قدس انلاین_مصطفی لعل شاطری: آوازه علوم و دانشهای امام باقر (ع) چنان اقطار اسلامی را پر کرده بود که لقب «باقر العلوم» (گشاینده دریچه ‏های دانش و شکافنده مشکلات علوم) به خود گرفته بود.

دستورالعمل هایی که باید پیوسته به آن ها پایبند بود!

حضرت امام محمد باقر (ع) پنجمین امام شیعیان است که در سال 57 هجری قمری در مدینه متولد شد. پدر بزرگوارش امام سجاد (ع) و مادر والامقامش ام عبدالله می باشد. پیشوایی امام باقر (ع) از صدر اسلام روشن و مسلم بود و نص بر امامت آن امام همراه با تعاریف رسول خدا، فراوان به ما رسیده است. از آن امام معجزات و کرامات بسیار و فراوانی در کتب معتبر ثبت شده و جن و ملائکه و حتّی خدمت او می‌رسیده‌اند.
مکارم اخلاق امام، زبانزد خاص و عام است و علوم و معارف فراوانی از وجود او سرچشمه گرفته . ایشان همچنین توجه خاصّی به عبادت و ذکر و مناجات داشته است.
امام باقر (ع) چون در اواخر دوران حکومت بنی‌ امیه به ‌سر می‌بردند، از ضعف قدرت حاکمه استفاده نموده و در نشر معارف اسلامی، تلاش گسترده‌ای انجام دادند چنانچه محمد مهدی مهدوی، گوشه ای از آن را چنین می نگارد.

بدا به حال عالمان دینی دنیا پرست!

امام از دنیاگرایی مسلمانان، به خصوص حکام و علما، در جامعه ی آن روز به شدت ابراز ناراحتی می کرد. عالمان دین به عنوان وارثان پیامبران و امامان باید چون آنان زاهد بوده و دل در گرو دنیا نبندند، چرا که دل بستن عالمان دین به دنیا به معنای فاصله گرفتن آن ها از سیره و سلوک انبیا، معصومین و مخالفت با آیات قرآنی است. از این رو زمانی که حضرتشاهد آن بودند که برخی از عالمان دورانش به دنیا رو آورده و چون روحانیان مسیحی و یهودی به جمع مال و ثروت مشغول شده اند، به شدت ناراحت شده و زبان به اعتراض می گشودند. امام (ع) در نامه ای که به «سعدالخیر» نوشتند از چنین وضعی شکوه کرده و می فرمایند:

نظایر احبار و رهبان را ببین، احباری که کتاب خدا را از مردم کتمان و تحریف کرده و با تمام این احوال، سودی از کارشان نکرده و راه به جایی نبردند. اکنون مانند آن ها در این امت هستندکسانی که الفاظ قرآن را حفظ کرده و حدود آن را تحریف می کنند. آن ها با اشراف و بزرگان هستند. زمانی که رهبران هواپرست متفرق شوند، آنان با کسانی هستند که دنیای بیشتری دارند. فهم آن ها در همین حد است.

قوم گرایی ممنوع

امام باقر (ع) چون سایر امامان، ملاک برتری افراد را تقوا و پرهیزکاری می دانستند و امتیاز طبقاتی و نژادی را خلاف دستورات اسلام و به شدت با آن مبارزه می کردند. آن حضرت با افراد غنی و فقیر و از هر خاندان و قبیله که بودند برخورد مساوی داشتند. اما بنی امیه قوم گرایی را در جامعه به شدت رواج داده و خاندان امیه را بر سایر مردم عرب و یا عرب را بر غیر آن برتر می دانستند و در توزیع بیت المال، مناصب حکومتی و دولتی تبعیض آمیز رفتار می نمودند.

امام باقر (ع)، بدون اعتنا به این عصبیت های غلط، همواره برای زدودن این فرهنگ ناسالم از دامان جامعه اسلامی تلاش می نمودند. هیچ گزارشی وجود ندارد که نشان دهد امام (ع) از ملاک های شرعی و قرآنی در برخورد با اقوام گوناگون فاصله گرفته باشند. بلکه سجایا و صفات بلند معنوی آن زمان به گونه ای بود که چون فرشتگان مقرب الهی با همه به نیکی رفتار نموده و با همه با دید یکسان نگاه می کردند.

