قدس آنلاین: آرمان شهر و مدینه فاضله ای که بشر حیران و گمگشته در طول تاریخ در پی آن بوده فقط و فقط از یک راه محقق می شود و آن ظهور امام عصر (عج) و ایجاد جامعه ای است که در تمامی ابعاد، گمگشته تاریخی انسان بوده و هست. جامعه ای که در اقتصاد، فرهنگ، سیاست و ... در نهایت کمال بوده و محالات آدمی را ممکن می سازد.
بی تردید از مهمترین ویژگی های عصر ظهور نوع خاص تعاملات و مناسبات اقتصادی است که با آنچه امروز مکاتب مختلف بشری می کوشند برای سعادت و تامین رفاه انسان ارائه دهند، زمین تا آسمان فرق دارد.
از این رو و به منظور بررسی شرایط اقتصادی عصر ظهور بنابر آنچه در روایات بیان شده با حجت الاسلام والمسلمین جواد جعفری، معاون پژوهشی پژوهشکده مهدویت به گفتگو پرداختیم که در ذیل می آید:
 

بنابر روایات ائمه معصوم (ع) و آنچه از بزرگان دین نقل شده است، جامعه عصر ظهور از نظر اقتصادی دارای چه ویژگی ها و شرایط متمایزی با آنچه امروز تجربه می کنیم، است؟
یکی از شاخصه های مهم و مورد تاکید در عرصه اقتصاد در هر جامعه ای بحث عدالت است که بی تردید یکی از مهمترین شاخصه های حکومت مهدوی نیز به شمار می رود و در روایات متعدد امام زمان (عج) اینگونه معرفی می شوند که ایشان کسی است که زمین را پر از عدل و داد می کند . این عدالت در حیطه اقتصادی نیز مطرح است.
امام باقر (ع) می فرمایند: وقتی قائم ما اهل بیت (ع) قیام کند تمام اموال را به طور مساوی میان مردم تقسیم می کند و عدالت را اجرا می کند؛ بنابر این یکی از مسائل مطرح درباره شرایط و اوضاع اقتصادی عصر ظهور توزیع عادلانه ثروت است.
موضوع مورد بحث دیگر در ارتباط با اقتصاد عصر ظهور عمران و آبادانی است، در کتاب کتاب کمال الدین و وتمام النعمة شیخ صدوق از امام باقر (ع) نقل شده است که وقتی امام زمان (عج) قیام کرده و حکومتشان مشرق و مغرب زمین را درمی نوردد هیچ جای مخروبی در زمین باقی نمی ماند، مگر آنکه حضرت (ع) آنجا را آباد می کند، یعنی بعد از اقدامات حضرت حجت (عج) شاهد هیچ جای ویران در زمین باقی نمی ماند که مردم در آنجا در فشار باشند و ایشان به عمران و آبادانی تمام دنیا اهتمام دارند.
در رابطه با بحث کشاورزی نیز در دوران امام زمان (عج) و در عصر ظهور، شیخ صدوق از امیرالمومنین (ع) نقل می کند که وقتی حضرت صاحب (عج) قیام می کنند، آسمان باران می فرستد و زمین روییدنی ها را خارج می کند.
البته در این میان ممکن است این سوال پیش آید که کشاورزی پرورنق کار خاص و خارق عادتی نیست که برای انجام آن به حضور امام (ع) نیاز باشد و اقتصاد نیز با کشاورزی پررونق خودبه خود رشد و پیشرفت می کند؟
در پاسخ باید گفت، این تغییرات در اوضاع اقتصادی و حاصلخیزی زمین و نبود زلزله و سیل به دلیل نوع رفتار مردم است، یعنی امام زمان (عج) وقتی ظهور می کنند در نخستین اقدام تحولی در انسان ها ایجاد می کنند که درپی آن نوع تعامل انسان با طبیعت و دنیا تغییر می یابد و این شرایط خاص و ایده ال اقتصادی نتیجه رفتار ما انسان ها و وعده برحق خداوند در قرآن است که می فرماید: اگر اهل آبادی تقوا پیشه کنند ما برکات را از آسمان بر آنها فرو می فرستیم.
به عبارت دیگر اگر وضع اقتصادی جامعه پس از ظهور درست می شود و دیگر کسی نیست که بتوان به او زکات و صدقه داد، این به این معنا نیست که امام (عج) ثروتی را از جایی آورده و با آن ثروت جیب همه را پر می کند، بلکه امام (ع) تحولی در انسان ها ایجاد می کند که درپی آن تحول بنیادین روحی و رفتاری، زمین حاصلخیز، اقتصاد پررونق و انسان ها غنی می شوند.
در روایت داریم که مردم به دلیل معصیت ها و نافرمانی هایشان دچار بلایا می شوند و آنچه ما به عنوان بلایای طبیعی از آنها نام می بریم در واقع طبیعی نیست بلکه تاثیرات اعمال ما است.
باید توجه داشت اگر در رابطه با اوضاع اقتصادی بعد از ظهور با شاخحصه هایی همچون نبود مستمند یا زمین بایر و مخروبه ها صحبت می کنیم این درپی تحول روحی ما انسان ها است که بر طبیعت نیز اثر گذاشته و آن را متحول می کند.
همانگونه که امروز رفتار سوء و نادرست ما به طبیعت آسیب رسانده و آن را در معرض خطر قرار داده است به گونه ای که این آلودگی های روزافزون بتدریج از خواص دریاها می کاهد و زمین دیگر توان هضم این همه زباله را ندارد!
بنابر این باید گفت که امام زمان (عج) در عصر ظهور نوعی غنا را در قلب مردم ایجاد می کنند نه مثل امروز که مردم حریص و آزمند باشند؛ شخص حریص هیچ گاه سیر نمی شود غنای انسان عصر ظهور به دلیل تغییر نوع نگاه او به دنیا است که در نتیجه آن بی نیازی ها و تحولات اقتصادی رخ می دهد.
اینگونه نیست که در عصر ظهور مردم با همین روحیه و دین و تقوا باشند و امام زمان (عج) برای آنها پول و ثروت و خانه و ماشین به ارمغان بیاورد، بلکه ایشان فکر و نگاه مردم را نسبت به دنیا و مال دنیا و میزان مصرف تصحیح می کنند و همین تغییر نگاه و تغییر جنس عبادت بر محیط نیز اثری خاص بر جای می گذارد و شرایط به گونه ای می شود که زمین هم باروری حقیقی خود را در مقابل بندگان حقیقی نشان می دهد. و این تحول اقتصادی در سایه تحول نگاه به دنیا و مافیه رخ می دهد.

