قسمتی از دروس عملی شامل کار با مولاژ و قسمتی نیز کار با جسد است که اجساد از مسیرهای مختلفی نظیر پزشکی قانونی و اهدای جسد وارد سالن تشریح می‌شوند.
جسد مهمترین ابزار آموزشی استاد در درس آناتومی و کالبدشناسی محسوب می‌شود و حکم تخته سیاه کلاس تشریح را دارد که باید از سوی استادان ودانشجویان محترم شمرده شود.
آشنایی با جغرافیای بدن انسان
دکتر علیرضا ابراهیم زاده، مدیر گروه علوم تشریحی و بیولوژی سلولی دانشگاه علوم پزشکی مشهد ، هدف از تدریس واحدهای درسی آناتومی را آشنایی دانشجویان با ساختارجغرافیایی بدن انسان و اسامی علمی آن عنوان می‌کند و می‌گوید: پزشک خوب، پزشکی است که آناتومی بدن انسان را به خوبی بشناسد.
وی درخصوص شرایط دانشجو برای ورود به سالن تشریح می‌افزاید: همه دانشجویان موظفند روپوش سفید داشته باشند و همراه استادانشان وارد سالن تشریح شوند و همیشه در بدو ورود استادان توضیح می‌دهند که اجساد موجود در سالن تشریح احترام ویژه دارند و بر اساس نظم وانضباط تشریح انجام می‌شود، ضمن آنکه در ورودی سالن تشریح تابلوی عکس و فیلمبرداری از اجساد هنگام تشریح ممنوع نصب شده است، اما با این حال احتمال دارد به دلیل استفاده از امکانات تلفن همراه دور از چشم استادان اتفاقی مثل گرفتن سلفی افتاده باشد که البته این کار خلاف قوانین دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور است.
وی در خصوص بازدید از سالن تشریح می‌گوید: غیر از دانش‌آموزان که از مدارس مختلف بویژه دبیرستانها با هماهنگی قبلی حضور می‌یابند و همراه یکی از اعضای هیأت علمی دانشگاه وارد اتاق تشریح می‌شوند، بدون هماهنگی هیچ بازدیدی انجام نمی‌شود و خوشبختانه تاکنون مورد غیراخلاقی یا برخلاف قوانین اتاق تشریح در گروه آناتومی مشاهده نشده است، ضمن آنکه پوشش روی اجساد برای افراد غیر دانشجو باز نمی‌شود، فقط ممکن است در مواردی برای دانش آموزان سال آخر دبیرستان جایی به صورت موضعی توضیح داده شود. اما اینکه جسد را به طور کلی ببینند و یا با جسد عکس بگیرند غیر ممکن است.
اهمیت تفاوت اجساد با مولاژ
وی ادامه می‌دهد: از بدو ورود دانشجویان به سالن تشریح از آنان در خواست می‌شود، احترام ویژه‌ای برای اجساد قایل شوند، فاتحه‌ای بخوانند و هنگام کار جسد را با مولاژ اشتباه نگیرند، چرا که در فرهنگ دینی ما احترام به جسد مسلمان تأکید شده و دفن جسد واجب کفایی است؛ بر همین اساس دانشگاه به خانواده‌ای که جسد اهدا کرده‌اند، تعهد می‌دهد پس از تشریح جسد با احترام در قطعه مشخصی دفن شود و به دانشجویان تأکید می‌شود، اگر حتی قطعه‌ای کوچک از بدن جسد جدا شد، آن را در ظرف مخصوصی بگذارند تا قبل از دفن به جسد ملحق شود؛ ضمن آنکه هنگام تشریح تأکید می‌شود، عضوی از بدن جدا نشود، فقط بدن برش داده می‌شود و هنگام تشریح بدن مثله نخواهد شد و اگر در مواردی مانند قلب،کلیه و ریه‌ها جدا شود، مجدداً در محل خود قرار می‌گیرد .