این ویژگی منحصر به امام باقر (ع) نبود، بلکه همه ی امامان معصوم از این نعمت معنوی الهی سرشار بودند. امام زین العابدین (ع) برای مبارزه با این فرهنگ جاهلی و معرفی فرهنگ اصیل اسلامی کنیز خود را آزاد کرد و سپس او را به عقد خویش درآورد. عبدالملک در اعتراض به این حرکت امام (ع) به ایشان نامه ای نوشت و حضرت را سرزنش کرد که چرا چنین کرده است!؟ امام (ع) در پاسخ نوشت: «خداوند با اسلام این تعصبات را از میان برد و مسلمانان را از پستی و عار و سرزنش منزه نمود. پیغمبر اکرم (ص) با کنیز خود و زن غلام خود ازدواج نمود.» عبدالملک که نامه را خواند، گفت: عجیب است چیزی که برای مردم اسباب پستی می شود، برای علی بن الحسین موجب افتخار می گردد.

مؤمن نباید دل به دنیا بندد!

یکی از اصول مبارزه امام باقر (ع) در برابر فرهنگ مادی و دنیاگرایی، به خصوص حکام آن روز، توجه به آخرت و جهان پس از مرگ، قیامت و حساب و کتاب است. این اصل مهم اسلامی در قرآن کریم بارها مورد تأکید قرار گرفته و به شیوه های مختلف به آن توجه شده است.

تمام رهبران دینی مسلمانان از پیامبر خاتم (ص) تا امام باقر (ع) و تا حضرت حجت (ع) تأکید و سفارش همیشگی به مسئله ی آخرت و جهان پس از مرگ و روز حساب و کتاب داشته اند. با نگاهی به سخنان و سیره ی عملی معصومین (ع) که در تاریخ ثبت شده است روشن می شود که این اصل به صورت بسیار پررنگ در سخنان و کردارشان تبلور یافته است.

امام باقر (ع) در حدیثی- که آن را جابر جعفی روایت کرده است- اندوه، ناراحتی و نگرانی خود را از قیامت و جهان آخرت بیان داشته است؛ اندوهی که در چنین مواردی از عارفان، زاهدان، پرهیزکاران و انبیای بزرگ الهی نقل شده و مشهود بوده است. امام (ع) می فرماید: «جابر! من در غم و اندوهم و قلبم نگران و پریشان است!» جابر می پرسد: اندوه و نگرانی تان برای چیست؟ امام (ع) برای اینکه ذهن جابر را از تصورات دنیایی راجع به این نگرانی امام پاک کند، ابتدا توضیح می دهد که نگرانی شان به خاطر دنیا و متاع دنیایی نیست و می فرماید: «جابر! کسی که دین خالص و ناب الهی در قلبش راه یافته باشد از غیر خدا روی برتافته و قلبش تنها متوجه خداوند است (یعنی غم من، برای دنیا نیست). مگر دنیا چیست و چه می تواند باشد!

آیا دنیا جز همین مرکبی است که بر آن سوار می شوی، یا لباسی است که می پوشی و یا همسری است که به او رسیده ای!» آن گاه امام (ع) ضمن بیان نگرانی و دل مشغولی افراد مؤمن و پاکدامن و باتقوا نگرانی خود را این چنین بیان می کند:

جابر! مؤمنان، دل به بقای دنیا نبسته اند و خود را از قرار گرفتن در آستانه ی آخرت، ایمن نمی پندارند. فتنه ها و نیرنگ های دنیا، گوش شان را از شنیدن ذکر خدا کر نکرده است، جلوه های زندگی دنیا، چشم شان را از دیدن نور الهی، کور نساخته است. از این رو، پاداش نیکان را دریافت کرده و به رستگاری رسیده اند.

همانا تقواپیشگان، از همه ی مردم دنیا کم خرج ترند و در خدمت به دیگران از همه پیشتازتر و کوشاتر. اگر ارزش های الهی را از یاد ببری، آنان به یادت می آورند، اگر به یاد خدا باشی تو را در این راستا یاری می دهند، زبانشان همواره گویای حقوق الهی است و تمامی وجودشان برپا دارنده ی فرمان های خدا. با محبت حق، از هر محبتی چشم پوشیده اند و با قلبشان به خدا و محبت او چشم دوخته اند.