امام زمان (عج) با اتخاذ چه راهبرد و سیاستی چنین تغییری را در نگاه اقتصادی مردم رقم می زنند؟
یکی از تحولات اساسی که امام زمان (عج) در نگاه مردم نسبت به دنیا ایجاد می کنند این است که مردم را متوجه آخرت و نیز گذرا و غیرقابل اعتماد بودن دنیا می کنند و این باعث می شود که دیگر کسی به صورت خاص راغب به کسب و تجمیع ثروت نباشد.
در روایات داریم که مردم زکات و وجوهات شرعی خود را به امام (عج) تحویل می دهند به گونه ای که از این وجوهات تلی از طلا در مسجد شکل می گیرد، بعد امام (عج) رو به مردم می فرمایند هر کس نیازی دارد از این تل بردارد اما کسی به سراغ آن نمی رود، تعبیر روایت این است که فرد نیازمند وقتی با آغوش پر از طلا بازمی گردد با خود می اندیشد چرا من اینطور حرص و آز دارم و پشیمان می شود و درپی پس دادن برمی آید که کارگزاران امام (عج) نمی پذیرند.
اگرچه ممکن است حدیث نمادین باشد اما درپی ان است که نشان دهد در عصر ظهور ثروت داشتن و سرمایه داری فضیلت به شمار نمی رود، اگر امروز تمکن مالی اشخاص مایه افتخار و مباهات آنها و ارزش گذاری ما است و برای انها جنبه ای مثبت تلقی می شود اما بعد از ظهور این نگاه تغییر می یابد و مردم داشتن ثروت دنیوی را ارزش نمی دانند بلکه آن را نوعی ضدارزش و دنیاداری و غفلت از آخرت تعبیر می کنند و کسی به آن رغبت چراکه در آنها غنایی روحی ایجاد شده است.
رهبر معظم انقلاب زمانی گفتند برای مبارزه با فساد اقتصادی مسئولان باید کار فرهنگی انجام دهیم یعنی مسئول سرمایه دار در دید مردم منفی باشد، اگر کسی از مسئولان سرمایه دار بود، ماشین مدل بالا و خانه گران قیمت داشت مذموم شمرده شود و محبوبیت او تحت شعاع قرار گیرد، وگرنه با بازرسی و حسابرسی کار درست نمی شود.
بنابر روایات در دوران حکومت حضرت حجت (عج) سرمایه داری منفی و مذموم می شود و زمینه چنین مسئله ای و مافیای اقتصادی از میان می رود و طبیعتا ثروت اندوزی مثبت تلقی نمی شود و تصور امروزی ما رنگ می بازد.

با توجه به آنکه یکی از وظیفه های اصلی منتظران زمینه سازی برای ظهور حضرت حجت (عج) است، در حوزه اقتصاد چه نوع رفتارهایی به این مهم کمک می کند؟
روایت جالبی در این باره وجود دارد، برید عجلی می گوید خدمت امام باقر (ع) بودم و ایشان در مدینه می زیستند، فردی از کوفه به خدمت امام (ع) مشرف شد و گفت شما شیعیان فراوانی در کوفه دارید که اگر شما امر کنید تبیعت می کنند، منظور او این بود که چرا سکوت کرده اید و قیام نمی کنید در حالی که مردم شما را یاری می کنند!
نکته جالب این است که امام (ع) فرمودند: این یکی از این یاران مشکل مالی داشته باشد، اینطور است که دست در جیب یار دیگر کند و احتیاج اقتصادی خود را برطرف کند؟
فرد کوفی پاسخ داد: خیر، اینگونه نیست.
سپس امام (ع) فرمودند: پس آنها به خون خودشان دخیل تر اند! یعنی اگر کسی برای حل مشکل برادر دینی خود حاضر نیست از پول بگذرد چطور برای رفع مشکل دینی او از خون خود می گذرد؟!
این روایت نشان می دهد که یکی از مسائل در حوزه اقتصاد برای ظهور و یاری حضرت (عج) در قیام، بحث تکافل و کفیل شدن بر یکدیگر و کمک رسانی اقتصادی است؛ اگر اغنیای ما حاضر شدند مشکلات مالی مومنین را رفع کنند امام (عج) را نیز یاری می کنند.
از این رو، شاخصه اقتصادی آمادگی جامعه برای ظهور بحث تکافوی مالی است، یعنی اینکه مردم چقدر در جامعه شیعی و بشری حاضرند ثروت خود را به عنوان مثال در اختیار جوانان برای ازدواج و اشتغال قرار دهند.
تا زمانی که در جامعه شیعی چنین روحیه ای نباشد نمی توان گفت در آن جامعه آمادگی ظهور وجود دارد چراکه مردم نسبت به تکافل و سرپرستی و دردمندی اقتصادی یکدیگر بی تفاوت و غیرمسئول هستند.
پایان/