و علوم و معارف را از گنجینه‌های علم الهی، یعنی قرآن و اهل بیت(ع) استخراج می‌کند و با اندیشه‌ای زلال، بیابانهای تشنه فکر بشری را سیراب می‌گرداند. حوزه‌های علمیه در جامعه دینی ما از جایگاهی والا و مهم برخوردارند. حوزه‌ها چونان درختی ثابت و ریشه‌دار، در همیشه تاریخ گذشته، ملجأ جویندگان معارف الهی بوده و ثمراتی شیرین و گوارا عرضه داشته و در ساحت علم و تقوا آثاری پربها ارایه کرده‌اند. آغاز سال تحصیلی حوزه‌های علمیه کشور، بهانه‌ای شد تا از میان سخنان حضرت امام خمینی(ره)، مقام معظم رهبری، مراجع عظام تقلید و برخی از عالمان و بزرگان دین، مطالبی را به عنوان نکته‌های علمی و عملی برای توجه دادن و تنبه و راهنمایی طلاب علوم دینی مرور کنیم.

 خودسازی همراه با پیشرفت علمی

اهتمام جدی طلاب، فضلا و استادان حوزه‌های علمیه به خودسازی همراه با پیشرفت علمی از مهمترین آرمانهای طلبگی است زیرا خداوند متعال تهجد، شب زنده داری، ترس از قیامت و امید به رحمت خود را از ویژگی‌های علما می‌داند. اهتمام به امور مسلمین آموزه‌ای مهم و راهبردی در اسلام و وظیفه‌ای اساسی برای همه مسلمانان است و در این میان نقش و تکلیف عالمان دینی و فرزانگان امت و نهادهای علمی و دینی برجسته‌تر است. حوزه‌های علمیه، مدارس دینی، طلاب و استادان در این زمینه مسؤولیت و رسالتی سنگین دارند و باید هوشمندانه و حکیمانه یاری رسان، کمک و راهنمای مسلمانان جهان و شیعیان باشند و به تولید فکر و هدایت معرفتی و معنوی آن بپردازند و برای انسجام و همبستگی امت و دوری از تفرقه، ترور، تکفیر، طرد، تهمت و توهین به مقدسات مسلمانان تلاش کنند و چاره‌ای بیندیشند.

 حفظ اصالتهای حوزه

صیانت از اصالت حوزه‌ای و هویت روحانی و اهتمام به سبک زندگی طلبگی و گسترش نهاد و نمادهای حوزه و روحانیت اسلام، اصولی است که غفلت از آن زیانبار و پرمخاطره است.

 احیا و صیانت از مرجعیت فکری

جایگاه رفیع علمی و مرتبه والای معرفتی و در یک سخن، مرجعیت فکری حوزه علمیه قم، چشم انداز و افق رویاروی آن است که هنوز با آن فاصله داریم و همه برای نیل به این قله بلند باید تمام سعی و جهد خود را به کار گیریم. در این راستا باید فرهنگ و زیرساختهای سخت‌افزاری و نرم‌افزاری گفتمان علمی و تولید فکری گسترش یابد و فضای مدرسه‌ها، حجره‌ها، کلاسها، نوشتارها، پایان نامه‌ها و نشریات به تعمق و تدقیق و تحقیق گرم و روشن شود و طلاب مجاهدت علمی را پیشه خود سازند و سنتهای آموزشی حوزه را پاس دارند و از تجارب نوین نیز بهره گیرند.

 هدف‌گذاری دقیق و برنامه ریزی اصولی

هدف گذاری صحیح و برنامه ریزی برای آینده علمی و معنوی بر اساس رسالتها و تکالیفی که متوجه حوزه‌های علمیه، طلاب و استادان حوزه‌هاست.

 حضور عالمانه در کرسی‌های آزاداندیشی 

حضور عالمانه و هوشمندانه طلاب در گفتمان علمی، کرسی‌های آزاد اندیشی و نقش مؤثر آنان در شبکه‌های فکری، رسانه‌ای، فرهنگی و اجتماعی، مقوله راهبردی دیگری است که باید بدان اهتمام ورزید و زمینه‌ها و زیرساختهای آن را فراهم آورد و مهارتها و دانشهای پایه آن را آموزش و کارورزی لازم را در این زمینه گسترش داد. مهمتر آن که طلاب بزرگوار و فضلا و دانشوران ارجمند، خود باید در این زمینه دغدغه‌مند باشند و برای آینده خدمت خود طرح و سند راهبردی تدوین نمایند و آن را دنبال کنند.