در راستای اطاعت فرمانروای هستی، با دنیا بیگانه اند (برای دنیا به مخالفت با مالک و فرمانروای جهان برنمی خیزند) می دانند که زندگی دنیا، یکی از مراحل حیات مستمر آنان است، بدین جهت دنیا را چونان منزلی در گذرگاه می بینند که کوتاه مدتی بر آن فرود آمده و ناگزیر باید از آن خارج شوند. اهل تقوا، دنیا را همانند ثروتی می دانند که در خواب به چنگ آمده است و به گاه بیداری، از آن ثروت، هیچ اثری نباشد. پس بکوش! تا قوانین و ارزش هایی که خداوند در پرتو دین ر اختیارت نهاده، نگهبان باشی!

نکاتی که امام (ع) بر آن تأکید و سفارش کرده است موضع گیری ها واصولی است بر خلاف سیره و رفتار حکام دنیاگرا و آخرت گریز اموی. امویان با غلطیدن در بستر قدرت و مظاهر دنیا و مادیات، آخرت را از یاد بردند و آرزوها و آمال خود را در همین مظاهر مادی دنیا، جلوه ها و لذایذ آن دیدند و آن را کعبه ی آمال خود قرار دادند و با چنگ و دندان محکم گرفتند تا دیگران آن را از کفشان نربایند.

در حدیث دیگری از امام (ع) خطاب به جابر می فرماید: جابر! آخرت سرای قرار و آرامش و جاودانگی است و دنیا خانه ی ناپایداری و فنا! ولی دنیازدگان گرفتار غفلتند و چنین می نماید که تنها مؤمنان دارای درک عمیق و اهل فکر و عبرتند. این ها هستند که نواها و پیام های دنیایی گوششان را از شنیدن یاد خدا کَر نمی سازد و جلوه ها و زینت های آن، چشمشان را بر دیدن یاد خدا کور نمی گرداند.

بندگی و عبادت باید عاشقانه باشد

امام باقر (ع) عاشق و شیدای عبادت بود و آیین بندگی را در زیباترین حالاتش به وجه می آورد و به آن شکوه و زیبایی می بخشید. آنگونه که عبادت زینت بندگان پارسا و عاشق خداوند است، عبادت عاشقانه، دائمی و در اوج حالات عرفانی امامان، از جمله امام باقر (ع)، نیز زیبایی بخش ارتباط خلق با خالق است.

امام باقر (ع) در همه ی بخش های عبادت به معنای مصطلح زبانزد عام و خاص دورانش بود و در نماز، روزه، دعا، راز و نیاز با خدا، تلاوت قرآن، حج وغیره بهترین صحنه هایی از شور و دلدادگی را به نمایش گذاشته است که تنها اندکی از آن بسیار در برگ های تاریخ به ثبت رسیده و روشنی بخش راه عابدان و زاهدان گردیده است. امام اهل سجده ها و گریه های نیمه شب بود و خدا را با تضرع می خواند و در حین ذکر اشک از چشمانش جاری بود. در بسیاری از اوقات از خوف خدا به خود می پیچید و بلند بلند گریه می کرد.

افلح از امام (ع) نقل کرده است: با امام (ع) به حج رفتیم. هنگامی که وارد مسجدالحرام شدیم و چشم حضرت به خانه ی خدا افتاد، پس حضرت گریسته و صدای گریه اش بلند شد. به امام (ع) عرض کردم: پدر و مادرم فدایت! مردم نگاه می کنند، کمی آهسته گریه کنید. امام (ع) فرمود: «چرا گریه نکنم در حالی که امیدوارم خداوند با نظر رحمتش به من بنگرد و من فردا در پیشگاه خدا آمرزیده باشم.!»

افلح می گوید: امام (ع) پس از طواف نزد مقام ابراهیم (ع) پیشانی بر خاک نهاد و به سجده رفت. آن گاه که سر از سجده برداشت دیدم موضع سجده با اشک های امام (ع) تر شده است.

همچنین امام صادق (ع) در مورد نماز شب پدرش فرموده است: پدرم آنقدر شب ها به نماز می ایستاد تا آنکه پاهایش ورم کرد.

برچسب‌ها

پخش زنده

نظر شما

شما در حال پاسخ به نظر «» هستید.