چندین پزشک را ملاقات کردهایم هریک به راهی دنبال تشخیصی دقیق بودهاند، اما راهی برای شناخت دقیق وجود ندارد. تشخیص وقتی برای بیمار قطعی میشود که تمام بیماریهای مشابه رد شوند. در واقع این بیماری نیست، بیماریهای دیگر است.
تعریف این بیماری
سندرم روده تحریکپذیر، یک اختلال شایع گوارشی است که ویژگی اصلی آن تغییر در اجابت مزاج و درد شکمی است. نکته مهم، آن است که در سندرم روده تحریکپذیر هیچ اختلال عضو شناخته شدهای با معاینه بالینی و بررسی تشخیصی معمول یافت نمیشود و هیچ شاخص قطعی برای سندرم روده تحریکپذیر وجود ندارد، بنابراین تعریف بیماری بر اساس معیارهای بالینی و به تشخیص پزشک خبره گذاشته میشود. سندرم روده تحریکپذیر یک بیماری نیست. یک مشکل عملکردی است بدینمعنا که روده آنطور که باید کار نمیکند.
در سندرم روده تحریکپذیر اعصاب و عضلات روده بیش از حد حساس هستند. مثلاً زمانی که غذا میخورید عضلات بیش از حد لازم منقبض میشوند. این انقباضها میتوانند به گرفتگی رودهها و اسهال حین غذا خوردن یا مدت کوتاهی پس از آن منجر شوند. اعصاب ممکن است بیش از اندازه به کشش روده مثلاً به دلیل گاز حساس باشند. در نتیجه گرفتگی و درد ایجاد میشود. سندرم روده تحریکپذیر میتواند دردناک باشد، اما به روده آسیب نمیرساند و باعث بیماری دیگری هم نمیشود.
نشانههای اصلی سندرم روده تحریکپذیر:
- دردهای قولنجی در ناحیه معده
- اسهال و یبوست دردناک (بیشتر افراد اسهال یا یبوست هر کدام را دارند، اما بعضی هر دو را دارند.)
سایر نشانهها عبارتند از:
- بلغم در مدفوع
- شکم متورم یا باد دار
- احساس ناتمامی دفع
سندرم روده تحریکپذیر بیماری جوانان است و اغلب مبتلایان، در کمتر از 45سالگی به سر میبرند، ولی ممکن است افراد مسن نیز درگیر شوند. زنان، 2تا3 برابر مردان به این بیماری مبتلا میشوند.
شایعترین شکایت بیماران، درد شکم همراه با تغییر اجابت مزاج به صورت یبوست، اسهال یا هر دو است. درد در سندرم روده تحریکپذیر میتواند در قسمتهای مختلف شکم احساس شود. ممکن است در قسمت بالای شکم، پایین شکم یا پهلوها حس شود. معمولاً درد، دورهای است و با دورههای تشدید یا تخفیف همراه است، اما در بعضی بیماران، درد دایمی میشود. شدت درد ممکن است خفیف و قابل تحمل باشد یا آنقدر شدید باشد که فرد به طور دورهای توان رفتن به سر کار را نداشته باشد. به هر حال درد شکمی تقریباً در تمامی بیماران فقط در ساعات بیداری وجود دارد و غالباً با مصرف غذاهای خاص یا استرس عاطفی افزایش مییابد و به عکس با دفع گاز یا مدفوع کاهش پیدا میکند.
توصیههای تغذیهای
برای افزایش حجم مدفوع، یک رژیم غذایی معمولی و تأکید بر دریافت مواد غذایی پرفیبر توصیه میشود؛ این رژیم به کاهش فشار و تنظیم حرکات طبیعی روده کمک میکند. دریافت روزانه 20تا 30گرم فیبر غذایی توصیه میشود؛ منابع غذایی فیبر شامل انواع سبزی، میوه، حبوبات و غلات سبوسدار مانند نان سنگک یا بربری یا نان سبوسدار میباشد. البته افراط در مصرف گندم سبوسدار میتواند باعث تشدید نشانهها شود.