ادامه معلمی پس از مرگ
وی با بیان اینکه دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور طی سالهای اخیر در زمینه تأمین جسد با مشکلاتی مواجه شده‌اند، اظهار می‌دارد: با توجه به اینکه اهدای جسد به سالن تشریح بُعد شرعی دارد و نظر فقهای محترم در این خصوص مقداری متفاوت است، همواره با کمبود جسد برای سالنهای تشریح مواجه ایم؛ البته برخی از مراجع اهدای جسد به سالنهای تشریح را تا حدودی جایز دانستند، مشروط بر اینکه جسد غیر مسلمان به قدر کفایت وجود نداشته باشد و حیات یک مسلمان وابسته به تشریح باشد، یعنی اگر برای زندگی یک فرد زنده تشریح لازم است، تشریح جسد مسلمان را جایز دانسته‌اند.
وی ادامه می‌دهد: یکی دیگر از دلایلی که ما با کمبود جسد مواجه ایم، مسأله فرهنگی است که شاید ارتباط مستقیم با مسایل شرعی نداشته باشد، اما همه دوست دارند اجساد را دفن کنند و اموات آنها محل دفن داشته باشد که البته بتازگی تعدادی از افراد وصیت کرده‌اند، جسد آنها پس از مرگ به سالن تشریح دانشگاه علوم پزشکی اهدا شود.
به گفته وی اکنون با توجه به اینکه اغلب جسدها اهدایی و مسلمان هستند، ابتدا برای دانشجویان توضیح داده می‌شود که جسد متعلق به چه فردی است و برای اشاعه علم اهدا شده، مثلاً هم اکنون جسد دبیری در سالن تشریح است که در زمان حیاتش وصیت کرده بود، جسد او را به منظور توسعه دانش وقف سالن تشریح دانشگاه علوم پزشکی کنند.
دکتر ابراهیم زاده می‌افزاید: خوشبختانه فرهنگ وقف چه در بعد مادی وچه در سایر ابعاد نظیر اهدای عضو و اهدای جسد رو به اشاعه است و هم اکنون بیش از 10 پرونده داریم که وصیت کرده‌اند، پس از فوت اجسادشان به سالن تشریح دانشگاه علوم پزشکی اهدا شود، اما سالنهای تشریح دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور همواره از نبود جسد خانم برای رشته‌های مامایی و تخصصهای مرتبط با زنان در رنج است.
به اعتقاد وی، اهدای جسد به سالنهای تشریح دانشگاه‌های علوم پزشکی علاوه بر اقدامهای قانونی و حقوقی نیازمند فرهنگ‌سازی است، زیرا اگر هر فردی به این موضوع بیندیشد که کالبدش پس از مرگ می‌تواند وسیله‌ای برای توسعه دانش پزشکی و در نهایت نجات جان میلیو‌ن‌ها انسان‌ها باشد، شاید به اهدای جسد با اطمینان بیشتری اقدام کند و فرهنگ اهدای جسد نیز مانند فرهنگ اهدای عضو در کشور نهادینه شود.
قبل از ترویج فرهنگ اهدای عضو در ایران بیماران زیادی به دلیل نبود عضو اهدایی جان خود را از دست می‌دادند، در حالی که بسیاری از بیماران مرگ مغزی نه تنها خود در زمان حیات پیش‌بینی چنین روزی را نمی‌کردند، بلکه خانواده این افراد نیز حاضر نمی‌شدند که اعضای بدن وی را اهدا کنند؛ اما خوشبختانه هم اکنون اهدای عضو در کشور نهادینه شده، گرچه نیاز همه بیماران را برطرف نکرده، اما ایران را در جایگاه سوم اهدای عضو در جهان قرار داده است.
کمال مطلوب علم پزشکی
دکتر ابراهیم‌زاده می‌گوید: هم اکنون علاوه بر تولید مولاژ نرم افزار‌های قوی و پلاستي نيشن و تکنیک‌های بي‌نظير برای نگهداري جسد و‌اندامها ابداع شده است كه ویژگي‌ها و خصوصيتهای سلولهای زنده را دارند؛ اما با این حال هیچ یک از موارد مذکور جایگزین جسد نخواهند شد، به این دلیل که مطلوب علم پزشکی این است که دانشجو با تشریح بدن انسان به اهمیت و حساسیت آن پی ببرد.
نظر شما