این درحالی است که امروزه و با توجه به تورم موجود ایران چک به مثابه یکی از ارکان نظام پولی کشور میان مردم رایج شده است و برخی که با ارقام بالاتر سرو کار دارند , تبادل وجه بدون وجود ایران چک برای انها اگر نگوییم غیر ممکن اما دشوار خواهد شد.
درعین حال هنوز یکسال از دستور بانک مرکزی برای جمع اوری ایران چکهای صد هزار تومانی به دلایل نامعلوم نمیگذردو اگر قرارباشد این چکها هم جمع اوری شوند نیاز به جایگزین مناسب برای انها احساس میشود .
این درحالی است که بانک مرکزی از سالها قبل و زمانی که چک پولهای رنگارنگ بازار پولی کشور را در برگرفته بود , به بانکها هشدار داد که دیگر حق انتشار چک پول را ندارند والان سالهاست که دیگر خبر از این قبیل شبه پولها هم دربازار نیست .
درعین حال طبق اعلام نظر کارشناسان بانک مرکزی قرار نیست که اسکناسی بیشتر از 10هزار تومانی چاپ شود و با ماجرای لو رفتن رمز کارتهای بانکی , گمان نمیکنم مردم اعتمادی به بانکداری الکترونیک داشته و بتوان از انها خواست که معاملات خودرا دراین سامانه انجام دهند .
البته گزینه حذف صفرهای پول ملی هم مانند طرح تحول نظام بانکی فقط درحد حرف باقی مانده و معلوم نیست که اصلا عمردولت دهم به اجرای ان قد بدهد یا نه ,
***ایران‌چک ‌باید جمع شود
چنانچه مجلس اندکی از اظهارات رییسش کوتاه میامد , میشد امیدوار بود که بانک مرکزی این روزها را هم با ایران چکها سر کند و تا دولت بعدی وارد ماجرا نشود, اما انگار مجلس قصد کوتاه امدن ندارد و بر جمع اوری ایران چکها اصرار میورزد .
درهمین راستا , یک عضو کمیسیون برنامه، بودجه و محاسبات مجلس با تأکید بر این که ایران چک‌ها، جایی در نظام پولی و بانکی کشور از لحاظ قانونی ندارند، گفت: چاپ ایران چک غیر قانونی بوده و باید جلوی انتشار آن گرفته شود.
مقداد نجف‌نژاد در واکنش به برخی اظهارات در مخالفت با غیر قانونی بودن ایران چک‌ها، تأکید کرد: ایران چک‌های رایج در کشور به هیچ وجه مشمول قوانین چک در کشور نمی‌شود.
نماینده مردم بابلسر و فریدون کنار در مجلس شورای اسلامی افزود: ایران چک‌های رایج در کشور نه تضمینی است، نه مسافرتی و نه تأئید شده از سوی بانک‌ها.
وی با بیان اینکه ایران چک مشمول تعریف پول رایج کشور نیست، ادامه داد: قانون تصریح دارد که تعهد پرداخت از سوی بانک مرکزی در مقابل اسکناس‌ها و هر گونه بدهی فقط با پول رایج کشور انجام‌پذیر است از این رو ایران چک پول رایج کشور نیست و چنین تعهدی از سوی بانک مرکزی خلاف قانون به حساب می‌آید.
این عضو کمیسیون کمیسیون برنامه، بودجه و محاسبات مجلس به دیگر دلیل غیر قانونی بودن ایران چک‌ها اشاره و تصریح کرد: بانک مرکزی بر اساس قانون صرفاً عهده‌دار چاپ اسکناس و ضرب سکه رایج کشور است و چاپ ایران چک که پول رایج کشور به حساب نمی‌آید از سوی بانک مرکزی قانونی نیست.

