کم خونی چیست؟

کم خونی به کاهش هموگلوبین خون از مقدار طبیعی گفته می شود. این حالت بر اثر برخی بیماری ها، مصرف غذهای تصفیه شده و سوءتغذیه حاصل می شود. کم خونی از شایع ترین بیماری هایی است که انسان به آن مبتلا می شود. گلبول های قرمز وظیفه حمل اکسیژن را به بافت ها برعهده دارد. حدود صد میلیون گلبول قرمز در روز ساخته می شود که برای تولیدشان به پروتئین، آهن، ویتامین ب 12، ویتامین C و اسید نولیک نیاز است و اصلی ترین مواد برای تولید هموگلوبین که ماده قرمز خون است پروتئین و آهن است. گلبول قرمز به طور متوسط 120 روز در خون زندگی می کند و سپس تخریب می شود.

علت کم خونی:

کاهش تولید گلبول های قرمز در مغز استخوان ناشی از نقض در مغز استخوان یا کاهش آهن، ویتامین ها و پروتئین در خون است که از جمله عوامل و علت های کم خونی هستند. از دست دادن شدید گلبول های قرمز بر اثر آسیب و خونریزی از دیگر علل است. در کنار این علل می توان از کاهش شیره معده و اسید هیدروکلریک که برای هضم و جذب آهن و پروتئین ها مورد نیاز هستند نام برد. فشارهای روانی، اضطراب و ناراحتی نیز با اختلال در ترشح اسیدهیدروکلریک می تواند به کم خونی منجر شود.

انگل ها و کرم های روده ای نیز از علل کم خونی است، کرم قلابدار، نماتود و کرم های پهن مانند کرم کدو از این کرم ها هستند، از علائم انگل ها و کرم های روده ای می توان به خارش مقعدف بی قراری در طول شب، کابوس دیدن، اسهال، هوای بازدمی بدبو و تمایل دائمی به مصرف غذا اشاره کرد. مصرف سیر و هویج خام خرد شده در کنار درمان دارویی برای مقابله با کرم ها و انگل ها توصیه می شود.

علائم کم خونی:

بیماران مبتلا به کم خونی معمولاً از ضعف، خستگی، کاهش انرژی و گیجی شکایت دارند، چشمان گودافتاده، زیر چشم سیاه رنگ، خستگی، کاهش حافظه و یادگیری، ایجاد تنگی نفس در فعالیت های سبک، سردرد، تاخیر در ترمیم زخم، تپش قلب و افسردگی از سایر علائم کم خونی است. در کم خونی ممکن است پوست و غشاهای مخاطی کم رنگ شده، ناخن ها شکننده شود و گوشه دهان هم زخم شود.

تغذیه درمانی:

تغذیه نقش مهم و اساسی در درمان کم خونی دارد. مصرف غذاهای تصفیه شده مانند شکر سفید، نان سفید، برنج بدون سبوس، قند و چای باعث محروم کردن بدن از آهن و ویتامین های گرون «ب» می شود، بهتر است آهن از راه منابع طبیعی تامین شود.

ـ رژیم غذایی مصرفی باید قلیایی باشد.

ـ تاکید بر استفاده از سبزیجات و میوه جات خام غنی از آهن است، سبزیجات غنی از آهن شامل: اسفناج، پیازچه، کدو، هویج، ترب، تربچه، چغندر، کرفس، گوجه فرنگی و سیب زمینی است، میوه های غنی از آهن شامل: موز، سیب، انگور سیاه، زردآلو، آلو، کشمش و توت فرنگی است.

ـ موز علاوه بر آهن اسیدنولیک و ویتامین «ب ـ12» نیز دارد؛ بنابراین به عنوان یک ماده غذایی مناسب در درمان کم خونی مطرح است.

ـ رژیم غذایی بیمار باید حاوی پروتئین کافی باشد، برای تامین پروتئین با کیفیت بالا می توان از شیر، پنیر، گوشت قرمز، گوشت مرغ و تخم مرغ استفاده کرد.

ـ مصرف ویتامین «ب ـ12» در درمان و پیشگیری از کم خونی مفید است، این ویتامین در پروتئین های حیوانی و خصوصاً جگر و قلوه یافت می شود.

