فقه اگر تخصصی شود و در تخصص های مختلف علوم انسانی مانند فقه مدیریت، اقتصاد و جامعه شناسی و... وارد شود میتواند تاثیر زیادی در تحول علوم انسانی داشته باشد البته کار سختی است و نیازمند برنامه ریزی دقیق است.
این موضوع را در گفت و گویی کوتاه با حجت الاسلام سید صمصمام الدین قوامی؛ رئیس بنیاد فقهی مدیریت اسلامی که در سالهای اخیر ابتکار
راه اندازی درس خارج فقه مدیریت را در حوزه علمیه قم از آن خود کرده است، مورد بررسی قرار داده ایم که در ادامه میآید.
مشکلات ورود اهل تحقیق در عرصه های جدید فقهی چه اموری است ؟
-مهمترین مشکلات این عرصه با توجه به مباحث جدیدی که در حوزه مرسوم نبوده است دشواری ورود به این مباحث است از جمله شاگردان آمادگی و زمینه ذهنی برای ورود در این حوزه را ندارند و به همان ممشای سنتی دروس حوزه انس گرفتهاند، بنابراین حلقه های این دروس کم جمعیت است و مورد بی مهری قرار میگیرد، برای انجام این مهم باید با اصول و متد اجتهادی تحولی در محتوی پدید بیاوریم و این حرکت جواب داده است. در حال حاضر چند سالی است در مباحث مدیریت مشغول هستیم و به تجربه ثابت شده است میتوان اجتهاد را در یکی از شاخه های علوم انسانی به کار گرفت و این نگاه و جریان باید در متن حوزه وارد شود.
کارکرد پژوهشگاههای علمی تحقیقاتی در این عرصه چگونه بوده است ؟
- اکنون پژوهشگاه هایی در حاشیه حوزه مشغول به کار هستند و اینکار را انجام میدهند، اما باید این حرکت در حوزه نهادینه شود و حوزه های علمیه به این سمت وسو حرکت کنند، البته افرادی که از وضعیت کنونی حوزه و روش سنتی آن دفاع میکنند فراوان هستند و نمی گذارند منویات رهبری جامه عمل بر تن کند و به نتیجه برسد .
نیاز سخت افزاری ورود فقه در این عرصه چیست ؟
-اگر بنا شد فقه درعلوم انسانی هم وارد شود و اجتهاد درعلم انسانی هم کارگر بیفتد سخت افزار خودش را میطلبد. باید موسسات تخصصی متعدد در رشته های مختلف علوم انسانی وارد شود و در راس این موسسات فقیه مبرزی نظارت داشته باشد نمونه این مؤسسات موسسه آیت ا... مکارم شیرازی و آیت ا... سبحانی است که شاهدیم این موسسات طلبههای مستعد را جذب میکنند تا آنها اصول اجتهاد را فراگیرند. همچنین به جای درسهای خارج موسسات جایگزین شود دهها موسسه جای دهها درس خارج را میگیرد و درسهای تخصصی اجتهادی نظاممندی حاکم شوند .
کارکرد ستاد پیگیری منویات رهبری در این زمینه چگونه بوده است ؟
-روند کنونی روند ثابتی است. نوع ستاد پیگیری تشکیل میشود و کار به سرانجام خوبی نمی رسد و باید اقدامهای جدی تر و استوار تری صورت بگیرد .
تحولات و نو آوری هایی که در حوزه علمیه قم شاهد هستیم چگونه است؟
- اگر فعالیتی در این زمینه صورت گرفته است خود جوش و بر اساس علاقه شخصی بوده است و حرکت جمعی صورت نگرفته است. متاسفانه از این اقدامهای نو حمایت کافی نمی شود، باید شرایط و سیره ای در حوزه حاکم شود و حوزه ایشان را به رسمیت بشناسد. اگر بخواهیم نتیجه مطلوبی بگیریم باید کسانی که به علوم انسانی علاقهمند هستند و توانایی علمی دارند شروع کنند، البته این امر مستلزم فداکاری است و نباید توقع حمایت رسمی داشته باشیم. حوزه باید موانعی که در سر راه افرادی که در این رشتهها مشغول هستند را بردارد و متولی ساماندهی این موسسات تخصصی شود. در شرایط کنونی حوزه توانایی مدیریت علوم انسانی را ندارد و باید به موسساتی که در این راستا حرکت میکنند کمک کند و آرام آرام پس از چند دهه این اتفاق خواهد افتاد و جایگاه خوبی خواهد یافت.
آینده را چگونه ارزیابی میکنید؟
-به مرور نسل جدیدی از علما به میدان میآیند و ایشان آرام آرام این وضعیت را میپذیرند و علوم انسانی جای خود را در حوزه های علمیه باز میکند. ما در طول تاریخ شاهد ادوار گوناگونی هستیم و هر دوره نسبت به دوره قبل شبیه انقلاب است. نسلهای هزاره ما میتوانند تحول ایجاد کنند و این افتخار نصیب رهبری میگردد، زیرا رهبر معظم انقلاب سلسله جنبان تحول در علوم انسانی و حامی و هادی این حرکت هستند که باید از این فرصت استفاده کرد .
*کندی این حرکت معلول چه عواملی است ؟
-کندی این حرکت معلول عوامل متعددی است، از جمله وجود نوعی ذائقه سکولار در حوزه؛ گاهی گفته میشود شما دینیها در این عرصه وارد نشوید و گاهی گفته میشود ما دینیها نباید در این مهم ورودی داشته باشیم و این نو نگاه برخاسته از ذائقه سکولار است؛ سکولار درونی میگوید: متدینان نباید در مسیر تحول در علوم انسانی قرار بگیرند و باید همان مسیر اسلاف دنبال شود؛ متاسفانه بعضا این ذائقه در حوزه مشاهده میشود. همچنین ورود به مباحث روتین آسان است و نیازمند تحقیقات گسترده ای نیست، اما ورود به مباحث جدید نیازمند وقت فراوان و تحقیقات گسترده ای است و نیاز به فداکاری دارد و باید این فرهنگ نهادینه شود که ما باید فدای حوزه شویم نه حوزه فدای ما ؛ اگر اینگونه شد حوزهها رشد میکنند.
نظر شما