در منابع پزشكي اسلامي از سياهدانه با عنوان « شونيز» يا « حبه السوداء» ياد شده و همچنين از آن به عنوان شفاي هر بيماري ذكر شده است. از جمله در حديثي از پيامبر(ص) درباره شب معراج آمده است : مامررت بملأ من الملائکه الاان قالوا یا محمد احتجم و أمر امتک بالحجامه و ما تداویتم به الحجامه، الشونیز و القسط؛ (1) شب معراج دراثناء پیمودن راه، به عده ای از فرشتگان برخورد کردم که می گفتند: ای محمد(صلی الله علیه وآله) حجامت را به امّت توصیه بفرما و بهترین درمان برای شما حجامت و خوردن سیاهدانه و قُست است.(2)

در احاديث پزشكي فراواني به خوردن سياه دانه سفارش شده و از نقش آن در سلامتي سخن به ميان آمده است. دانش امروزي هم سياه دانه را لاغر کننده، رقیق و خارج کننده اخلاط سینه، تصفیه کننده خون، دافع اخلاط زیان آور، زیاد کننده ادرار و شیر، خشک کننده ترشحات زخم ها و تراوش ندول چرکی و غرورها، خنثی کننده خون کثیف شده به علت سردی و بخور و اسپری آن را دورکننده حشرات، ضداسپاسم و قولنج، مسکن سرفه، ضد تنگی نفس افراد آسمی باعسل و نافع برای استفراغ خونی و خونریزی سینه، ضد یرقان و عطش و نارسایی کبد و طحال مي داند.

ايمني از زكام

امام رضا عليه السلام درباره خواص اعجاب انگيز سياه دانه مي فرمايد:  در سیاهدانه برکت است. در چهل چیز خداوند برکت قرار داده ازحبوبات و جمادات هم سیاهدانه را بر گزیده است.

مطابق توصیه امام رضا عليه السلام سياه دانه و بوییدن گل نرگس خاصیت ایمنی در برابر زکام را دارند. امام رضا (ع) می فرماید: وَلیشُمَّ النَّرجِسَ ؛ فَإِنَّهُ یأمَنُ الزُّکامَ ، وکذلِک الحَبَّةُ السَّوداءُ،؛ گل نرگس ببویید؛ زیرا از زکام، ایمنى مى‏بخشد و همچنین است سیاه  دانه.(3)

معجون سياه دانه و عسل

در بياني ديگر امام رضا عليه السلام سياه دانه را باعث نابودي امراض مزمن دانسته اند و مي فرمايند: اروی عن العالم علیه السلام ان حبه السودا مبارکه یخرج الداء الدفین من البدن؛ امام موسی بن جعفر علیه السلام روایت شده است که سیاهدانه مبارک است و بیماری های مزمن را از بدن خارج می کند.(4)

آن حضرت در بياني ديگر از معجون سياه دانه و عسل به نيكي ياد كرده و از خاصيت شفادهندگي آن ستايش كرده و فرموده اند: أن حبة السوداء شفاء من كل داء إلا السام و عليكم بالعسل و حبة السوداء ؛ درسياه دانه شفاي هر دردي است مگر مرگ  و بر شما باد به خوردن عسل و سياه دانه.(5)

يك نكته

در متون طب سنتی برای سیاه دانه خواص مقوی و منحصر به فردی ذکر شده است. بسیاری از حکما و اطبای طب سنتی ایران، هند و چین از سیاه دانه، روغن و عصاره آن به صورت موضعی و خوراکی برای درمان بسیاری از بیماری ها و اختلال های جسمی استفاده می کنند. به اعتقاد این گروه از درمانگران مصرف سیاه دانه می تواند در درمان بسیاری از بیماری ها از قبیل بیماری های دستگاه کلیه، دستگاه گوارش (مثل نفخ، تورم معده، زخم معده) و پیشگیری از ابتلا به انواع بیماری های مزمن و سرطان موثر باشد. مصرف موضعی و خوراکی سیاه دانه علاوه بر جنبه درمانی در حوزه بهداشت و زیبایی نیز کارکردهای متنوعی دارد که مهم ترین آن درمان جوش های چرکی و ناشی از چربی پوست است.

پانوشتها:

1 . لغت نامه دهخدا؛ گياهي دارويي است ، به معناي عود هندي و عربي  نيز  مي باشد و مُدِرّ و نافع کبد است .

2 . بحار الأنوار، ج18، ص 326

3 . طبّ الإمام الرضا علیه‏السلام ، صفحه ۳۸ ، بحار الأنوار ، جلد ۶۲ ، صفحه ۳۲۴

4 . فقه الرضا (ع)، ص 346

5 . بحارالانوار،ج59،ص227.