ـ رژیم غذایی حاوی مقادیر مناسبی از گوشت معمولاً با مقادیر بالای هموگلوبین و افزایش تعدد گلبول های قرمز همراه است ولی مصرف گوشت به مقدار زیاد می تواند خطرناک باشد.

ـ لبنیات مانند شیر و پنیر به میزان نیم لیتر در روز، تخم مرغ، بادام زمینی، سویا و گندم کامل از منابع ویتامین «ب ـ12» است که می تواند جایگزین مصرف مقادیر زیاد گوشت شود.

ـ مصرف مقادیر زیاد ویتامین «ث» برای جذب آهن ضروری است، برای تامین این مقادیر از ویتامین «ث» مصرف حداقل دو وعده مرکبات و سایر مواد غذایی سرشار از ویتامین «ث» در روز توصیه شده است.

ـ چغندر و آب چغندر برای درمان کم خونی بسیار مناسب است، آب چغندر حاوی پتاسیم، فسفر، کلسیم، سولفور، ید، آهن، مس، کربوهیدرات، مقادیر کمی پروتئین، ویتامین «ب ـ1»، «ب ـ2»، «ب ـ3»، «ب ـ6» و ویتامین «ث» است. آب چغندر باعث بهبود عملکرد گلبول های قرمز خون شده و اکسیژن رسانی بافت ها را بهبود می بخشد.

ـ بیمار باید در ابتدای رژیم آب میوه جات تازه به مدت پنج روز استفاده کند، آب میوه جات باید در 3 وعده روزانه و با فواصل پنج ساعت مصرف شود.

ـ نوشیدن 8 تا 10 لیوان آب در طول روز سفارش شده است.

ـ مصرف ترکیب سیب قرمز رنده شده،‌ عرق بیدمشک و عسل اثر بسیار مفیدی دارد.

ـ از بین سایر مواد غذایی می توان به گندم کامل، برنج قهوه ای، جو کامل، لوبیا، سویا، تخم آفتابگردان، کشک که با حاوی بودن مقادیر زیادی آهن و ویتامین «ب ـ12» بسیار سودمند هستند، اشاره کرد.

ـ مصرف عسل بسیار مفید است. عسل علاوه بر آهن، سرشار از مس نیز است که در جذب آهن تاثیر بسزایی دارد.

ـ بیمار تا حد ممکن باید از مصرف شکر سفید، قند، آرد سفید و محصولات آن، چای، قهوه، غذاهای تصفیه شده، نوشابه، غذاهای سرخ شده و نانی که خمیرش خوب عمل نیامده باشد مانند بربری و لواش پرهیز کند.

سایر اقدامات در درمان کم خونی:

ـ استفاده از حمام آب سرد یک یا دو بار در روز و شستشوی شکم با آب سرد به صورت روزانه و کمپرس آب سرد سفارش می شود.

ـ استفاده از ماساژ بدن برای یک بار در هفته بسیار مفید است.

ـ پیاده روی سریع، انجام حرکات ورزشی هوازی مثل شنا و دوچرخه سواری، انجام حرکات یوگا، تنفس عمیق در هوای پاک و حمام آفتاب به اندازه کم در این بیاری جایگاه خاصی دارند.

ـ استراحت کافی و خواب عمیق برای بیماری ضروری است.

ـ استفاده از بادکش روی کتف، یا سایر استخوان های پهن بدن برای تحریک خون سازی در این استخوان ها بسیار مفید است.

نمونه برنامه غذایی برای درمان کم خونی:

قبل از صبحانه: 25 عدد کشمش یا مویز

صبحانه: 30 گرم (یک قوطی کبریت) پنیر کم چربی+ نان گندم یا جو کامل به اندازه 2 کف دست+ 1 عدد گردو+ یک لیوان شیر کم چربی شیرین شده با عسل

میان وعده یک: یک لیوان آب میوه تازه

ناهار: 7 قاشق برنج کامل+ 60 گرم (2 قوطی کبریت) گوشت قرمز یا مرغ به صورت کبابی یا آبپز+ یک کاسه ماست+ سبزی خوردن تازه

میان وعده 2: یک لیوان آب میوه یا سبزیجات تازه

شام: یک عدد تخم مرغ+ یک بشقاب سالاد سبزیجات تازه+ جوانه گندم یا لوبیا به همراه آب لیمو و روغن زیتون.