1. دوره نوزادي تا كودكي ودوره سلامت و محافظت

در دوره نوزادي عمده وظيفه مادر حفظ سلامت فرزندان است. اين سلامت در دو موضوع تغذيه و محافظت از صدمات و لطمات مي‌توان تقسيم نمود. مادران به خاطر آنكه عمده زمان خود را با كودك ميگذرانند نسبت به سلامت فرزند خود بايد، دقت مضاعف داشته باشند كه اين دقت هم در بحث تغذيه و مسائل طبي است ،و هم در بحث اتفاقات و صدمات ناشي از آنها است.

قرآن كريم در مورد بحث تغذيه به مادران چنين دستور ميدهد:

«وَ الْوالِداتُ يُرْضِعْنَ أَوْلادَهُنَّ حَوْلَيْنِ كامِلَيْنِ لِمَنْ أَرادَ أَنْ يُتِمَّ الرَّضاعَة. »[1]

«مادران، فرزندان خود را دو سال تمام، شير مى‏دهند. (اين) براى كسى است كه بخواهد دوران شيرخوارگى را تكميل كند. »[2]

امروزه محققان علوم پزشكي بر اين باورند كه سلامت انسان در طول زندگي رابطه مستقيم با نحوه و مدت شير دهي مادران به فرزندان دارد،در مقالات علمي با موضوع شير مادر؛ نمونه‌هايي از تاثير گذاري شير مادر در سلامت كودكان آمده است ؛نمونه‌هايي مثل: محافظت در مقابل مشكلات گوارشي، تنفسي و عفونت هاي گوش ، محافظت در مقابل ايجاد آلرژي ،تقويت هوش نوزاد ، جلوگيري از چاقي در سنين بالاتر ، محافظت در مقابل لوسمي (سرطان خون)كودكان ، جلوگيري از ابتلا به ديابت تيپ1 ، جلوگيري از ابتلا نوزادان نارس به عفونت و فشار خون بالا در سنين بالاتر ، كاهش احتمالي خطر سندرم مرگ ناگهاني نوزاد ،كمك به كاهش وزن مادر ،كاهش استرس و خونريزي پس از زايمان ، كاهش خطر ابتلا به بعضي از انواع سرطان ، كاهش خطر ابتلا به پوكي استخوان (استئوپروز) در سنين بالا.[3]

حفاظت از سرما و گرما و حفظ بهداشت نوزادان از جمله كارهائي است كه در حيطه سلامت، به عهده مادران است ؛و مادران بايد براي آن برنامه ريزي كنند.

علاوه بر اين مادر موظف است، همانگونه كه از جان خود محافظت ميكند از جان فرزند خود نيز مراقبت كند؛ ودر اين راه از هيچ كوششي دريغ نورزد. البته محافظت از خانواده در مقابل تهديدات خارج از خانواده،يقيناً وظيفه مرد است؛اما به لحاظ آنكه مرد بيشتر اوقات خود را خارج از خانه و در تلاش براي كسب روزي سپري ميكند، مراقبت از فرزندان در خصوص اتفاقاتي مثل افتادن از بلندي و يا سوختن با آتش و... به عهده زن ميباشد.

2. از دوره كودكي تا ازدواج وتربيت و پيشتيبانی

از دامن زن مرد به معراج مي‌رود. اين جمله مشهوريست كه از لسان امام خميني (ره) صادر شد؛ و به عنوان يك اصل كلي در نظام تربيتي مطرح گرديد كه نشان دهنده اهميت نقش زن در دوره دوم زندگي فرزندان ،يعني دوران كودكي ميباشد. فرزند پس از طي دوران نوزادي و ورود به عرصه كودكي آماده پذيرش مفاهيم تربيتي در عرصه هاي مختلف مي‌گردد. در اين دوره كه دوره آموزش است مادران، به عنوان تربيت كننده اصلي فرزند، اصول تربيت و آموزش را به كار برده و در راه تربيت فرزند تلاش مي نمايد، كه اين تربيت قسمتهاي مختلفي دارد مثل تربيت فردي ، اجتماعي، اخلاقي، جنسي، ديني و... كه خود مبحثي جداگانه ميطلبد.

«امام باقر - عليه السلام - فرمود: هنگامي که کودک به سه سالگي رسيد به او بگويند هفت مرتبه بگويد لا اله الّا الله (تا بياموزد)، و رهايش كنيد، تا به سه سال و هفت ماه و بيست روز برسد بعد به او بگوييد، هفت مرتبه بگويد،محمد رسول الله و سپس رها شود تا چهار سالگي و سپس به او بگوئيد، هفت مرتبه بر پيامبر و آلش صلوات فرستد، سپس تا پنج سالگي او را رها كنيد و بعد از او دست چپ و راستش را سوال نموده، در صورتي كه مي‌دانست ،او را روبه قبله نموده و به او بگوئيد، سجده كند و سپس او را رها نموده تا شش سالگي، در شش سالگي، نماز بخوانيد و ركوع و سجود را به او بياموزيد و اين كار را ادامه دهيد، تا هفت سالگي و زماني كه هفت سالش تمام شد، به او بگوئيد دست و صورتت را بشوي و زماني كه شست، او را امر به نماز كنيد و سپس او را رها كنيد ،تا نه سالگي و زماني كه نه سال او تمام شد،به او روزه گرفتن را ياد بدهيد و سپس امرش نمائيد به نماز و در صورت تخطي ،او را تنبيه نمائيد و زماني كه فرزند وضو و نماز را ياد بگيرد ،خداوند پدر و مادر او را مي آمرزد» [4]

همانگونه كه در روايت ميبينيد، تربيت فرزندان يك كار طولاني و زمان بر است و نياز دارد كه كسي ،دائماً به فكر اين كار باشد و خود را وقف آن نمايد؛ لذا پدران كه دائماً بيرون خانه و مشغول كسب روزي هستند، اين كار به عهده مادران مي افتد و آنها موظف به تربيت فرزندان ميباشند.

دوره تربيت و پشتيباني فرندان دوره اي طولانيست ،كه در طول آن به خاطر تغييرات سريع شرايط فرزندان، علي الخصوص در دوران بلوغ، از تنوع خاصي برخوردار است و لذا صبر جميلي ميطلبد كه نتيجه اش در بارگاه الهي اجريست عظيم.

3. پس از ازدواج ودوره آموزشهاي خاص و پشتيباني عاطفي

زماني كه فرزند به سن ازدواج رسيد و احساس شد كه احتياج و آمادگي لازم را براي ازدواج دارد،مادران خود را موظف ميدانند، تا با جستجو و كنكاش، همسري مناسب براي فرزند خود بيابند

و يا در ميان خواستگاران خواستگار مناسبي را براي فرند خود برگزينند. اين دوره، دوره ايست كه برخي گمان ميكنند؛ احتياجات فرزند به خانواده پايان يافته است ،اما حقيقت آن است كه نوع احتياج عوض گرديده و از اين پس فرزندان نياز به راهنمايي و پشتيباني علمي در امور زندگي پيدا ميكنند. البته اين نه به معنا مداخله بلكه به صورت پيشنهاد و ارشاد بايد باشد.

همان‌گونه كه مسلم است عمل به وظيفه هم براي خود انسان ثمرات مبارك و خوبي دارد و هم براي اطرافيان؛.قطعا يكي از عمده ترين مشكلات خانواده هاي امروز ايراني اين است كه افراد خانواده وظايف به خوبي شناخته نمي‌شود و وقتي وظايف شناخته نشد افراد به آن وظايف عمل نخواهند كرد و اين سر آغاز بسياري از مشكلات است .