اگر ما به سمت سبک زندگی اسلامی حرکت نکنیم، در واقع از هویت خود فاصله خواهيم گرفت. زندگي پُر از معنويت اهل بيت (ع) و چگونگي برخورد با شیعیان و مسلمانان یکی از موضوعات بسیار مهم و آموزنده در سیره پيشوايان ديني بويژه امام رضا (ع) مي‌باشد كه درسها و پيامهاي معنوي بسياري براي همگان داشته و ما را در جهت اصلاح سبك زندگي و الگوپذيري از رهنمودهاي حكيمانه و الهي آن بزرگواران ياري مي‌كند. در گفت‌وگو با خانم دکتر فريبا اکبرزاده، مدرس دانشگاه فرهنگیان و استاد حوزه اين موضوع را مورد بررسي قرار داده‌ايم كه از نظر شما مي‌گذرد:
خانم اکبرزاده! لطفاً بفرمایید چگونه می‌توان سبک زندگی رضوی را به عنوان الگوی شاخص تمدن اسلامی معرفی کرد؟
- سبک زندگی امام‌رضا(ع) تجلّی آموزه‌های اسلامی و نمونه اصیل زندگی متعالی انسان مسلمان است. برای دستیابی به شناختی جامع از این سبک زندگی، لازم است در لایه‌های مختلف مبانی معرفتی، آموزه‌های اخلاقی امام(ع)، تعلیمات گفتاری و نهایتاً شیوه و روش زندگی ایشان مطالعه و تحقیق بشود.
زندگی براساس مبانی کلّی و هندسه معرفتی اسلام، مطابقت شیوه رفتاری با هدف نهایی خلقت، ارتباط میان معرفت و اخلاق و عمل و شیوه زندگی، مطابقت رفتار و گفتار و پرهیز از افراط و تفریط، اهتمام به رویکرد خدا محوری در تمام ابعاد و زوایای زندگی انسان و... برخی از عمده‌ترین مؤلفه‌ها و شاخصهای سبک زندگی رضوی است، به گونه‌ای که می‌توان با پژوهش در چنین شاخصهایی در مسیر شناخت سبک زندگی رضوی گام برداشت و الگوی زندگی کامل، پویا و پیشرونده را برای انسان عصر حاضر ترسیم نمود. بنا بر این سبک زندگی یکی از ارکان بنیادی هر تمدنی است. در حقیقت، سبک زندگی افراد جامعه، معرّف ویژگی‌های تمدّنی آن جامعه و تجلّی باورها و عقاید آنهاست.
از سوی دیگر، هدف از تحقّق تمدّن، ایجاد تغییر و تحوّل در شیوه و روش زندگی افراد است و اگر این هدف محقّق نشود، فرهنگ و تمدن با آسیبهای فراوانی روبه‌رو می‌شود. این امر، با توجه به هدف دین مبین اسلام که سعادت نوع بشر است به صورت ویژه‌ای مورد عنایت قرار می‌گیرد. ارایه الگوهای متعدد رفتاری و تأکید بر سیره عملی آنها (سنّت پیامبر و سیره اهل بیت(ع) مؤیّد این مسأله است.
پیروی از سبک زندگی رضوی در ابعاد گوناگون می‌تواند در تشکیل و شکوفایی تمدن نوین اسلامی مؤثر باشد. در الگوپذیری از سیره رضوی، نحوة کاربرد اصول اخلاقی از جمله صداقت، عدالت، تواضع ، تلاش و... می‌تواند مثلاً در سبک زندگی فردی و اجتماعی، تعامل با همنوعان، شیوه برخورد و گفت‌وگو با مخالفان، معاندان و...، به‌صورتی کاربردی ملاحظه شود. در چنین فرآیندی است که فرد و جامعه خود را از الگوهای غربی بی‌نیاز می‌بیند.در بُعد اجتماعی نیز مدیریت فرهنگی و اقتصادی جامعه، استفاده بهینه از فرصتها، استعدادها و سرمایه‌ها، شناخت چالشها و آسیبها و برنامه‌ریزی برای چگونگی برخورد با آنها، فرهنگ‌سازی و نهادینه کردن ارزشها و.... مؤثر است. در واقع عمل کردن به سبک زندگی رضوی است که می‌تواند فرد و جامعه را در برابر آسیبها و چالشها توانمند سازد.
