به گزارش خبرنگار خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا)، منطقه‌ی کویر، پیشینه‌ی غنی فرهنگ استان کرمان زمینه‌ساز بازی‌های بومی و محلی بسیاری است که در عین سادگی، درون مایه‌ی عمیق و پرباری دارند که سرمایه‌ی فرهنگی این استان هستند.

قرار است رشته ورزشی کشتی کویری که از بازی‌های محلی فراموش شده کرمان است احیا شود، بازی‌ بومی و محلی که مردان کرمانی با انجام این ورزش جوانمردی و قدرت خود را به نمایش می‌گذارند.

«فرهاد نژادفصیحی»، رئیس هیئت ورزش‌های سنتی و بازی‌های بومی و محلی استان کرمان به ایسنا می‌گوید: وقتی از بازی‌های محلی کرمان صحبت می‌شود نام چند بازی خاص به ذهن شنونده خطور می‌کند، در حالی که فرهنگ غنی کرمان سرشار از بازی‌های شاد و مفرح است.

وی با اشاره به برگزاری هشتمین جشنواره‌ی کشوری ورزش‌های بومی و محلی به میزبانی نوق رفسنجان، می‌افزاید: این جشنواره گامی در راستای تبادل فرهنگی استان‌ها و آشنایی با ورزش‌های بومی محلی در استان‌های مختلف کشور است.

رئیس هیئت ورزش‌های سنتی و بازی‌های بومی و محلی استان کرمان می‌گوید: این جشنواره روزهای اول و دوم خرداد برگزار می‌شود و بانوان در رشته‌های هفت سنگ و ماچلوس و آقایان در رشته‌های شتر سواری، طناب‌کشی و کشتی کویری می‌توانند شرکت کنند.

مسئول هیئت ورزش‌های روستایی و بازی‌های بومی محلی استان کرمان می‌افزاید: 450 نفر اعم از مسئول هیئت و ورزشکار در این جشنواره شرکت می‌کنند و اجرای موسیقی محلی از برنامه‌های جنبی جشنواره است.

وی می‌افزاید: آشنایی کودکان با بازی‌های محلی و بومی در عصر اینترنت و بازی‎های رایانه‌های سبب می‌شود تا آنها در بزرگسالی کمتر از مشکلات و سختی‌های روحی زائیده‌ی زندگی شهری زجر کشیده و با کوچک‌ترین ناراحتی عصیانی و خشمگین ‎شوند.

نژادفصیحی مهم‌ترین ویژگی بازی‌های بومی را تقویت کار گروهی، ایجاد فضای شاداب و پر نشاط، برطرف کردن مشکلات جسمی ناشی از فقر حرکتی و تخلیه‌ی روانی فرد می‌داند و معتقد است به‌واسطه‌ی بازی‌های محلی بسیاری از مشکلات جسمی و روانی از جمله مشکلات گفتاری، اختلال حواس، جمع گریزی، فقر حرکتی، چاقی و افسردگی قابل درمان است.

رئیس هیئت ورزش‌های سنتی و بازی‌های بومی و محلی استان کرمان، آروسیو، اتصالو، ازکجا زنو، استخوان‌بازی، اشکست‌بازی، الاکلنگ، برنجک، بر، ناز نازو، پابالایو، پاوردیوارو، ترنه‌بازی، توخطو، جموجمو هویزه، جوسیا، چش تپه‌کا، چشم گریزپا، خاله ستاره، خاموشان، خرسک، خرگوشو، خم‌پلی، دارپلان، دارتوپ، دستکی، دستمال‌بازی، روروقامی، زنجیرباف، سرگریزکو، سنگ تق‌تقو، سه‌پی گودالو، شنبه یکشنبه، شین خونه‌بازی، طناب‌بازی، عمو سبزی‌فروش، قاب‌بازی، قلعه‌بازی، کشامشا، کشتی کویری، کلاه دیوار، گردوبازی، گرگم به زمین، گرگم به‌هوا، گل‌ها چه گل، گو سه نگهداری، گوشیطونو، لپربازی، مار اومده موش اومده، مازندرون، من منی، ننه پیرزالو، هس‌بازی، یا داود، یه وردار دو وردار را از جمله بازی‌های محلی کرمان معرفی می‌کند.

