همان طور که اگر برای چند دهه آینده دیدیم جنگلهای شمال به بیابان تبدیل شده و یا قله‌های سهند و سبلان و دماوند محل تاخت و تاز برج سازان گردیده است نباید تعجب کنیم. در واقع اگر غیر از این اتفاق بیفتد، باید شگفت زده شویم؛ زیرا حفظ محیط زیست برای بهارستان نشین ها، وزیران و مدیران نهادها و دستگاه‌های دولتی کشور در اولویتهای آخر است.
یعنی نگاه مسؤولان ما در ابتدا به مسایلی چون، بیکاری، اشتغال، درآمدزایی، بهداشت، تبلیغات و.... است و در آخر اگر فرصتی شد و شرایط مساعد بود، گوشه چشمی هم به موضوع حفظ محیط زیست دارند، بنابراین با چنین نگاهی کاملا طبیعی است که امروز و فردا شاهد نابودی هرچه بیشتر محیط زیست‌مان باشیم.
اسماعیل کهرم، کارشناس برجسته و مشاور رئیس سازمان محیط زیست در امور محیط طبیعی در پاسخ به این پرسش می‌گوید: در واقع بسیاری از مسؤولان برای محیط زیست توجیه اقتصادی و سیاسی قایل نیستند.مثلا اگر کسی بخواهد جاده ای احداث کند، چون درآمد زا ست، مورد موافقت مدیر مربوطه قرار می‌گیرد، بنابراین اگر هم به او گفته شود این پروژه به تخریب محیط زیست منجر می‌شود، توجه چندانی نمی‌کند.
وی با اشاره به اینکه در سطح کلان مدیریتی حفظ محیط زیست در اولویت سی و هفتم قرار دارد، می‌افزاید: بنابراین جای تعجبی ندارد که مدیران نگاه زیست محیطی نداشته باشند.
وی با بیان اینکه حفظ محیط زیست برای مدیران جامعه ما چندان توجیه سیاسی ندارد، می‌افزاید: این موضوع نیز در عدم نگاه لازم آنان به موضوع یاد شده نقش دارد. مثلاً یکی از دلایل پیروزی اوباما در انتخابات ریاست جمهوری این دوره آمریکا بر مک کین نامزد جمهوری خواهان این بوده که نامزد دموکراتها بیشتر شعارهای زیست محیطی سر داده، حال اگر وی برخلاف قولهایی که داده است عمل کند حزب متبوعش در انتخابات آینده مورد استقبال مردم قرار نمی گیرد و شکست می‌خورد. این درحالی است که مسایل زیست محیطی اساسا در انتخابات ریاست جمهوری اخیر ایران اولویتی نداشته است. یعنی آن قدر صنم بود که یاصنم در آن گم شده بود. در واقع مسایلی چون تحریم، وضع بد اقتصادی، تعامل با دولتهای خارجی... در اولویت بوده است. بنابراین کسی هم نمی پرسد که چرا زیاد به این موضوع نپرداختی؟
نبود نگاه زیست محیطی در مدیران
داشتن اطلاعات کافی از محیط زیست در نوع نگاه و چگونگی برخورد افراد با مسایل این حوزه تأثیر بسزایی دارد. بر همین اساس است که امروز می‌بینیم آموزش در این حوزه برخلاف ایران دربسیاری از کشورهای دنیا بویژه در کشورهای توسعه یافته به صورت همه جانبه یعنی از طریق نظام آموزش رسمی و رسانه ها آن هم در تمام سطوح و برای تمام سنین انجام می‌گیرد. بدین ترتیب کسی که به عنوان مدیر یک دستگاه و یا بخش انتخاب می‌شود، به اهمیت حفظ محیط زیست واقف است؛ از این رو در برنامه ریزی ها و تصمیم گیری ها تا حد زیادی درست عمل می‌کند.
دکتر کیادلیری، رئیس انجمن علمی جنگلبانی ایران نبود نگاه زیست محیطی در مدیران کشور را پیامد میزان اطلاعات و آگاهی شان در این مقوله می‌داند و تصریح می‌کند: همه مسایل زیستی از جمله بحران آب، پدیده ریزگردها، آلودگی هوا، خشکیدگی درختان بلوط، تخریب جنگلهای شمال، تصرف اراضی ملی باید در اولویت نخست قرار گرفته و ضروری است تمام مسؤولان و مدیران از همان ابتدای کارشان اطلاعات کافی در خصوص مسایل زیست محیطی داشته باشند، زیرا امکان ندارد به محیط زیست آسیب برسانیم، اما بتوانیم با برنامه ریزی به توسعه پایدار برسیم.
وی در همین زمینه با بیان اینکه در دنیا اجرای هر طرحی مستلزم رعایت نکات زیست محیطی است، می‌افزاید: البته ما هم در این ارتباط قانون داریم و بر اساس آن اجرای هر طرحی باید پیوست زیست محیطی داشته باشد، اما بحث سر درک و فهم این ماده قانون واجرای درستش است.
