اما فارغ از آمار و ارقامی که بعضا وزارت ارشاد اعلام می‌کند و بر اساس آنچه از شمارگان کتابها مشخص است این طرحها نتوانسته اند گامی باشند در جهت کتابخوان کردن مردم و علاقه مندی آنها به کتاب. چون هیچ کدام از این طرحها به درستی اجرا نشده و امکانات و ابزار لازم اجرایی را همراه نداشته است.
یکی از طرحهای گسترش فرهنگ کتابخوانی که همه ساله در ایام محرم و بویژه ماه مبارک رمضان مطرح می‌شود مساله «نذر کتاب» است. دو ماه محرم و رمضان مردم کشور ما بر اساس اعتقاداتشان بیش از ماه‌های دیگر برای رهایی از مشکلاتشان به سنت حسنه نذر پناه می‌برند.
معمولا کمک به موسسات خیریه و اطعام یتیمان، پهن کردن سفره های صلوات، ختم قرآن و صلوات و یا ختم ادعیه مختلف جلوه های مختلف نذور مردم در این ماه‌هاست . اما جلوه دیگری از نذر که اهمیتش از موارد گفته شده کمتر نیست و در بعضی موارد رجحان و برتری هم دارد نذر اعطای کتاب است.

همراهی ناشران با طرح نذر کتاب
این مساله همیشه در ایام مبارک رمضان و محرم مطرح می‌شود تا آنجا که دو سال پیش مدیر انتشارات «هزاره ققنوس» این طرح را اجرایی کرد و البته با طرح قوانینی چهارچوبهایی هم به این طرح داد.
البته رضا حاجی آبادی مدیر انتشارات هزاره ققنوس این طرح را در ایام ماه محرم به اجرا در آورده بود، بدین صورت که در مرحله اول ناشران و مولفان عاشورایی کتابهایشان را با 50 درصد تخفیف در اختیار ستاد نذر کتاب می‌گذارند، پس از بررسی این کتابها، موارد تایید شده به چرخه نشر وارد و پس از پایان طرح، بر اساس میزان فروش با ناشران تسویه حساب خواهد شد. در مرحله بعد یعنی مرحله دوم، خیرین از میان آثار انتخاب شده اثر مورد نظرشان را انتخاب می‌کنند.سپس مشخصات افراد خیّر و شرکت‌کننده در طرح تکمیل و 50 درصد هزینه پشت جلد کتاب پرداخت می‌شود و کتابها توسط خیران یا برگزارکنندگان نذر در اختیار علاقه‌مندان قرار می‌گیرد؛ در مرحله سوم «ارایه کتاب به صورت نذری به مردم» صورت می‌گیرد که پس از انتخاب اثر توسط علاقه‌مندان به فرهنگ عاشورا، افراد باید این آثار را در مکانهای عمومی مانند مدارس، مساجد، کتابخانه‌ها، هیاتهای مذهبی و سایر اماکن فرهنگی برای مطالعه فرد دیگری قرار دهند و پنجمین فردی که کتاب را مطالعه کرد، صاحب آن کتاب خواهد بود.
بدین صورت ناشران و مولفان علاقه‌مند و همچنین افراد خیّر و عموم مردم می‌توانستند در طرح «نذر کتاب» مشارکت کنند.
در این طرح مجموعه اشعاری که با محوریت عاشورا به چاپ رسیده بود در اولویت قرار داشتند.

طرحی نه چندان تازه
اما چرا طرحی که در مدت زمان کمی به اجرا درآمده و مورد توجه نسبی هم قرار گرفته نمی تواند در همه زمانها و برای علاقه گروه‌های بیشتری از مردم به اجرا در آید.
مثلا هر کس می‌تواند در هر زمانی شماری کتاب خوب را نذر کند و درزمان ادای نذر این کتابها را به شماری از آدمها هدیه کند.
احمد نثاری رئیس انتشارات امیرکبیر پیش از این در یکی از سایتها در خصوص «نذر کتاب» و میزان مشارکت انتشارات مختلف در این طرح گفته بود : این طور نیست که گمان ببرید طرح نذر کتاب؛ طرح تازه‌ای است. مشابه این طرح در گذشته هم وجود داشته است، به همین دلیل نیاز چندانی به فرهنگ‌سازی دراین راستا نیست. با این تفاسیر موضوعی که دراین میان مطرح می‌شود این است که تمام این اقدامها در کنار یکدیگر چندان به کتابخوان شدن مردم منجر نشده است. مشکل کاهش توان خرید مردم درتهیه کتاب نیست. گرچه قبول دارم که در چند ماه اخیر قیمت پشت جلد کتابها تا اندازه قابل توجهی افزایش یافته است و شاید بسیاری از مردم قادر به اولویت دادن به خرید کتاب درمیان دیگر مایحتاج خود نباشند. با این وجود مشکل پایین بودن سرانه مطالعه به این چند ماه بازنمی‌گردد و حتی اگر این مشکل هم حل شود تأثیر چندانی در افزایش انگیزه مردم نخواهد داشت. متأسفانه ما هنوز نتوانسته‌ایم کتابهایی مطابق با ذوق و سلیقه مردم منتشر کنیم. کتابهای موجود در بازارکتاب کشور فاصله بسیاری با خواسته‌های مردم دارد. برای همین با جدیت می‌گویم که ما هر چقدر هم به چنین کارهایی متوسل شویم موفق به جذب مردم به سوی کتاب و کتابخوانی نخواهیم شد. تا زمانی که ما به نیازسنجی درستی ازجامعه نپردازیم؛ موفق به کتابخوان کردن مردم نخواهیم شد. ذائقه مردم امروز به اصطلاح ساندویچی شده. شاید کمتر فردی پیدا شود که مثل گذشته یک رمان قطور در دست گرفته و با اشتیاق به مطالعه آن بپردازد.این روزها بیشتر کتابهایی که در قطع کوچک منتشر می‌شوند؛ مورد علاقه مردم قرار می‌گیرند.