نژادفصیحی به تشریح برخی بازی‌های بومی و محلی کرمان پرداخته و می‌گوید: اشکست‌بازی، بازی محلی مردم سیرجان است، در این بازی، بازیکنان با انتخاب دو استاد به دو گروه تقسیم می‌شوند، بعد لباس‌های خود را بیرون می‌آورند و پاچه‌های شلوار را بالا می‌زنند. زمین بازی را به دو قسمت لرد(lord) و تو(tu) تقسیم می‌کنند. یکی از دو گروه در قسمت لرد زمین یعنی خارج آن و گروه دیگر در قسمت «تو»ی زمین (داخل) قرار می‌گیرد.

وی ادامه می‌دهد: آن‌گاه افراد خارج سعی می‌کنند افرادی را که داخل هستند بگیرند و داخلی‌ها هم متقابلاً سعی در دستگیر کردن افراد گروه مقابل دارند. هریک از افراد دو گروه که بسوزند از بازی بیرون می‌روند. بازی را ادامه می‌دهند تا زمانی‌که همه ٔ افراد یک گروه کنار گذاشته شده باشند(کشته شوند) که در نتیجه گروه مقابل برنده است.

رئیس هیئت ورزش‌های سنتی و بازی‌های بومی و محلی استان کرمان می‌افزاید : ترنه‌بازی، بازی محلی مردم شهرستان بم است که در آن ابتدا با قاپ انداختن، شاه، وزیر و دزد را تعیین می‌کنند. بعد دزد به فرمان شاه مجازات می‌شود. مجازات ممکن است تعداد معینی ترنای آتشی یا آبی هم‌چنین سبیل مال آتشی و یا آبی باشد.

نژادفصیحی می‌گوید: خرسک‌بازی؛ بازی محلی مردم شهرستان کرمان است که در این بازی، ابتدا قرعه‌کشی کرده و یک نفر را انتخاب می‌کنند. بعد دست او را به مچ پای آن می‌بندند و دیگران او را با ترنا می‌زنند، بازیکن باید در همان وضعیت سعی کند دامن یا ترنای یکی از آنها را بگیرد که در این صورت دست و پای او را باز می‌کنند و کسی که دامن یا ترنایش گرفته شده به‌جای او قرار می‌گیرد و به‌همین ترتیب بازی را ادامه می‌دهند.

وی ادامه می‌دهد: دستمال‌بازی؛ بازی محلی مردم شهرستان جیرفت است که در آن ابتدا دو نفر استاد انتخاب می‌شوند و به‌ شیوه‌ی انتخاب اسامی یاران خود را انتخاب می‌کنند. دو استاد یاران خود را در فاصله‌ی پنجاه‌ متری از یکدیگر می‌نشانند و در وسط این فاصله سنگ یا چیز دیگری را به‌عنوان نشانه می‌گذارند. دو استاد کنار این نشانه ایستاده و دستمال‌ بازی را در دست می‌گیرند.

نژادفصیحی می‌افزاید: بعد قرعه‌کشی می‌کنند تا گروه شروع‌کننده‌ی بازی مشخص شود. آن‌گاه استاد گروه شروع‌کننده دستمال را پیش گروه خود برده و طوری‌که استاد گروه مقابل متوجه نشود، آن را زیر پای یکی از یاران خود پنهان می‌کند و خود یک قدم دورتر می‌ایستد، پس از آن استاد گروه دیگر باید بگوید دستمال زیر پای چه کسی از گروه مقابل است. اگر درست بگوید، خود دستمال را برداشته و مانند استاد اول عمل می‌کند، در غیر‌ این‌صورت دستمال را از زیرپای آن بازیکن بیرون آورده و در محل نشانه می‌گذارند، بعد او باید از دور دویده پای خود را روی دستمال گذاشته، بپرد و همان‌جا بنشیند. بازی به‌همین ترتیب ادامه می‌یابد و در پایان گروه بازنده باید چند قدمی به گروه برنده سواری بدهد.

