به گزارش قدس آنلاین: یکی از متونی که به خوبی جنایت های بنی امیه علیه امام حسین (ع) و یاران آن حضرت (ع) در کربلا را به نمایش می گذارد زیارت ناحیه مقدسه است که از لسان امام عصر (عج) به زیبایی هر چه تمام آنچه را که در کربلا رخ داد تصویر می کند، از این رو در گفتگویی با حجت الاسلام والمسلمین سیدمجتبی فلاح، پژوهشگر حوزه مهدویت درباره محتوای این زیارت به گفتگو پرداخته ایم که مشروح آن از نظرتان می گذرد:

زیارت ناحیه مقدسه از نظر سندیت و منبع صدور چه اعتباری دارد و این مسئله چطور تصریح شده است؟

برای امام حسین (ع) و اصحابشان دو زیارت با عنوان ناحیه مقدسه ذکر شده که اولی بیشتر دربردارنده نام شهدا است و زیارت دوم که مفصل تر و معروف تر است، بیشتر به وقایع کربلا می پردازد.

در ارتباط با این دو زیارت شریف مرور منابع روایی نشان می دهد که نخستین زیارت یعنی زیارت ناحیه مقدسه که بیشتر به ذکر شهدا و یاران امام حسین (ع) پرداخته در سال 252 هجری صادر شده است یعنی در ابتدای روایت مربوط به این زیارت که هم مرحوم محمدبن جعفربن مشهدی در مزار کبیر و هم سیدبن طاووس در اقبال الاعمال بیان کرده، این زیارت در سال 252 هجری صادر شده که با توجه به اینکه ولادت امام عصر (عج) در سال 255 بوده دو احتمال درباره محل صدور آن وجود دارد: یکی اینکه تاریخ را بپذیریم که در نتیجه آن ولادت ایشان متاخر از این زیارت می شود و بر این اساس باید قائل به این شویم که از ناحیه مقدسه امام حسن عسکری (ع) صادر شده است و احتمال دوم اینکه با توجه به اینکه در هر دو منبع پیش آمده به طور مطلق وارده شده این زیارت از ناحیه مقدسه است و اطلاق واژه ناحیه به امام عصر (عج) اشاره دارد، در این صورت باید تاریخ نقل شده را شک کنیم که البته برخی گفته اند منظور شاید سال 262 هجری بوده و این زیارت از ناحیه امام عصر (عج) است، در هر دو احتمال این مُسّلم است که این زیارت شریف از ناحیه امام معصوم (ع) بوده است.

در رابطه با زیارت دوم که نزد بیشتر مردم معروف است این احتمالات وجود ندارد و در ابتدای آن آمده که به طور مطلق از جانب ناحیه (عج) به یکی از ابواب صادر شده ، یعنی امام عصر (ع) آن را به نائبان داده اند و این مورد تایید حدیث پژوهان است.

باید توجه داشت اگرچه شاید در برخی مراحل سندشناسی فراز و نشیب های در ارتباط با این دو زیارت برای ما وجود داشته باشد اما از مضمون بسیاربلند و شگرف این دو زیارت شریف بر می آید که هر دو روایت از ناحیه امام معصوم (ع) صادر شده اند، یعنی قوت محتوا جابر ضعف سند است. (بر فرض که این زیارت از نظر سند ضعیف باشد)

فرازهای مختلف زیارت دوم که اشاره کردید به واقعه کربلا و علل آن اشاره دارد چه مطالبی را در بر می گیرد؟

این زیارت از فرازهای مختلفی تشکیل شده است؛ فراز نخست با سلام حضرت حجت (عج) به انبیای الهی آغاز می شود، فراز دوم سلام بر پیامبر خاتم (ص) و خمسه طیبه (ع) است که خود بخش های مختلفی دارد در بخش نخست سلام بر پیامبر اکرم (ص) و پنج تن (ع) و در بخش دوم سلام امام عصر (عج) است به جزء جزء حوادث کربلا که با سلام بر گریبان هایی که در کربلا خونین شدند «أَلسَّلامُ عَلَى الْجُیُوبِ الْمُضَرَّجاتِ أَلسَّلامُ عَلَى الشِّفاهِ الذّابِلاتِ» و لب های تشنه ای که خشک و تفتیده شدند آغاز می شود که با این سلام ها زائر متوجه جزء جزء جنایت های شیطان صفتان علیه اولیای الهی می شود و در فراز سوم شهادت ها و گواهی های امام عصر (عج) بیان می شود و در نهایت فراز چهارم و پنجم بیشتر به حوادث کربلا می پردازد و در فراز ششم دعا و درخواست از لسان مبارک امام عصر (عج) مطرح می شود و اهمیت ویژه ای دارد.

