل ثواب و پاداش ماه مبارک رمضان و صله رحم دور نشویم.
امام صادق(ع) روایتی دارند که در سفر حج مدام مردی گوسفند برای همراهانش قربانی می‌کرد و بسیار سخاوتمندانه عمل می‌کرد، حضرت به ایشان فرمود: چرا مؤمنان را خوار می‌کنید و او پاسخ داد: من جز نیکی کاری نمی‌کنم و حضرت فرمودند: آنها نمی‌توانند عوض و مانند تو مقابله کنند و این کار تو موجب تحقیر شدن آنها می‌شود.
لذا انداختن سفره‌های افطاری مجلل و با تشریفات سبب قطع رابطه می‌شود، چون ابتدا ارتباط یکطرفه و در نهایت به پایان رابطه می‌انجامد، از این رو توصیه می‌شود برای استمرار ارتباط و صله ارحام سادگی را پیشه کنیم.

سخن آخر
روایات مختلفی برای صله رحم وجود دارد برای مثال امام محمد باقر(ع) در رابطه با صله رحم می‌فرماید: صله رحم موجب پاکی اعمال و رشد دارایی و دفع بلا و آسانی حساب و تأخیر اجل می‌شود.
پیامبر اکرم(ص) نیز فرمود: هر کس از تأخیر اجل و گسترش روزی خود خوشحال می‌شود، پس از خدا پروا کند و صله رحم کند.
حضرت موسی(ع) نیز از خداوند پرسید: پاداش کسی که صله رحم کند چیست؟
فرمود: اجلش را به تأخیر اندازم و مرگ را بر او آسان کنم و فرشتگان بهشت به وی ندا می‌دهند، به سوی ما بیا و از هر دری که می‌خواهی وارد شو.
به هر حال می‌دانیم دین مبین اسلام، دین سادگی و آرامش و صداقت و مهربانی است از همدلی و همراهی و دیدارهای به مهر فراموش نکنیم، زیرا زمان به سرعت می‌گذرد و ماه ماه فرصت مغتنمی برای مهربانی و همین همراهی و همدلی‌های بسیار است و تمرین مناسبی برای همه ماه‌های خوب خداست.