مصرف غذاهای کم چرب، انقباضهای رودهای پس از مصرف غذا را کاهش میدهد، یعنی باعث کاهش دردهای شکمی میشود.
- بهجای سه وعده غذایی پرحجم، 5یا6 وعده غذایی کوچک ولی با فاصله زمانی کم مصرف کنید.
- آب و مایعات فراوان بنوشید. (8تا 10لیوان در روز)
- از مصرف بیش از اندازه غذاهای چرب، کافئیندار، انواع قند بخصوص فروکتوز و لاکتوز (در افراد مبتلا به عدم تحمل لاکتوز) باید پرهیز کرد. کافئین در قهوه، چای و نوشابههای سیاه موجود است. مصرف غذاهای کم چرب، انقباضهای رودهای پس از مصرف غذا را کاهش میدهد، یعنی باعث کاهش دردهای شکمی میشود.
- غذاهایی که باعث تولید گاز و نفخ میشوند را مصرف نکنید. این غذاها شامل: انواع کلم، پیاز، پیازچه، فلفل سبز، عدس، نخود، لوبیا و نوشابههای گازدار است.
- آدامس نخورید، زیرا باعث بلعیدن مقدار زیادی هوا میشود.
- اگر پس از مصرف لبنیات دچار اسهال شدید، احتمالاً دچار عدم تحمل لاکتوز هستید.
- مصرف قرص نعناع در بعضی بیماران مفید است. نعناع باعث کاهش انقباضهای عضلات رودهای میشود. البته پیش از مصرف قرص نعناع یا هر نوع گیاه دارویی (قرص گیاهی) باید با پزشک خود مشورت کنید و تحت نظر ایشان از این مواد استفاده کنید. چون ممکن است باعث تشدید نشانههای بیماری در شما شود.
- چنانچه این توصیههای غذایی در مهار اسهال مؤثر واقع نشد، تجویز داروهای آنتیبیوتیک یا داروهای آنتیکولینوژیک یا داروهای ضد اسهال تحت نظر پزشک متخصص گوارش ممکن است ضروری باشد.
- استراحت کردن و کاهش استرس هم میتواند مفید واقع شود.
اما این نشانهها را جدی بگیرید
- ابتلای جدید پس از 50سالگی
- کاهش وزن بدون علت
- خونریزی از رکتوم
- تب
- تهوع یا استفراغ
- درد شکمی که پس از اجابت مزاج نیز به طور کامل برطرف نشود
- اسهال مداوم یا اسهالی که شما را از خواب بیدار میکند
چنانچه شما دارای هر یک از نشانههای بالا باشید، به تستهای اضافی برای ارزیابی بیشتر شرایط خود نیاز خواهید داشت.
چنانچه شرایط شما منطبق با معیار سندرم روده تحریکپذیر بوده و هیچ یک از نشانههای بالا را ندارید، پزشک پیشنهاد یک دوره درمان بدون انجام تستهای اضافی را خواهد داد، اما چنانچه به درمان پاسخ ندهید به انجام تستهای اضافه نیاز خواهید داشت.
نکاتی برای به خاطر سپردن
- سندرم روده تحریکپذیر یک اختلال عملکردی است که در آن روده آنطور که باید کار نمیکند.
- سندرم روده تحریکپذیر میتواند باعث دل درد، نفخ، گاز، اسهال و یبوست شود.
- سندرم روده تحریکپذیر به روده آسیب نمیزند.
- پزشک، سندرم روده تحریکپذیر را بر اساس نشانههای شما تشخیص میدهد. ممکن است برخی آزمایشها را برای رد کردن سایر نشانهها انجام دهید.
- استرس باعث بروز سندرم روده تحریکپذیر نمیشود، اما میتواند نشانه را آغاز کند.
- غذاهای چرب، محصولات لبنی، شکلات، کافئین، نوشابههای کربناتدار و الکل میتواند نشانهها را آغاز کند.
- خوردن غذاهای الیافدار و خوردن غذاهای کم حجم میتواند نشانهها را کاهش دهد.
- درمان سندرم روده تحریکپذیر میتواند شامل دارو، رهایی از استرس یا تغییر عادات غذایی باشد.
نظر شما