بویژه اینكه طی اندك سالهای اخیر و با سر بر آوردن بحرانهای منطقه ای با پیدایش برخی گروهكهای تندروی تروریستی، بسیاری بهبود روابط میان این دو قطب مهم در منطقه را از جمله ضروریتهای حال حاضر در غرب آسیا به شمار می‌آورند.
آنچه می‌خوانید گفت و گوی خبرنگار قدس با دكتر «طلال عتریسی»، كارشناس ارشد مسایل منطقه و ایران و استاد دانشگاه ملی لبنان در این رابطه است
جناب‌عالی ضرورت روابط میان ایران و عربستان را به منظور حل و فصل بحرانهای پیش آمده در منطقه به چه صورت ارزیابی می‌کنید؟
- به اعتقاد من، بهبود روابط ایران و عربستان می‌تواند به حل و فصل بسیاری از مشکلات موجود در منطقه کمک کند، بویژه اینکه بسیاری از این مشکلات به مرحله انفجاری و بسیار خطرناکی نزدیک شده است، چرا که عربستان نفوذ بالایی بر برخی از کشورها ونظامهای منطقه ای و همچنین بعضی از جنبشهای تندرو دارد و در مقابل نیز ایران، کشوری قدرتمند و بزرگ است که نفوذ بالایی در سطح منطقه و کشورها و همچنین جنبشهای اسلامی دارد.به این دلیل است که من معتقدم که افزایش دیدارها و تفاهم فیمابین ممکن است که به دستیابی به راهی برای پایان دادن به مشکلات و بحرانهای انفجاری در منطقه خاورمیانه کمک کند تا این بحرانها به مرحله ای نرسد که دیگر معالجه و حل و فصل آنها محال و بسیار سخت به نظر برسد.
آیا دیدار میان ظریف و سعود الفیصل، وزیران خارجه ایران و عربستان در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل در نیویورک می‌تواند مژده بهبودی و حل و فصل بحرانهای منطقه ای را بدهد؟
- هر گونه سخن، مذاکره یا دیدار بین شخصیتهای دو کشور که نشاندهنده جو مثبتی از روابط فیمابین باشد می‌تواند در این راستا کمک شایانی بکند؛ پیام دیدار وزیران خارجه دو کشور نیز که به نظر می‌رسد در سفر «حسین امیرعبداللهیان» معاون عربی آفریقایی وزارت امور خارجه ایران به ریاض بر سر آن توافق صورت گرفته بود نیز می‌تواند در همین سیاق قرار بگیرد؛ امیرعبداللهیان اوایل شهریور به عربستان رفت و اواخر شهریور، وزیران خارجه دو کشور در سازمان ملل دیدار کردند، اما باید تأکید کرد که هنوز تأثیر سفر امیرعبداللهیان به ریاض و همچنین دیدار ظریف و سعود الفیصل در صحنه واقع ملموس نیست.از جمله نکاتی که این مسأله را اثبات می‌کند، موضوع مشارکت عربستان سعودی در ائتلاف آمریکایی علیه تشکیلات تروریستی داعش است، در حالی که کشور مهمی همچون ایران در این ائتلاف شرکت ندارد و این امر نشان دهنده این است که نگرانی های بسیاری همچنان در صحنه واقع و در روابط منطقه ای بین کشورها وجود دارد. به عبارت دیگر، بر خلاف تصور بسیاری، ظهور داعش هم نتوانست ایران و عربستان را به هم نزدیک کند.
جدیت و کارایی ائتلاف بین المللی علیه داعش را به چه میزان ارزیابی می‌کنید؛ بویژه اینکه کشورهای مهمی همچون روسیه و ایران در آن مشارکت ندارند؟
- درست است که باید در خصوص جدی بودن یا نبودن اهداف و اقدامهای این ائتلاف بحث و بررسی صورت پذیرد؛ اما نکته مهمتر از آن، نگرانی‌هایی است که کشورهای عضو در این ائتلاف سبب به وجود آمدن آنها شده‌اند و این امر درجه اهمیت بالاتری را نسبت به جدیت اقدامهای آنها در مبارزه با داعش را به خود اختصاص داده است.
نگرانی اصلی که در این رابطه وجود دارد این است که عمده عملیاتهای نیروهای نظامی وابسته به این ائتلاف هم اکنون در سوریه به وقوع می‌پیوندد و میزان این عملیاتها در سوریه به نسبت دیگر مناطق از جمله عراق بسیار بیشتر و بالاتر است.
از دید مثبت که بخواهیم بنگریم، درست است که باید داعش مورد حمله قرار گرفته و خطر آن از کشورهای منطقه دور شود، اما لازم است که برای این امر کشورهای مهم و فعالی همچون ایران، روسیه و خود سوریه نیز در این رابطه نقش آفرینی اصلی و محوری داشته باشند و همچنین نیروهای ائتلاف، هر گونه اقدامی را که بخواهند انجام دهند، با هماهنگی کامل از پیش انجام شده با نیروهای سوری و نظام این کشور باشد.
برخی از کشورهای عربی، بویژه عربستان سعودی که هم اکنون نیز در این ائتلاف حضور دارند، طی این سالها خواستار سرنگونی نظام سوریه بودند و ممکن است که این عملیاتهای نظامی از سوی ائتلاف که در خاک سوریه در جریان است، سبب وارد شدن ضربه به بنیه کشور و نظام باشد و این کشورها به شکل و شیوه ای دیگر در پی ساقط ساختن آن باشند و اینگونه است که می‌بینیم این نگرانی ها همچنان بر جای خود باقی هستند.