وی با اشاره به بازی گرگم به هوا می‌گوید: این بازی، بازی محلی مردم شهرستان کرمان و سیرجان که در آن بازیکنان از میان خود یک نفر را به‌عنوان گرگ انتخاب می‌کنند و خود روی پله و یا هرجای بلند دیگری می‌ایستند، گرگ در کمین است تا هنگامی که بازیکنان جای خود را عوض می‌کنند، به یکی از آنها دست بزند، که در این‌صورت آن بازیکن گرگ می‌شود و جای گرگ قبلی را می‌گیرد و بازی را دوباره ادامه می‌دهند.

رئیس هیئت ورزش‌های سنتی و بازی‌های بومی و محلی استان کرمان می‌گوید: شتر سواری نیز که در عروسی‌ها و جشن‌ها اجرا می‌شود از دیگر بازی‌های محلی کرمان است، شترسواران از محل شروع مسابقه حرکت کرده و به سرعت خود را به مقصد تعیین شده، می‌رسانند، در مسابقه‌ی اصلی مسافتی که باید طی شود، معمولاً کمتر از 5 کیلومتر نیست. این مسابقه در مقابل تماشاگران زیادی انجام می‌شود.

وی در خصوص بازی چوب بازی(ترکه بازی) نیز می‌گوید: این بازی در مجالس جشن و عروسی اجرا می‌شود. ابزار بازی یک عدد چوب بلند و کلفت 2 یا 3 متری، یک عدد چوب کوتاه و نازک، طبل و شیپور است. بازی بدین صورت است که، طبل و شیپور نواخته می‌شود و دو بازیکن به میدان می‌آیند. یکی چوب بلند و دیگری چوب کوتاه را در دست می‌گیرد. برای گرم شدن مدتی حرکات نمایشی انجام می‌دهند، پس از آن بازیکنی که چوب بلند در دست دارد آن را در زمین فرو می‌کند و دیگری سعی می‌کند با چوب کوتاه خود به پای او بزند و بازیکن مقابل طبعاً جاخالی می‌کند، هرگاه چوب به پای بازیکن بخورد، بازیکنی که چوب را زده، چوب بلند را تصاحب می‌کند و با آن به بازی ادامه می‌دهد، درغیراین صورت بازی به همان شکل ادامه می‌یابد. این بازی گاه رنگ خشونت به خود می‌گیرد اما آنچه مورد تشویق حضار قرار می‌گیرد، بیشتر حرکات زیبای طرفین است نه عملیات خشن آنها.

رئیس هیئت ورزش‌های سنتی و بازی‌های بومی و محلی استان کرمان در خصوص کشتی کویری که قرار است در جشنواره‌ی کشوری رفسنجان مورد توجه قرار گیرد نیز می‌گوید: تواضع در این رشته حرف نخست را می‌زند ، کشتی‌گیران در کشتی کویری لباس عادی و یا لباس باستانی بر تن دارند و پس از بستن کمربند و گرفتن یکدیگر، کشتی آغاز می‌شود، داوری این کشتی را هم پیشکسوتان و ریش‌سفیدان بر عهده دارند.

نژادفصیحی می‌گوید: نوع کشتی‌ گرفتن در این بازی محلی، کشتی آزاد است با این تفاوت که در این کشتی وزن و زمان مطرح نیست از جمله فنون این کشتی «رد دادن» و «لنگ کویری» است و برنده‌ی کشتی کسی است که حریف را از پشت به زمین زده و شانه‌های او را به خاک برساند و یا حریف خود را ضربه فنی کند و یا اینکه با اخطار کمتر کشتی را ببرد، این کشتی به‌طور معمول بر روی شن برگزار می‌شود.