متأسفانه برخی مدیران و مسؤولان آن را به عنوان شعار و یک نوشته بی اهمیت در کتاب قانون نگاه می‌کنند. مثلا ما اکنون داریم از یک معدن در البرز مرکزی که یک منطقه حفاظت شده محسوب می‌شود برداشت می‌کنیم و با وجود ماده قانونی یاد شده، کسی جلوی بهره برداری از آن را نمی گیرد . در واقع ما در خصوص بهره برداری در حوزه‌های مختلف و برای اجرای پروژه‌های زیست محیطی مواد قانونی زیادی داریم، اما مدیران به دلایل مختلف و بویژه نداشتن آگاهی زیست محیطی شأن اجرای آنها را جدی نگرفته اند، در حالی که اکنون خطر بحرانهای زیست محیطی کمتر ازتهدیدهای دشمنان خارجی برای کشور نیست .
وی انتخاب مدیران غیر متخصص را یکی دیگر از دلایل نبود نگاه زیست محیطی در بین مجریان می‌داند و می‌گوید: این موضوع ضربه زننده است.تخصص است که تعهد می‌آورد. کسی که تخصص نداشته باشد، تعهد هم نخواهد داشت. این موضوع مانند آن است که یک ظرف چینی را به دست یک بچه بسپاریم. نتیجه‌اش این می‌شود که آن را می‌شکند، زیرا آگاهی از شکنندگی آن ندارد.
آدم وقتی به بعضی از دستگاه‌های مربوط به محیط زیست می‌رود یک نوع رخوت و بی‌حالی را می‌بیند. 50 درصد افرادی که در آنجا کار می‌کنند تخصص ندارند. چنین افرادی نمی‌توانند دغدغه زیست محیطی داشته باشند.
وی در ارزیابی اش از نگاه مدیران دولت یازدهم به موضوع زیست محیطی می‌گوید: دولت آقای روحانی اگرچه رویکرد مثبتی به مسایل محیط زیست دارد و تاکنون نیز گامهایی بر داشته که البته بزرگ نبوده است. در واقع ایران از لحاظ زیست محیطی در شرایطی قرار دارد که دولت با این حرکات آهسته نمی‌تواند کار اساسی انجام دهد. یعنی روند تخریبها بسیار سریعتر از روند تحولات انجام شده است. در مجموع زمانی می‌توانیم بگوییم که نگاه مدیران دولت یازدهم به محیط زیست تقویت شده که در شاخصهایی چون وضع قوانین، بودجه و اعتبارات و همچنین جذب نیروهای متخصص تغییرات جدی ایجاد شده باشد که متاسفانه مشکلات کمبود اعتبار و جذب نشدن نیرو در سازمان حفظ محیط زیست و سازمان جنگلها، مراتع و آبخیزداری مثل سالهای گذشته ادامه دارد.
کلید حل مشکلات
علی شیخ الاسلامی، رئیس دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه آزاد اسلامی چالوس نیز به ضعف بسترهای فکری پایه در حوزه محیط زیست اشاره و تصریح می‌کند: آموزش نامناسب محیط زیست در نظام آموزش و پرورش و آموزش عالی کشور برای تمام افراد جامعه، در نهایت به پرورش نیروی انسانی فاقد نگرش زیست محیطی منجر شده که حاصل آن در مدیریت طرحها توسط متخصصان به آسیبهای جبران ناپذیر زیست محیطی منجر شده است.
وی با بیان اینکه نا آشنایی وعدم درک درست از محیط زیست موجب خسارت جبران ناپذیر به کشورشده است، می‌گوید: گاهی مردم در راستای فواید کوتاه مدت اقتصادی و اجتماعی خواسته‌های ناآگاهانه ای دارند که نتیجه آنها اجرای طرحهای ناموفق است که آثار منفی طولانی مدت و غیرقابل برگشتی به همراه دارند.
شیخ الاسلامی می‌گوید: مدیریت آگاه به محیط زیست در کنار مردمی آشناتر به مسایل زیست محیطی، کلید حل بسیاری از مشکلات امروز ما در بحرانهای زیست محیطی است.
خلاصه کلام اینکه امروز نبود نگرش زیست محیطی سایه سنگین خود را بر مدیریت کشور گسترده که آثار منفی و زیانبارش در طرحهای مختلف در سطوح محلی، منطقه‌ای و ملی بروز پیدا کرده است که قابل کتمان نیست. با این وجود، شاید تجربه امروز حسرت فردا را به دنبال نداشته باشد، البته به شرط اینکه قوانین محیط زیست بی کم و کاست اجرا گردد و نگاه مدیران و مسؤولان بویژه نمایندگان مجلس شورای اسلامی زیست محیطی شود.
نظر شما