به هر حال نیروهای این ائتلاف به شکل رسمی اعلام داشته اند که مواضع گروهکهای تروریستی را مورد هدف قرار می‌دهند؛ در این صورت می‌توان امید داشت که این نیروها بتوانند خطر این جریانهای تروریستی را از کشورهای منطقه دور کنند؟
- به اعتقاد من نیروهای این ائتلاف می‌توانند ضربه های مهمی را به برخی از مواضع و پایگاههای این گروهکهای تروریستی وارد سازند و سرانجام شاید بتوانند برخی از فرماندهان و سرکردگان آنها را به هلاکت برسانند اما مطمئناً نخواهند توانست این گروهکها و جریانها را به شکل کلی از بین ببرند.
هر کس که اندکی به امور نظامی و استراتژیک آشنا باشد می‌داند که برای از بین رفتن اینگونه جریانهای شبه نظامی، حمله زمینی لازم است نه اینکه فقط با استفاده از هواپیما یا موشک مقرهای آنها را مورد هدف قرار داد و می‌دانیم که این چنین عملیات زمینی را تنها ارتشهای سوریه و عراق در خاک خود می‌توانند انجام دهند، بنابر این به این دلیل می‌توان گفت که پدیده داعش و امثال آن با حمله های هوایی پایان نخواهند پذیرفت.
با تمام این تفاسیر، می‌توان نتیجه گرفت که حملات هوایی تنها می‌تواند گروهکهای تروریستی را تضعیف کند، اما نمی تواند آنها را به شکل کلی از میان بردارد و اینگونه مسایل است که ضروری می‌سازد در خصوص اهداف و عملکردهای نیروهای این ائتلاف بین المللی دقت و بحث و بررسی بیشتری صورت پذیرد.
با این اوصاف، شما هر گونه حمله نظامی زمینی نیروهای این ائتلاف بین المللی را برای از بین بردن داعش بعید می‌دانید؟
- تا کنون هیچ‌گونه اظهار نظری از سوی مسؤولان و اعضای شرکت کننده در این ائتلاف بین المللی در رابطه با حمله نظامی زمینی به مواضع داعش و دیگر گروهکهای تروریستی وابسته به آن صورت نگرفته است؛ شاید هم هر یک از کشورهای شرکت کننده منتظر دیگری هستند تا نیروی زمینی برای این منظور ارسال کند.
مسلم است که کشورهای غربی نمی خواهند که در این نبرد هزینه انسانی بدهند، بنابر این احتمال آن وجود دارد که از کشورهای عربی یا دیگر کشورها خواسته شود که نیروهای زمینی خود را در آینده به عراق و سوریه ارسال کنند و کشورهای غربی، بویژه آمریکا تنها به مدیریت و رهبری این ائتلاف و نبرد بپردازند.
چه شد که عربستان که طی این سالها از این گروهکها حمایت می‌کرد، وارد ائتلاف علیه آنها شد؟ آیا خطری جدی از سوی آنها احساس کرد؟ مواضع اخیر ملک عبدا... پادشاه عربستان را در این رابطه چگونه ارزیابی می‌کنید؟
- به اعتقاد من عربستان به شکل قوی و همه جانبه وعلنی از این جریان های تروریستی به منظور سرنگونی نظام سوریه حمایت کرد، اما در نهایت دیدیم که ریاض در دستیابی به این هدف خود ناکام ماند.
امروزه این گروهکهای تروریستی دریافته اند که به قدرتی مهم تبدیل شده اند و می‌توانند که مناطقی گسترده را در عراق و سوریه به اشغال خود در آورند و همچنین می‌توانند تحرکاتی را در خاک عربستان نیز انجام دهند و این مسأله است که سبب شده نگرانی مقامهای عربستانی برانگیخته شود و به این دلیل است که تا اندکی پیش ریاض از این گروهکها حمایت می‌کرد و اکنون نیز از جنگ علیه آنها پشتیبانی و حمایت به عمل می‌آورد و این امر است که دلیل عضویت عربستان را در این ائتلاف تفسیر می‌کند.
به نظر شما این امکان وجود دارد که داعش فعالیتهای خود را به سوی دیگر کشورهای منطقه از قبیل اردن، مصر و کویت نیز گسترش دهد؟
- به نظر من داعش پس از آغاز عملیاتهای نیروهای ائتلاف علیه خود نمی تواند دیگر به گسترش مناطق تحت نفوذ خود دست بزند، اما می‌تواند اقدامهای تروریستی از جمله انجام انفجار در مناطق مختلف انجام دهد، چرا که انجام اینگونه عملیاتهای تروریستی نیازمند توان و نیروهای بسیار بالا نیست و گروه های بسیار کوچک نیز می‌توانند با آماده سازی خودروهای بمب گذاری شده و برنامه ریزی محدود دست به انجام اینگونه عملیاتها در شهرها و مناطق کشورهای مختلف منطقه بزنند.
به هر حال احتمال هرگونه عملیات انتقامی از سوی عناصر داعش وجود دارد تا با انجام اینگونه اقدامها از قبیل انفجارهای تروریستی تأکید کنند که همچنان قدرت بالایی را در اختیار دارند و باید گفت که این امکان وجود دارد که انفجارهای تروریستی مجددا به لبنان نیز باز گردد، اما تدابیر امنیتی شدیدی در مناطق مختلف این کشور، بویژه ضاحیه جنوبی بیروت برای مقابله با اینگونه عملیات ها حاکم است و حتی در کشورهای دیگر غیر از لبنان نیز وقوع انفجارهای تروریستی به شکل قوی وجود دارد.
نظر شما