در فراز چهارم علل و اسباب واقعه عاشورا و نتیجه آن چطور تصریح شده است؟

در فراز چهارم که گزارش حوادث زمینه ساز کربلا بیان می شود و زائر را متوجه این مطلب می کند که اگر وجود نازنین امام حسین (ع) قیام نمی کردند، چیزی از اسلام باقی نمی ماند چراکه ستمگران در چهره پنهان ستم در حال تغییر ماهیت دین حق بودند و به هیچ چیز جز همراهی حجت خدا با خود راضی نبودند و امام (ع) هم سنخیتی با چنین همراهی نداشتند، لذا در این موقیعت تنها راه نجات دین خدا و اسلام را مجاهدت یافتند که در عین اندک بودن ظاهری یاران، چهره حقیقی ستم پنهان جائران را نمایان می کرد که این فراز با بازگویی جزئیات و ارائه این گزارش، بخشی از مسائل تکان دهنده کربلا را نمایان می کند.

اشاره داشتید که فراز پنجم هر به وقایع کربلا و روز عاشورا توجه دارد، از چه منظری؟

این فراز تاکید دارد که نتیجه جنایات ستمگران را وجود مقدس امام حسین (ع) آشکار می کنند، این فراز بازگوکننده این مطلب است که نمی توان حادثه عاشوار را در زمره بسیاری دیگر از جنایت های تاریخ ارزیابی کرد که عده ای انسان عادی توسط گروهی ستمگر مورد ظلم قرار گرفته اند، بلکه فرق اساسی این واقعه با دیگر حوادث این است که جامعه بشری از دستیابی به هدایت الهی محروم شد و انحرافی بزرگ در مسیر حرکت انسانی به سوی هدف اصلی از آفرینش که همان قرب الهی بود، پدید آمد از این رو، این ستم نابخشودنی است که همه انبیا و اولیا و آسمان ها و زمین و هستی درباره آن مصیب زده شدند.

آیا در زیارت ناحیه مقدسه به فرجام جنایتکاران کربلا و دشمنان اهل بیت (ع) اشاره شده است؟

در زیارت ناحیه به طور خاص به سزای جنایاتکاران کربلا اشاره نمی شود اما ویژگی جبهه مخالف امام حسین (ع) را بیان کرده است که اهل عصیان و فسق بوده و آنها در واقع به جنگ با یک شخص نپرداختند بلکه به جنگ با اصل و اساس اسلام پرداختند و با شهادت امام حسین (ع) یک شخص را شهید نکردند بلکه اصل نماز به عنوان نماد بندگی و اصل روزه یعنی نماد خداپرستی را مورد هجمه قرار دادند.

اما در فراز ششم که با این عبارت آغاز می شود «اللهم فبحرمه المکان...» بعد از توسل، زائر به مقام توبه رهنمون و آماده می شود با اقامه نماز زیارت، از خدا فرج و گشایش را بخواهد و می گوید «ان اسئلک بحق هذا الاامام...»

بنابراین، این زیارت به سبب صدور از ناحیه امام عصر (عج) می تواند از منظر پیوند قیام حسینی با قیام جهانی حضرت حجت (عج) مورد ارزیابی قرار بگیرد.

چه چیز را توصیه می کنید که در این زیارت مورد توجه قرار بگیرد؟

یکی از بخش هایی که باید در این زیارت مورد توجه قرار بگیرد فراز سوم و بیان شهادت ها است که با این عبارت آغاز می شود «اشهد انک اقمت الصلاه ...»

این شهادت ها و گواهی ها ویژگی های امام حسین (ع) را مورد توجه قرار داده و زائر را متوجه این نکته می کند که اگر خواستار قرار گرفتن در سپاه آن حضرت (ع) است باید این ویژگی ها را در خود به وجود بیاورد، چراکه ویژگی پیوستن به ایشان همسنخ بودن با ایشان است؛ لذا در ظاهر دوست داشتن برای همراهی امام (ع) باید در کنار فراهم آوردن ویژگی هایی باشد که در ایشان و یارانشان پدیدار بوده و اگر این رخ دهد، لیاقت لازم برای قدم نهادن در زمره خدایاوران به وجود آمده است البته در این فراز ویژگی های اختصاصی امام حسین (ع) نیز مورد توجه قرار می گیرد.