سبک زندگی رضوی چه نقشی در مقابله با چالشها و پیشگیری از آسیبهای فردی و اجتماعی دارد؟
- شباهت این دوره با عصر امام رضا(ع) در هجمه‌های وسیعی است که از سوی دشمنان در پوشش‌های مختلف علمی، سیاسی و دینی نسبت به اسلام و سیره ائمه (ع) صورت گرفته است. امام رضا(ع) با آگاهی از این آسیبها و تیزبینی و دقت‌نظر و سعةصدر، اوضاع جامعه را مدیریت نموده و از طریق نهضت علمی و روشنگری دینی با دسیسه‌ها به مبارزه پرداخته، به گونه‌ای که از آن شرایط نامساعد، نتایج مثبتی همچون افزایش اعتماد جامعه نسبت به ائمه (ع)، غرور و اعتماد به نفس پیروان، رشد معرفتی آحاد جامعه را به دنبال داشته است.یکی از آسیبهای جوامع امروز، تقلید کورکورانه از سبکهای نامناسب و نامعقول زندگی است، در حالی‌که آگاهانه زیستن، خردورزی و انتخاب عالمانه از ویژگی‌های سبک زندگی رضوی است و می‌تواند راه مقابله با این چالش بزرگ فرهنگی باشد.میانه‌روی و اعتدال از دیگر ویژگی‌های سبک زندگی رضوی است که عامل بازدارنده از معاش محوری، رفاه زدگی، تجمل‌گرایی و اسراف است.
خدامحوری به جای خود محوری که از ویژگی‌های برجسته سبک زندگی رضوی است، عامل اصلی آرامش روانی فرد و جامعه و مایة پیشگیری از تنشهای اجتماعی است. این موارد، مصادیقی گزیده از سبک زندگی رضوی در مقابله با آسیبها و چالشهای فردی و اجتماعی است که البته بررسی دقیق این مصادیق نیازمند تحقیق و پژوهش است.
موانع رواج سبک زندگی رضوی چیست؟
- موانعی در مسیر رواج سبک زندگی رضوی وجود دارد که عدم شناخت جامع نسبت به این سبک زندگی، شناخت ناکافی از مفهوم زندگی اسلامی، خوانش ناقص از زندگی، دین و عقیده، هجوم فرهنگی غرب، ناکافی بودن پژوهشهای عملی و روزآمد درباب سبک زندگی رضوی، عدم استفاده از فناوری و روشهای نوین تبلیغ در جهت معرّفی سیره عملی رضوی، رفاه‌زدگی و دنیاطلبی و دوری از ارزشهای اصیل اسلامی از جمله این موارد است.
برای کاربردی شدن آموزه‌های رضوی بویژه برای نسل جوان چه باید کرد؟
- به نظر می‌رسد، اگر نسبت به اندیشه‌ای که بر سبک زندگی رضوی حاکم است و بنیان و اساس آن را تشکیل می‌دهد، شناخت درستی ایجاد شود، گرایش به این شیوه، محقق می‌شود. برای این معرفت‌بخشی می‌توان به مواردی اشاره کرد؛ از جمله بازخوانی سبک زندگی رضوی؛ برای تحقق این مسأله لازم است دین‌شناسان و دین‌پژوهان، این مبانی معرفتی را به درستی استخراج و تحلیل نموده و از سوی اندیشمندان و هنرمندان و متولیان امور فرهنگی در اختیار جوانان قرار گیرد. افزون بر این، نیاز سنجی جوانان و نوجوانان و ارایه راهکارهای مناسب و عینی براساس سبک زندگی رضوی نیز در آموزش شیوه زندگی رضوی به نسل جوانی که پرسشگر و فعال است، بسیار سودمند است.
از سوی دیگر، بازخوانی این سبک زندگی و تعریف و ترسیم آن بر اساس مقتضیات زندگی امروزی، امری ضروری است. البته، توجه به ابعاد روان شناختی و جامعه شناختی این سبک زندگی در جهت الگوبرداری برای تمام سطوح جامعه و بررسی نتایج بکارگیری آن به صورت ملموس و عینی اهمیت وافری دارد. دیگر آنکه، استفاده از فناوری رسانه‌ای در جهت تبلیغ سبک زندگی رضوی و نمایش زیبایی و کارآمدی آن در دنیای مدرن می‌تواند زمینه‌های جذب و گرایش جوانان را فراهم نماید.
دستیابی به سبک زندگی رضوی و بهره‌مندی تمدن نوین اسلامی از نتایج پُربار آن، مستلزم برنامه ریزی، پژوهش، روزآمدی و فرهنگ‌سازی است و برای دریافت شیوه‌هاي صحيح زندگي و راه‌هاي بهتر زيستن و اصلاح روش زندگي، مطالعه سيره آن امام همام و الگو پذيري از سخنان و کلمات ايشان مي‌تواند راهگشا باشد و برای دریافت شیوه‌های صحیح زندگی و راه‌های بهتر زیستن و اصلاح روش زندگی، مطالعه سیره آن امام همام و الگو پذیری از سخنان و کلمات ایشان می‌تواند راهگشا باشد.
نظر شما