این بنای با ارزش تاریخی با نمایی زیبا و سترگ و ساختاری ظریف و چشم نواز توجه هر رهگذر و پژوهشگری را به خود جلب می کند.

ارگ بهارستان که در بیرجند به باغ زرشکی نیز شهرت دارد از آثار تاریخی دوره افشاریه به حساب می‌آید که در سالهای 1205 و 1206 هجری قمری ساخته شده است.

بنای تاریخی ارگ بهارستان یکی از بزرگترین و باشکوه‌ترین باغ‌های ایرانی بوده که متاسفانه سال‌ها قبل از شناسایی و ثبت آن در فهرست آثار ملی بخش گسترده‌ای از آن توسط نهادهای مختلف دولتی و نیمه دولتی مجزا شد و آنچه از این باغ باشکوه باقی مانده کوشکی نیمه ویران و فضاهای مخروبه است.

 وجود مصالح ساختمانی از جمله آجر و سنگ در محوطه این بنای تاریخی نشانگر تداوم اقدام هاي استحکام بخشي و مرمتي در اين بنا توسط ميراث فرهنگي است.

 اما با اين حال مشاهده ويراني هاي يک اثر ارزشمند تاريخي باعث تأسف مي شود. در این بنای تاریخی دو خانوار از دوران قبل از انقلاب اسلامی سکونت دارند که مسئولیت سرایداری را برای این بنای تاریخی بر عهده دارند.

 یکی از این خانوارها که از 16 سالگی می گوید در این بنای تاریخی سکونت دارد از مسئولان میراث فرهنگی برای اینکه هیچ هزینه ای به آن ها برای نگهداری از این بنا پرداخت نمی کنند انتقاد کرد.

ارگ بهارستان انبار ضایعات و نخاله های ساختمانی

مشاهدات و بازدید میدانی خبرنگار مهر از این ارگ تاریخی حاکی از عدم توجه مسئولان سابق میراث فرهنگی در حفظ و مرمت این بنای با ارزش تاریخی دارد که روز به روز بر تخریب این بنا افزوده می شود و هیچ گونه اقدمی برای مرمت آن از سوی میراث فرهنگی و سازمان مالک باغ صورت نمی گیرد.

 حیاط اندرونی و اتاق های دورتادور این بنا که بسیاری از آن ها تخریب شده و یا در معرض تخریب است متاسفانه آغلی بر گوسفندان و انبار ضایعات اعم از کارتن و مصالح ساختمانی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان جنوبی تبدیل شده است.

 حوض میانی محوطه این بنای با ارزش تاریخی پر از انواع نخاله های ساختمانی و آشغال است و کسی توجهی به این موضوع نمی کند.

تاکنون اقدامی خاصی از سوی میراث فرهنگی برای حفظ و مرمت بنا انجام نشده است

 سرپرست سازمان اموال و املاک بنیاد مستضعفان خراسان جنوبی در گفتگو با مهر با اشاره به اینکه بنیاد مالک اصلی این بنای تاریخی است، اظهار کرد: با توجه به اینکه ارگ ملی بهارستان بیرجند در مالکیت بنیاد مستضعفان قرار دارد ولی چون در زمره آثار ملی کشور ثبت شده میراث فرهنگی باید نسبت به مرمت این بنا اقدام کند.

حسن خسروی با اشاره به اینکه این اثر تاریخی در سال 85 از سوی بنیاد مستضعفان تحویل میراث فرهنگی شده که نسبت به مرمت و حفاظت از آن اقدام کنند، تصریح کرد: اما متاسفانه تاکنون هیچ گونه اقدام مرمتی قابل توجه ای صورت نگرفته است.

 وی ادامه داد: چندین سال است که این بنای ارزشمند تاریخی برای احیا و مرمت تحویل اداره کل میراث فرهنگی شده اما متاسفانه به انباری برای مصالح و نخاله های ساختمانی تبدیل شده است.

سرپرست سازمان اموال و املاک بنیاد مستضعفان خراسان جنوبی با بیان اینکه بسیاری از قسمت های این بنا طی چند سال اخیر تخریب شده است، گفت: کمبود اعتبارات و عدم دلسوزی مدیران سابق اداره کل میراث فرهنگی باعث شده تا برای این اثر تاریخی هنوز اقدام شایسته ای صورت نگیرد.

 خسروی تصریح کرد: بنیاد مستضعفان چندین دفعه پیگیری کرده که میراث فرهنگی نسبت به مرمت این ارگ ملی اهتمام ورزد ولی تاکنون اقدامی در این زمینه انجام نشده است.

آمادگی برای واگذاری ارگ به بخش خصوصی

 وی خاطرنشان کرد: با توجه به اینکه ارگ ملی بهارستان یا باغ زرشکی یک اثر تاریخی و ملی است میراث فرهنگی موظف است نسبت به احیا و مرمت این بنا اقدام کند و آن را تحویل بنیاد مستضعفان دهد.

 سرپرست سازمان اموال و املاک بنیاد مستضعفان خراسان جنوبی اضافه کرد: آخرین پیگیری که در خصوص این بنای تاریخی صورت گرفت این بوده که شرکت عمران و مسکن سازان خراسان جنوبی این ملک را تملک و در اختیار بگیرد که تاکنون نیز در این موضوع هم اقدامی صورت نگرفته است.

