شناخت وظايف زن چندان كار دشواري نيست؛ با كمي فكر و تورّق كوچك در احاديث با موضوع خانواده به سادگي اين موضوع را ميتوان تبيين نمود .

زن و شوهر مكمّل يك‌ديگر مي باشند و شايد بهترين تعبير همان تعبير قرآن باشد، كه زن و مرد لباس هم هستند[1] براي آنكه اين تكامل صورت پذيرد، بايد وظايف متقابل يك ديگر را به درستي انجام دهند و علاوه بر آن كمك نمايند تا ديگري نيز در وظايفش موفق شود. در اين ميان وظايف زن در مقابل شوهر را مي‌توان از ميان آيات و روايات به شرح زير استقراء نمود.

1. رعايت حقوق شوهر به واسطه اطاعت

يكي از مهم‌ترين وظايفي كه زنان در مورد شوهرانشان دارند اين است كه در چهار چوب قانون خدا و شرع از اوامر شوهر اطاعت كند و بدون چون و چرا اوامر شرعي او را انجام دهد و حقوق وارده در شرع را مراعات نمايند. آنگونه كه در روايت آمده است اين فرمان‌برداري به حدّي مهم است كه اگر پرستش و عبد بودن در مقابل غير خدا جايز بود رسول خدا به زنان دستور پرستش مردان را مي‌داد.

«لو كنت‏ آمرا أحدا أن يسجد لأحد لأمرت النّساء أن يسجدن لأزواجهنّ لما جعل اللَّه لهم عليهنّ من الحقّ‏ »[2]

«اگر به كسى دستور ميدادم كسى را سجده كند بزنان دستور ميدادم شوهران خويش را سجده كنند از بس كه خدا براى شوهران حق بگردن زنان نهاده است. »

«امام صادق (عليه السلام) فرمود: در عهد رسول خدا (صلى الله عليه و آله) مردى از انصار براى كارى به مسافرت رفت و به همسرش اكيداً سفارش كرد كه تا بازگشت وى از خانه خارج نشود در اين بين، پدرش مريض شد. زن كسى را نزد پيامبر(صلى الله عليه و آله) فرستاد تا به حضرت بگويد: همسر من به سفر رفته است و از من خواسته تا بازگشت او از خانه بيرون نيايم و اكنون پدرم بيمار شده است آيا اجازه مى‏دهيد تا از او عيادت كنم؟ رسول خدا (صلى الله عليه و آله) در پاسخ فرمودند: خير، در خانه‏ات بمان و از شوهرت اطاعت كن بعد از آن، حال پدرش سخت‏تر شد زن براى بار دوم كسى را نزد پيامبر (صلى الله عليه و آله) فرستاد و از او اجازه عيادت از پدر را خواست. پيامبر (صلى الله عليه و آله) پاسخ داد: در خانه‏ات بمان و از شوهرت پيروى كن سپس چون پدرش از دنيا رفت، براى بار سوم نزد پيامبر (صلى الله عليه و آله) كس فرستاد و گفت: اكنون كه پدرم مرده است به من اجازه مى‏دهيد تا بر او نماز گزارم؟ پيامبر (صلى الله عليه و آله) پاسخ داد: نه، در خانه‏ات بمان واز شوهرت پيروى كن. پس از به خاكسپارى آن مرد، پيامبر كسى را نزد آن زن فرستاد وبه او بشارت داد: به راستى خداوند به دليل اطاعت‏ از شوهر، گناهان تو و پدرت را بخشيد.»[3]

البته آن‌گونه كه از فتاواي فقها بر مي آيد، اين اطاعت در مسائل خاصي مثل بيرون رفتن از خانه و يا تسليم در برابر خواسته هاي زناشويي مرد است. و مرد نمي‌تواند زن را امر به كارهايي بيش از اين مثل بافتن قالي و يا نگه‌داري از پدر و مادر خود امر نمايد.

«زني كه عقد دائمي شده نبايد بدون اجازه شوهر از خانه بيرون رود، و بايد خود را براي هر لذتي كه او مي‏خواهد تسليم نمايد و بدون عذر شرعي از نزديكي كردن او جلوگيري نكند. و اگر در اينها از شوهر اطاعت كند، تهيه غذا و لباس و منزل او و لوازم ديگري كه در كُتُب ذكر شده بر شوهر واجب است، و اگر تهيه نكند چه توانايي داشته باشد، يا نداشته باشد مديون زن است.»[4]

اين به معناي آن نيست كه شوهر به صورت عنان گسيخته مي تواند هر امري بنمايد؛ بلكه به اين معنا است كه با توجه به مديريّت مرد بر فضاي خانه همگان من جمله زن موظف هستند از فرامين او پيروي كنند تا اين مديريت محقق شود. و اگر مردي از حد شرع خارج شد ديگر اطاعت بر زن واجب نيست و يا اگر مردي امري فراي حد عرفي نمود، واجب است كه در صورت مطالبه زن مزد او را بپردازد؛ مثلا مردي كه به همسر خود امر مي‌كند كه قالي ببافد بايد مزد او را در نظر بگيرد و نمي‌تواند خرجي خانه را كه بر مرد واجب است در مقابل مزد او قلمداد كند و اين مسئله به تصريح در رساله هاي عمليه آمده است.