 عمیق شدن در معارف اسلامی

فراگیری عمیق معارف اسلام و اندیشه‌های ناب پیامبر(ص) و اهل بیت(ع) و گفتمان انقلاب اسلامی و اندیشه‌های تابناک امام راحل  و رهبری گرانمایه و مراجع و بزرگان دین و در همین راستا عرضه مطالب فراگرفته شده به بشریت امروز. البته گسترش معارف الهی و عرضه اندیشه نجاتبخش به جهان معاصر اقتضائات و شرایطی دارد که باید آن را فراهم آورد و در این راه اخلاص، ایثار، شکیبایی و پایداری شرط اول است.

 اخلاق و تهذیب

ارزشها، اخلاق، آداب و سنتهای دیرین و اصیل حوزه، تراث پر بهای سلف صالح و سرچشمه برکات فراوان و تاریخی است. از این رو فعالیتهای اخلاقی، تربیتی و فرهنگ خودسازی و تهذیب نفس و پرورش نفوس مستعده در سراسر حوزه‌های علمیه در اولویتها و برنامه‌های طلبه‌ها، استادان و مدیران حوزه‌های علمیه باشد.

 رفع نیازهای جامعه

احساس مسؤولیت طلاب درباره مسایل سیاسی و اجتماعی و همچنین سوق دادن دروس خود به سمت رفع نیازهای جامعه که مهمترین عامل موفقیت در این کار، تزکیه نفس و تقواست.

 پاسخگویی به شبهات

طلاب به فراگیری علوم برای پاسخگویی به شبهات اهتمام جدی داشته باشند زیرا امروزه شبهات عظیمی در تمام زمینه‌های کلامی وجود دارد. از اصل توحید و لزوم دین بگیرید تا به وجود صانع و نبوت عامه و نبوت خاصه و بعد مسأله ولایت و مسایل گوناگونی که در زمینه‌های دینی و اسلامی وجود دارد.

 طلبه ها باید ورزش کنند

 ورزش؛ اطمینان و اعتماد به نفس در انسان ایجاد و جوان را از حالت خمود و رکود خارج می‌کند؛ بنا بر این طلبه‌ها را باید وادار به ورزش کرد تا به این ترتیب آنان بتوانند از نشاط جوانی خود در محیط‌های ورزشی استفاده کنند.

 پرهیز از تجمل‌گرایی

ساده زیستی، پرهیز از تجمل گرایی، آراستگی به علم و حلم، تحصیل فضایل و رفع و دفع رذایل اخلاقی، همچنین همواره در متن مردم و همراه مردم بودن و ارایه الگویی مناسب از شخصیتی ایده آل و اسلامی برای مسلمانان و شیعیان و دوستداران اهل بیت عصمت و طهارت(ع)از موضوعات مهمی است که طلاب علوم دینی باید به آن آراسته باشند.

 جهاد اکبر

اهمیت فراگیری علوم معنوی اسلامی توسط طلاب نیز بسیار مهم است زیرا از بالاترین و والاتـریـن حوزه‌هایی که لازم است به طور همگانی مورد تعلیم و تعلم قرار گیرد. علوم مـعـنـوی اسـلامـی از قـبـیل علم اخلاق و تهذیب نفس و سیر و سلوک الی ا...(رزقناا... و ایاکم)  است که جهاد اکبرش می‌نامند.

 برخی از منابع مورد استفاده:  قرآن کریم

- سخنرانی مقام معظم رهبری در جمع طلاب در مدرسه فیضیه قم، 11/9/66، 14/7/79، رهنمودهای مقام معظم رهبری در بالنده سازی حوزه، در مجله حوزه، بهمن و اسفند 74، شماره 72.

- صحیفه رهـبـر کـبیر انقلاب اسلامی و بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران حضرت امام خمینی(ره)، جلدهای 2، 17 و 21 و همچنین وصـــیـــتنـامـه سـیـاسـی الهـی ایشان.

- سخنرانی آیت‌ ا... مکارم شیرازی در آیین افتتاحیه سال تحصیلی 94ـ93 طلاب استان تهران.

- آیت ا... مصباح یزدی، مباحثی درباره حوزه، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره)، 76.

- پیام مدیر حوزه‌های علمیه کشور به مناسبت آغاز سال تحصیلی 93-92 حوزه‌های علمیه.

- پیام رئیس جامعه المصطفی العالمیه (ص) به مناسبت آغاز سال تحصیلی 93-92.

- منصور علم الهدی، درآمدی بر شناخت حوزه و روحانیت، انتشارات نصایح، قم، 1379.

- آیت ا... صافی گلپایگانی، سیر حوزه‌های علمی شیعه، جامعه مدرسین قم 1379.

- دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دایره المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «حوزه علمیه» ، شماره6633.