به گفته اسماعیل نیا در ایران برخلاف کشور های دیگر به محض گران شدن قیمت کالایی همجوم برای خرید همان کالا و تشکیل صف های طولانی در برابر فروشگاه ها شکل می گیرد در حالیکه در خارج مانند عربستان عکس العمل مردم تحریم خرید کالای گران شده است که همین مساله منجر به شکستن قیمت می شود .
اما به راستی چرا مردم در ایران اینگونه رفتار می کنند و ضمن اینکه هجوم به بازار برای تهیه مایحتاج تعادل عرضه و تقاضا را برهم می زند خود در امکان ادامه فعالیت افراد سود جو و فرصت طلب که با انبار کردن کالاها با هدف گران تر شدن آن موثر است .در حالیکه در کشور مانند عربستان به محض گران شدن مرغ مردم با تحریم و نخریدن باعث کاهش بهاء آن شدند .
*تفریح عمومی
در خصوص چرایی این مساله یک جامعه شناس می گوید : این اقدام مردم عربستان در جامعه شناسی به اصطلاع تفریح عمومی و یا کار گروهی نهادینه شده می باشد یعنی افراد خود بدون اینکه هیج سازمان یافتگی داشته باشند متوجه می شوند وقتی یک عامل غیر عادی در زندگی اقتصادی آنان است از خرید طرفه بروند.
دکتر افشار نادری در گفتگو با قدس آنلاین اضافه کرد : این عمل بدان معنی است که مردم یاد گرفتند که ما به عنوان مصرف کننده گان حرف اول را میزنیم بنابراین عدم خرید باعث می شود تولید کنند ه برای اینکه ضرر نکند ناچار به شکستن قیمت شودو کالا را به بهاء مناسب به بازار عرضه کند.
استاد یار دانشگاه های تهران ادامه داد: این یک آگاهی در جامعه است بنابراین وقتی چنین اگاهی وجود داردهمه مردم به چنین عمل گسترده دست می زنند بدون اینکه سازمان یافته باشد.
*آگاهی کاذب
وی با بیان اینکه متاسفانه در ایران چنین آگاهی در جامعه وجود ندارد ، گفت : مردم چون آینده قابل پیش بینی را مقابل خود نمی بیندد لذا تصور می کنند اگر امروز جنس و کالایی را نخرند فردا قیمت آن گران تر می شود بنابراین تصمیم می گیرند بین گران و گران تر گزینه اول را انتخاب کنند.
وی با تاکید بر اینکه متاسفانه این یک عمل گروهی اشتباه است که در جامعه دیده می شود ، گفت : این عمل به خاطر نا آگاهی اقتصادی صورت گرفته و ریشه در سیاست های اجتماعی داردیعنی به غلط به مردم آموزش داده شده که مثلاهر بار که تورم بالا رفته گفتند 10 درصد حقوق افزایش خواهد یافت . در حالیکه این آگاهی کاذب است و مردم را وادار می کند تصمیم درست اقتصادی نگیرندو برای هر ریالی که خرج می کنند این محاسبه را نداشته باشند که قیمت تمام شده آن کالا چقدر است و آیا چیزی که خریداری و برای آن ریال پرداخت می شود متناسب با آن قیمت پرداختی ارزش دارد.در حالیکه این محاسبه فردی و هزینه و فایده است که در کشوربه دلیل آگاهی های کاذب و غلطی که جامعه به مردم داده است به وجود نیامده است .
این جامعه شناس در این باره که اما گرانی ها در کشور موضوع جدیدی نست و از قدیم کم وبیش هم وجود داشته اما چرا مردم از این تجربه استفاده نمی کنند ، گفت : چون در طول این سالها به مردم این درس داده نشده است . مردم مدام شاهد بالا رفتن قیمت ها بودند و هیچ وقت ندیدند اقدامی از سوی دولت برای ثابت نگهداشتن قیمت ها صورت گیرد پس فردایی درانتظار آنان است که نشان می دهد نرخ اجناس و کالاها افزایش خواهد یافت .