وی می‌گوید: در این جشنواره مردان در وزن‌های مثبت 90 و منفی 90 کیلوگرم این ورزش را احیا می‌کنند.

آمادگی رفسنجان برای میزبانی از جشنواره‌ی کشوری بازی‌های محلی

و اما فرماندار رفسنجان از آمادگی این شهرستان برای میزبانی از جشنواره بازی‌های بومی و محلی ایران در شهر نوق شهرستان رفسنجان خبر می‌دهد.

«حمید ملانوری» می‌گوید: میزبانی جشنواره بازی‌های بومی و محلی سبب شناسایی ظرفیت‌های قابل توجه شهرستان رفسنجان به سایر نقاط کشور می‌شود.

وی می‌گوید: برگزاری اینگونه جشنواره‌ها، حرکت فرهنگی بسیار بزرگی است و توجه به بازی‌های بومی، محلی و احیای بخش عظیمی از این گنجینه‌های فرهنگی می‌تواند خودباوری ما را اعتلا دهد و مطمئناً تداوم آن می‌تواند تحرک جسمی، فکری و فرهنگی را در کنار همگرایی و ترویج اتحاد و انسجام بدنبال داشته باشد.

ملانوری می‌گوید: با احیای بازی‌های بومی، محلی که برگرفته از فرهنگ اصیل ایرانی است می‌توان با استفاده از ظرفیت‌های فرهنگی، تمدنی و تاریخی خود چالش‌های فرهنگی را برطرف کنیم.

وی می‌افزاید: بازی‌های رایانه‌ای امروز معضلاتی برای جوانان و نوجوانان به وجود آورده است و شناخت ورزش‌های بومی محلی سبب گرایش این قشر به سمت اینگونه بازی‌ها می‌شود و در سلامت و نشاط آنها سهم بسزایی دارد.

ملانوری با بیان اینکه برای برگزاری هر چه بهتر این جشنواره همه‌ی دستگاه‌های مربوطه و دستگاه‌های ذی‌نفع تلاش می‌کنند می‌گوید: همه تمهیدات لازم برای هر چه باشکوه برگزار شدن این جشنواره اندیشیده شده است.

رئیس اداره‌ی ورزش رفسنجان نیز می‌گوید: چندین جلسه با مسئولان ذی‌ربط برای میزبانی خوب و در خور شأن مردم رفسنجان برگزار کرده‌ایم و مطمئناً این جشنواره با شکوه خاصی برگزار می‌شود.

«رویگر» می‌گوید: هشتمین جشنواره ورزش‌های بومی محلی کشور به میزبانی رفسنجان از شبکه‌های مختلف کشور پخش می‌شود و فرصت خوبی برای شناسایی ظرفیت‌های این شهرستان در بخش ورزش‌های روستایی و عشایری است.

وی با بیان اینکه اول خرداد افتتاحیه و دوم خرداد اختتامیه این جشنواره است، می‌افزاید : جشنواره‌ی ورزش‌های بومی محلی کشور همراه با اجرای موسیقی نواحی مختلف کشور است و پخت نان، غذاهای محلی و نمایش صنایع‌دستی و سوغات رفسنجان نیز از برنامه‌های جنبی جشنواره هستند.

براساس این گزارش، ورزش‌های محلی و بومی با کم‌ترین هزینه و در فضاهای مختلف قابلیت اجرایی دارند و امکانات چندانی را نیاز ندارند، ضمن این‌که جمعی بودن آن‌ها، روحیه‌ی هم‌کاری و تعاون را نیز تقویت می‌کند، مطمئناً سپری کردن لحظات با بازی‌های محلی خاطره‌انگیز است.