«مرد حق ندارد زن خود را به خدمت خانه مجبور كند. »[5]

2. مراعات در مسائل اقتصادي

در زندگي همسران الهي، علي الخصوص حضرت زهرا (سلام الله عليها)و امير المومنين(عليه السلام) كه نگاه بكنيم خواهيم ديد،كه يكي از چيزهايي كه از طرف زنان مؤمنه مورد توجه قرار مي‌گرفت،مراعات در مسائل مالي بوده است. تا آنجا كه مشهور است،حضرت زهرا(سلام الله عليها) در طول نه سال زندگي با اميرالمومنين (عليه السلام)حتي يك در خواست مالي از حضرت امير نداشتند.

متأسفانه در زندگي هاي امروزي،اين مهم مورد غفلت قرار گرفته است؛و همين امر باعث شده تا بسياري از مردان از وظايف ديگر خود كم گذاشته و براي بر آورده شدن خواست ها،

 بعضاً غير معقول و غير منطقي خانواده خود، به هر راهي حتي راه هاي حرام رو بياورند.

فهم اين نكته معرفتي مهم است كه افراد بدانند خداوند براي هر كسي،رزقي معلوم قرار داده است و توان مالي و استعداد كسب و كار در همه مساوي نيست؛ و زماني كه مي‌خواهيم از حد رزق خود فرا تر برويم دچار مشكل هاي زيادي من جمله،افتادن به دام لقمه حرام گرفتار مي‌شويم.

تعابير تكان دهنده روايات،در موضوع مراعات توان اقتصادي همسر كار را تمام مي‌كند:

«قالَ رَسُولُ اللهِ - صَلَّي اللهُ عَلَيْهِ وَ آلِه -: أيَّما اِمرَأةٍ حَمَلَتهُ عَلي ما لايَقدِرُ عَلَيهِ وما لا يُطيقُ لَم تُقبَلَ مِنها حَسَنَةٌ. »

«پيامبر اکرم - صلي الله عليه و آله - فرمود: زني که شوهر خود را بر انجام کارهايي وادار کند که او توانايي انجام دادن آنها را ندارد، هيچ يک از کارهاي نيک او پذيرفته نخواهد شد. »

در كتاب آئين همسر داردي،رواياتي در اين زمينه به همراه سند نقل مي‌كند كه قابل توجه است.

«رسول خدا صلي الله عليه و آله فرمود:هر زنيكه با شوهرش‏ناسازگاري كندو به آنچه از جانب خدا رسيده قناعت ننمايد و بر شوهرش‏سختگيري كند و بيش از حد توانايي خواهش كند،اعمالش قبول نمي‌شود وخدا بر او خشمناك خواهد بود.»[6]

«پيغمبر اسلام فرمود: بعد از ايمان به خدا نعمتي بالاتر از همسرموافق و سازگار نيست»[7]

3. مراعات مسائل روحي شوهر

مردان به فراخور مسئوليتي كه دارند، معمولاً در معرض ناملايمات اجتماعي و سختي هاي زندگي هستند؛و براي تحمل اين فشار‌ها و سختي‌ها نياز به همراهي دارند تا بتوانند،گردنه هاي صعب العبور زندگي را طي نموده و از مشكلات رهايي يابند.

در اين بين آن كسي كه بايد همراه آنان باشد و اصطلاحاً غم خوار آنها گردد همسران مي باشند؛واگر مردي همسر غم خواري نداشته باشد،شايد هيچ فضاي آرامي براي ادامه زندگي نيابد.

در اين بين نقش زنان بسيار پر رنگ است. در مصائب امير المومنين (عليه السلام) كه دقت كنيم ميبينيم درآن روز هاي سخت ،زهراي مرضيه(سلام الله عليها) براي مراعات مسائل روحي اميرالمؤمنين(عليه السلام) و براي آنكه فشار بيشتري به حضرت نيايد، صدمات ناشي از مصائب كوچه‌ها را پنهان ميفرمودند و حتي روي خود را از شوهر خود ميپوشاندند.

اين مسئله علاوه بر آنكه ثمرات دنيوي خوبي دارد،اجر آخرتي آن نيز قابل توجه است به ر وايت زير دقت كنيد:

«وَ جَاءَ رَجُلٌ إِلَى رَسُولِ اللَّهِ ص فَقَالَ إِنَّ لِي زَوْجَةً إِذَا دَخَلْتُ تَلَقَّتْنِي وَ إِذَا خَرَجْتُ شَيَّعَتْنِي وَ إِذَا رَأَتْنِي مَهْمُوماً قَالَتْ مَا يُهِمُّكَ إِنْ كُنْتَ تَهْتَمُّ لِرِزْقِكَ فَقَدْ تَكَفَّلَ لَكَ بِهِ غَيْرُكَ وَ إِنْ كُنْتَ تَهْتَمُّ بِأَمْرِ آخِرَتِكَ فَزَادَكَ اللَّهُ هَمّاً فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص إِنَّ لِلَّهِ عُمَّالًا وَ هَذِهِ مِنْ عُمَّالِهِ لَهَا نِصْفُ أَجْرِ الشَّهِيدِ. »[8]

«مردى نزد رسول خدا صلّى اللَّه عليه و آله آمد و عرض كرد: من همسرى‏ دارم‏ كه چون به منزل روم پيشباز من آيد و چون بيرون روم مرا بدرقه كند، و هر گاه مرا اندوهگين بيند پرسد چه چيز تو را غمگين ساخته اگر براى روزى است ؛كه آن به عهده تو نيست و ديگرى آن را به عهده گرفته (يعنى خداوند)، و اگر راجع به امور آخرتى است؛ پس خداوند بر اندوهت بيافزايد، رسول خدا صلّى اللَّه عليه و آله فرمود:آرى خداوند را كارگزارانى است و اين زن يكى از آنان است، و او نصف اجر شهيد را خواهد برد. »