یک عضو هیات تطبیق مصوبات دولت با قوانین مجلس نیز با بیان اینکه ایران‌چک‌های 50 هزار تومانی توسط بانک مرکزی، بدون پشتوانه ارزی و ریالی چاپ می‌شود، گفت: از آنجا که ایران‌چک‌های 50 هزار تومانی همچون اسکناس در جامعه هزینه می‌شود باید قوانین مربوط به چاپ اسکناس در این‌باره اجرا شود یا اینکه دولت این ایران‌چک‌ها را جمع کند.
امین‌حسین رحیمی ، با اشاره به غیرقانونی اعلام شدن انتشار ایران چک توسط بانک مرکزی از سوی رئیس مجلس شورای اسلامی با استناد به بررسی‌های هیأت تطبیق مصوبات دولت با قوانین در تبیین این موضوع گفت: هدف از چاپ ایران‌چک، انتقال و جابجایی پول بود، بدان معنا که ایران‌چک همچون چک وسیله انتقال پول و اجرای تعهد باشد تا بتوان ایران‌چک‌ها را همچون چک بدون رعایت قوانین مربوط به چاپ اسکناس منتشر کرد.
وی افزود: بر همین اساس در ابتدای استفاده از ایران‌چک در سطح جامعه مهلت شش ماهه‌ای در نظر گرفته شده بود تا در صورت خرج نشدن ایران‌چک‌ها هیچ شعبه‌ای آن را قبول نکند مگر شعبه صادر کننده آن هم با رعایت تشریفات خاص خود. این مراحل اکنون در مورد ایران‌چک‌های 50 هزار تومانی رعایت نمی‌شود و این ایران‌چک‌ها همچون اسکناس در جامعه استفاده می‌گردد.
این هیات تطبیق مصوبات دولت با قوانین مجلس در ادامه خاطر نشان کرد: قرار بود ایران‌چک‌ها همچون چک‌های مسافرتی به عنوان وسیله مبادله پول باشند تا بتوان همچون چک از آنها استفاده کرد اما اکنون نه تنها این اتفاق نمی‌افتد، بلکه ایران‌چک‌ها به جای اسکناس در جامعه رد و بدل می‌شوند.
رحیمی در ادامه در توضیح شرایط چاپ اسکناس گفت: مهم‌ترین شرط اسکناس، داشتن پشتوانه ارزی و طلا است بدان معنا که طبق مبانی حقوقی بانک مرکزی با داشتن مصوبه شورای پول و اعتبار و داشتن پشتوانه‌ای از لحاظ دارایی می‌تواند اسکناس چاپ کند، رویه‌ای که در مورد ایران‌چک‌ها که اکنون حکم اسکناس را در جامعه دارند رعایت نمی‌شود.
سخنگوی کمیسیون قضایی و حقوقی مجلس یادآور شد: در شرایط کنونی شاهد افزایش نقدینگی در جامعه هستیم. این موضوع مثل آن است که اسکناس اضافه در جامعه چاپ شود و مطمئنا به دنبال آن با زیاد شدن نقدینگی، تورم و گرانی به وجود می‌آید.
وی با بیان اینکه در حال حاضر ایران‌چک‌ها کاربردی همچون اسکناس دارند، گفت:‌در حال حاضر مردم به راحتی ایران‌چک‌های پنجاه هزار تومانی را در قبال جنسی می‌دهند و همچون اسکناس بقیه پول آن را می‌گیرند این در حالی است که در این شرایط باید مقررات مربوط به صدور اسکناس در مورد ایران‌چک‌ها نیز رعایت شود.
رحیمی ادامه داد: در حال حاضر دولت در آمارهای خود در خصوص میزان نقدینگی جامعه، ایران‌چک‌ها را حساب نمی‌کند این در حالی است که با کاربرد کنونی ایران‌چک به عنوان اسکناس تنها نقدینگی در جامعه زیاد شده و به دنبال آن شاهد تورم در جامعه هستیم.
این هیات تطبیق مصوبات دولت با قوانین مجلس در خصوص وظیفه دولت با مصوبه اخیر این هیات گفت: با این مصوبه دولت باید ایران‌چک‌های پنجاه هزار تومانی را در جامعه جمع کند یا اینکه مقررات مربوط به چاپ اسکناس را در مورد ایران‌چک‌ها نیز رعایت نماید چرا که در این حالت دیگر شاهد چاپ این ایران‌چک‌ها بدون پشتوانه نیستیم، البته چاپ ایران‌چک‌ها حساب و کتاب خاص خود را دارد اما باز هم شرایط مربوط به چاپ اسکناس در مورد آنها رعایت نمی‌شود.
وی در پایان با بیان اینکه دولت در زمانی ایران‌چک‌های صد هزار تومانی را با سیاست‌های خاص خود جمع کرد، گفت: درست است که کاربرد ایران‌چک‌های صد هزار تومانی همچون پنجاه هزار تومانی بود اما آن موقع دولت سیاست خاصی در خصوص جمع کردن ایران‌چک‌های صد هزار تومانی داشت و موضوع نظارت مجلس و مخالفت هیات تطبیق قوانین مطرح نبود اما اکنون این هیات به دلیل افزایش نقدینگی و ایجاد تورم در جامعه و همچنین رعایت نکردن مقررات مربوط به چاپ اسکناس در مورد ایران‌چک، صدور این ایران‌چک‌ها را غیرقانونی اعلام کرده است و به نوعی صدور مجدد آن تخلف به شمار می‌آید.
***جایگزین ایران چک چیست
با غیرقانونی اعلام شدن انتشار ایران‌چک‌های 50 هزار تومانی توسط رییس مجلس شورای اسلامی، هرچند بانک مرکزی هنوز واکنش رسمی نشان نداده، اما آن‌چه که مشخص است، اینکه اقتصاد ایران باید برای رعایت قانون به فکر جایگزینی برای ایران‌چک باشد.
هرچند هنوز بانک مرکزی اعلام نکرده چه راهکاری را اتخاذ خواهد کرد، اما چندین کارشناس گزینه‌های پیشنهادی را مقابل بانک مرکزی قرار داده‌اند.
مشخص‌ترین پیشنهاد مطرح شده انتشار اسکناس‌های 50 هزار و 100 هزار تومانی بوده که توسط مدیر عامل موسسه مالی و اعتباری مهر مطرح شد. این پیشنهاد مورد تایید کارشناسی همچون ولی‌الله سیف نیز است. به گفته مدیرعامل موسسه مالی و اعتبار مهر اگر ایران‌چک را حذف کنند، مطمئنا بازار از یک راهکار دیگری استفاده می‌کند.