راهی مؤثر در علاقه مند کردن مردم به کتابخوانی
به سراغ نصرا... محمود زاده یکی از نویسندگان کشورمان در حوزه دفاع مقدس می رویم. از او درباره این پرسیدیم که در فرهنگ رایج در کشورما جایی برای چنین فعالیتهایی وجود دارد که او هم گفت: نهادینه کردن فرهنگ «نذر کتاب» با توجه به روحیه و اعتقادات مذهبی مردم کشورمان راه بسیار موثری در علاقه مند کردن مردم به کتاب و کتابخوانی است، اما پرداختن به این مسئله با توجه به درگیر شدن همزمان آن با فرهنگ و اعتقادات دینی نیاز به کارشناسی و بررسی های بسیــاری دارد. بـــه باور شـخصی من بــا توجه به پیوند این مسأله با اعتقادات دینی شاید بهتر باشد در ابتدا کتابهایی انتخاب شوند که در نظر مخاطبان بار ارزشی و معنوی دارند، کتابهایی که از مقبولیت دربرابر اغلب مردم برخوردار هستند.
وی درادامه افزود: البته باید حواسمان باشد که این کار با اقـدامات سودجویانه و ســوء استفاده از کتـــابهای مذهبی همراه نشود. حتی اگر کتابهایی که توسط افراد انتخاب می شوند؛ در حوزه مذهب نیستند باید مخاطب را رو به تعالی و رشد ببرند.
وی ادامه داد: یکی دیگر از نکاتی که نباید در مسأله نذر کتاب ازآن غافل شد، نیازسنجی افرادی است که قرار است کتاب را به آنها اهدا کنیم. از همین رو می گویم باید تمام این موارد کنار هم قرار گرفته، بررسی های لازم انجام شده و بعد اقدام شود. اینکه ما برای کاری که سرمنشأ آن ازدین و مذهب است، کتابهایی غیرمذهبی انتخاب کنیم شاید در ابتدا چندان قابل قبول نباشد، اما همین که این فرهنگ جا افتاد می توان از کتابهایی حتی در بخش علمی هم استفاده و نسبت به اهدای آنها اقدام کرد.

ضرورت سیاستگذاری
اما «منیژه آرمین» معتقد است هر حرکتی که نهایتا به خواندن کتاب و ترویج کتابخوانی منجر شود را باید جدی گرفت. وی توضیح می‌دهد: طرح نذر کتاب اقدام جدیدی نیست. مردم ما به خاطر باورهای مذهبی شان از قدیم کتابهای ادعیه و قرآنهای جیبی را به هم هدیه می‌دادند یا در صورت حل مشکلی آن را نذر می‌کردند. اما اگر بخواهیم این حرکت باعث ایجاد موج اجتماعی و فرهنگی شود و همین طور کتابخوانی را بین مردم گسترش دهد باید در حوزه انتخاب کتاب فراتر عمل کنیم، یعنی اینکه نذورات فقط به نذر کتب ادعیه و قرآن محدود نشود و کتابهای علمی، داستانهای خوب و حتی کتابهای حوزه کودک و نوجوان را هم دربر بگیرد، در این صورت است که این طرح به ایجاد موج و حرکتی فرهنگی منجر می‌شود.
وی معتقد است: فرهنگ کتابخوانی باید در زندگی ما حضور دایمی داشته باشد، اتفاقی که متاسفانه هنوز رخ نداده است، چون مسؤولان فرهنگی دراین مورد فرهنگ‌سازی نکرده اند و مطمئن باشید طرح نذر کتاب هم در صورتی نهادینه می‌شود و جان می‌گیرد که ابتدا با یک سیاستگذاری فرهنگی از طرف مسوولان همراه شود.