 خسروی در پایان یادآور شد: بنیاد مستضعفان آماده واگذاری این ملک به قیمت کارشناسی به دستگاه های دولتی و بخش خصوصی برای سرمایه گذاری است.

عدم تخصیص کافی اعتبارات مهمترین مشکل حفظ و مرمت ارگ بهارستان است

 مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان جنوبی نیز در گفتگو با مهر با اشاره به اقدامات صورت گرفته در راستای حفظ و مرمت ارگ تاریخی بهارستان بیرجند اظهارکرد: اقداماتی که از سوی میراث فرهنگی در خصوص بنا صورت گرفته بیشتر جنبه حفاظتی داشته است.

حسن رمضانی مرمت آزاره های دور تا دور صحن ارگ، برداشت آوار جبهه شمال و شرق صحن، استحکام بخشی و دیوار چینی قسمت های در معرض خطر، اجرای مجدد سقف های اتاق های شمال و شرق بنا، خاکبرداری و آوار برداری تا کف اصلی صحن و استحکام بخشی و مقاوم سازی برج آجری جهت پیشگیری از رانش را از مهمترین اقدامات میراث فرهنگی در راستای حفظ و مرمت این بنای تاریخی عنوان کرد.

وی با اشاره به مهمترین مشکلات پیش روی ارگ تاریخی بهارستان بیرجند افزود: در حال حاضر عدم تخصیص کافی اعتبارات جهت مرمت و احیاء یکی از مهمترین مشکلات و چالش های پیش روی این بنای تاریخی ارزشمند است.

مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان جنوبی افزود: مجموعه تاریخی بهارستان یکی از بناهای تاریخی در سطح استان خراسان جنوبی است که از چند منظر قابل توجه و ارزشمند است.

رمضانی گفت: ارگ بهارستان هم از نظر سابقه تاریخی یکی از قدیمی ترین بناهای شهر بیرجند است و هم از نظر ارزش های معماری مجموعه ای منحصر به فرد شامل عناصر حکومتی، رفاهی و آموزشی است.

 وی بیان داشت: ارگ بهارستان از نظر تزئینات نمای خارجی و فضای های داخلی ارگ آجری جزو بناهای تاریخی منحصر بفرد محسوب می شود.

 مرمت کامل ارگ بهارستان بیرجند 2 میلیارد تومان اعتبار نیاز دارد

وی وسعت این بنا را 2900 متر مربع عرصه و 4200 متر مربع اعیان دانست و افزود: انجام کامل اقدامات مرمتی و احیاء این بنای تاریخی تا مرحله بهره برداری نیاز به حدود دو میلیارد تومان اعتبار دارد.

مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان جنوبی ادامه داد: از زمانی که مجموعه بنا تحویل میراث فرهنگی شده است اقدامات حفاظتی و استحکام بخشی جهت جلوگیری از گسترش تخریبها صورت گرفته است.

رمضانی یادآور شد: هر چند این اقدامات در مقایسه با میزان نیاز بنا و تا تکمیل عملیات مرمتی فاصله زیادی دارد اما اقدام مهمی در راستای جلوگیری از فرسایش و نابودی ساختمان بوده است.

 ارگ بهارستان در اختیار سرمایه گذاری بخش خصوصی قرار گیرد

 مدیرکل میراث فرهنگی و گردشگری خراسان جنوبی با بیان اینکه بناهای تاریخی زیادی در سطح استان داریم که در حال تخریب هستند، گفت: بارها از مالکین این بناها تقاضا کرده ایم که در اختیار بخش خصوصی قرار گیرد اما اقدامی در این زمینه انجام نشده است.

وی با بیان اینکه ارگ بهارستان بیرجند در مالکیت بنیاد مستضعفان است، تصریح کرد: برای مشارکت در این بنا آمادگی داریم و یک شرکت خصوصی وابسته به مسکن و شهرسازی که در زمینه احیاء بافت های تاریخی فعالیت می کند آمادگی مرمت و تبدیل این بنای تاریخی را به مجموعه فرهنگی گردشگری را اعلام کرده است.

 وی با بیان اینکه در زمینه مرمت و بازسازی این بنای تاریخی تعامل صورت نمی گیرد، عنوان کرد: در این بنای تاریخی آسیب های اجتماعی در بین ساکنین آن وجود دارد و بنیاد در این راستا اقدامی نکرده است.

 رمضانی بیان داشت: میراث فرهنگی علی رغم اینکه هیچ سودی از این بنای تاریخی ندارد هر ساله در زمینه مرمت آن ورود پیدا کرده و امسال نیز در راستای مرمت فعالیت خواهد داشت.

مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان جنوبی تاکید کرد: با یک تعامل دوسویه و همکاری و ورود بخش خصوصی باید ارگ بهارستان تبدیل به یک جاذبه گردشگری تبدیل شود.

متاسفانه در استان خراسان جنوبی قدر و جایگاه آثار تاریخی آنچنان که باید مورد توجه قرار نگرفته و همواره آثار تاریخی مظلوم واقع شده اند.

بی گمان قدر و منزلت اثری عظیم و تاریخی همانند ارگ تاریخی و باشکوه بهارستان بیرجند بر کسی پوشیده نیست و ثبت در فهرست آثار ملی تاریخی کشور این امر را ثابت کرده است ولی باید پرسید تا چه میزان این اثر تاریخی توانسته از تخریب و فرسایش محفوظ بماند.