غلام‌حسن نتاج ادامه می‌دهد: مطمئنا تغییر از ایران‌چک به راهکارهای جدید‌تر که چرخه‌ اقتصاد کشور بخواهد با آن مبادلات خود را انجام دهد، هزینه‌هایی را برای کشور در پی خواهد داشت و حتی ممکن است موجب افزایش هزینه‌های ملی شود، اما به هرحال اقتصاد کشور باید چرخش داشته باشد و یکی از ابزار‌های چرخشی آن نقدینگی است که فعلا ایران‌چک‌های 50 هزار تومانی بخشی از این مراودات را پوشش می‌دهد.

وی با تاکید بر این‌که با حذف ایران‌چک، بازار برای آن جایگزین پیدا خواهد کرد، می‌افزاید: واقعیت این است که نرخ تورم و شرایط اقتصاد جاری کشور بیانگر این است که اقتصاد کشور به اسکناس 50 هزار و 100 هزار تومانی نیاز دارد. حالا اگر قرار است صفر‌ها را حذف نکنیم، با توجه به نیاز کشور انتشار اسکناس 50 هزار و 100 هزار تومانی را مورد توجه قرار دهیم.

ولی‌الله سیف - کارشناس امور بانکی، هم در مورد حذف ایران‌چک‌های 50 هزار تومانی با بیان این که ناگزیر به انتشار اسکناس‌های درشت‌ هستیم، تصریح می‌کند: این اقدام هیچ‌ نقشی در تورم ندارد.
مدیر عامل بانک کارآفرین در این مورد گفت: واقعیت این است که از یک طرف حجم نقدینگی ما در کشور و از طرف دیگر روند افزایش قیمت‌ها در نوسانات اخیر اقتضای این را دارد که ما اسکناس‌‌های درشت‌تری را داشته باشیم. ایران چک عملا نقش اسکناس‌هایی که ما باید می‌داشتیم را برعهده گرفته است و حذف آن در حقیقت خلایی ایجاد می‌کند که لازم است حتما از هم‌اکنون اگر این تصمیم قطعی شده به فکر جایگزین آن باشند.