و ی در این باره که آیا با این اوصاف رفتار مردم در خرید بیش از نیازدارای توجیه است ، گفت : به هیج وجه توجیه پذیر نیست .بلکه هدف این بود نشان داده شود در جامعه ایران نمی توان چیزی را پیش بینی کرد درحالیکه در عربستان مردم می توانند پیش بینی کنند که اگر نخرند قیمت کاهش می یابد ولی در ایران چه بخرند و چه نخرند قیمت ها همچنان گران می شود و روند صعودی دارد .
*انحصار دولتی
افشار با اشاره به اینکه بسیاری از افزایش قیمت ها ریشه در برنامه ریزی دولت دارد ، خاطر نشان کرد : در سایر کشور ها از جمله عربستان رقابت بین سرمایه داران است و اقدام مردم به عنوان مصرف کنندگان نشان می دهد سرمایه داران باید درقیمت تجدید نظر کننداما در ایران سرمایه گذار اصلی دولت است و رقابتی وجود ندارد وهمه چیز عمدتا در انحصار دولت است .
این استاد دانشگاه با اشاره به اینکه دولت خود قیمت ارز و گوشت وسایر کالا ها را اعلام ، تعیین و افزایش می دهد ، ادامه داد : در این شرایط چون قدرت رقابت وجود نداردلذا مردم می دانند که اگر امروز نخرند فرداگران تر با بخرند .
وی در این باره که ادامه این رفتار چه پیامدی خواهد داشت ، تصریح کرد : شرایط اقتصادی تاثیر منفی بر جامعه خواهد داشت لذا دولت باید برای آن چاره ای بیاندیشد .
*مردم بهم اعتماد کنند
افشار در خصوص راهکار تغییر رفتار مردم نیز خاطر نشان کرد : باید بین مردم همبستگی ایجاد شود و همه به هم اعتماد کنند .ببینیدبا گران شدن قیمت آجیل برخی از مردم اعلام کردند برای عید از خرید آجیل با هدف رعایت حال خانواده های که توان مالی ضعیفی دارند خوداری می کنند.اما الان اگر سری به فروشگاه های عرضه آجیل بزنید تعداد زیادی را می بینید که در صف خرید آجیل هستند در حالیکه وقتی گفته می شود آجیل نخریم باید از سوی همه مردم این مساله رعایت شود .
*بدون پسته هم می توان عید را سر کرد
وی با تاکید بر اینکه باید این اعتماد دوباره به بطن جامعه برگردد، گفت : پسته یک کالای غیرضرور و لوکس است و نبود آن درمراسم ایام عیدو سر سفره هفت سین اشکالی ایجاد نمی کندو از انجایی که کالای فاسد شدنی است و قابلیت انبار به مدت طولانی ندارد لذا همه مردم باید دست به تفریح عمومی بزنند و با نخریدن به کسانی که پشت پرده افزایش بی ضابطه نرخ این محصول شده اند ضرر وزیان برسانند تا مجبور شوند ان را با قیمت مناسب عرضه کنند .
این جامعه شناس اضافه کرد : در حال حاضر صادرات پسته به مدت 6 ماه ممنوع شده است واقعا اگر مردم از خرید آن امتناع کنند پسته روی دست تولید کننده می ماند و چون کالایی خراب شدنی است مجبور می شود قیمت را بشکند . مردم باید این آگاهی را داشته باشند و این کار رسانه هاست که باید با قدرت و جدیت آن را انجام دهد.
وی افزود : مردم باید بدانند کالاهای مانند شیر ، گوشت فاسد شدنی و قابلیت انبار ندارد اگر در مقابل گران شدن بی قاعده و منطقی قیمت آن از خرید خوداری کنند حتما نرخ آن کاهش خواهد یافت .

خبرنگار: معتمدی