وی ادامه می‌دهد: ما ناگزیر خواهیم بود که اسکناس‌هایی با قطع درشت‌تر مثلا 50 هزار تومانی داشته باشیم که می‌تواند آن مشکل را حل کند.
سیف اضافه کرد: طبیعتا به نظر می‌آید این کار منطقی هم باشد، چرا که اکنون وقتی ایران‌چک یک بار مصرف‌ می‌شود، باید از دور خارج شود اما اخیرا به طور استثنا بانک مرکزی به آن اجازه گردش داده بود. وقتی ایران‌چک گردش می‌کند، عملا نقش همان اسکناس‌ را دارد.

وی در مورد تورم‌زا بودن انتشار اسکناس‌های درشت نیز اظهار کرد: این اقدام هیچ‌گونه نقشی در تورم ندارد. در محاسبه‌ تورم هم هیچ اثری از سایز اسکناس‌ و این نوع بحث‌ها وجود ندارد.

سیف در مورد اثر روانی این موضوع بر تورم هم عنوان می‌کند: ما وقتی عملا ایران‌چک 50 هزار تومانی را به صورت رایج داریم، اگر هم قرار بر اثری باشد، آن اثر اعمال شده و اتفاق جدیدی رخ نمی‌دهد.
***تبعات حذف ایران‌چک

در مورد راهکارهای جایگزین ایران‌چک، حیدر مستخدمین حسینی - کارشناس امور بانکی، نیز به جریان افتادن اسکناس‌های درشت‌تر با قید فوریت را یکی از راهکارها ذکر کرده و می‌گوید: تا زمانی که این اتفاق نیفتد، هزینه‌ها در سالی که تولید ملی است و باید تصمیاتی اتخاذ کنیم که قیمت تمام شده کاهش یابد، افزایش خواهد یافت.

به اعتقاد مدیر موسسه مالی و اعتباری مهر، یکی از تبعات حذف ایران‌چک این است که حتما مشکلات اجرایی را در مبادلات پولی روزمره ایجاد خواهد کرد؛ یعنی یقینا مردم تا خود را با شرایط جدید عادت دهند، حتما یکسری دردسرها و هزینه‌هایی را باید تحمل کنند.

حیدر مستخدمین حسینی - مدیر عامل پیشین موسسه اعتباری توسعه، نیز در این مورد معتقد است که در شرایط فعلی تا زمانی که اسکناس‌های درشت به چاپ نرسد، حذف ایران‌چک 50 هزار تومانی اقتصاد ملی را دچار مشکل خواهد کرد.

وی اظهار کرده که در حال حاضر اسکناس‌های درشت نیز در جریان نیست و با نبود اسکناس‌های 50 و 100 هزار تومانی جمع‌آوری این چک پول‌ها در شرایط فعلی به صلاح نیست.

وی با بیان این‌که در حال حاضر دستگاه‌های ای.تی.ام اسکناس‌های 50 هزار تومانی در اختیار دارند، گفت: ‌در نتیجه با حذف ایران‌چک‌ها باید اسکناس‌های ریزتر در دستگاه‌‌ها قرار گیرند که با توجه به روزهای کاری بانک‌ها هزینه‌ها افزایش پیدا خواهد کرد.

مدیرعامل پیشین موسسه اعتباری توسعه به یکی دیگر از تبعات حذف ایران چک‌ها اشاره کرده و می‌گوید: با توجه به معاملاتی که در بازار انجام می‌شود، مردم باید وجوه بیشتری از بانک دریافت کنند و بانک‌ها با مراجعه بیشتر مردم مواجه می‌شوند. وقتی اسکناس‌های درشت در اختیارشان نباشد، باید اسکناس‌های ریزتر ارائه دهند که قاعدتا حمل‌ونقل آن برای مشتریان سخت‌تر خواهد شد.

وی چاپ بیشتر اسکناس از سوی بانک مرکزی را یکی دیگر از تبعات حذف ایران چک‌ها برشمرده و توضیح می‌دهد: با توجه به این که چاپ اسکناس هزینه بسیار بالایی دارد، در نتیجه این هزینه به اقتصاد ملی تحمیل خواهد شد و موجب افزایش قیمت تمام شده پول خواهد شد.