ایرنا: «آزادی» و «مسوولیت» اساس کار رسانه ها را شکل می دهند. رسانه ها ضمن اینکه از آزادی تضمین شده در قوانین مدون کشورها برخوردارند در ازای برخورداری از این آزادی باید مسوولیت هایی را نیز قبول کنند.
شعار«آزادی مسولانه» را می توان از منظر«حق و تکلیف» و«نقد» مورد واکاوی و تحلیل قرار داد. حق وتکلیف رابطه ی دوسویه دارند؛ به طوری که هر جا حق باشد به طور حتم تکلیف هم خواهد بود و هر جای تکلیفی باشد حقی نیز متصور می شود. به عبارتی دیگر حق و تکلیف از هم جدا نیستند. پس حق در واقع نوعی امتیاز و اختیار است ولی تکلیف وظیفه یی است که بر عهده ی دارنده ی حق است.
باید توجه داشت بر خلاف حق که اختیاری است، تکلیف الزامی است. کسانی که تکلیف دارند حق صاحب حق را محترم بشمارند، باید چنین کنند و از تکلیف، گریزی ندارند. مسوولیت، نتیجه ی تکلیف است. کسانی که برحسب قوانین مکلف شناخته میشوند، دارای مسوولیت هستند.
بحث حق و تکلیف از مهمترین مباحثی است که درباره ی رسانه ها می توان به آن اشاره کرد. این که مطبوعات جدا از حقی که دارند- و آن آزادی در ایفای رسالت شان است- دارای تکلیفی نیز هستند و آن این است که بایستی پاسخگوی پرسش های افکار عمومی باشند و نقش نظارتی و مسوولانه را عهده دار شوند.
از مباحث دیگر در رسانه ها نقد است. درحالی که رسانه از آزادی بیان برخوردار است اما این آزادی نباید به تخریب و توهین به دیگری منجر شود. نگاه مبتنی بر نقد با پیرایش زواید و نقاط سیاه می تواند راهکاری در راستای ارتقای جامعه باشد اما نگاه تخریبی به از بیخ و بن کندن و نادیده گرفتن می انجامد که برای سلامت جامعه تهدید بزرگی است.
برای این که یک جامعه ی پویا و فعال داشته باشیم ناگزیریم که از نگاه تخریب محور به نگاه نقدمحور حرکت کنیم؛ چراکه در غیر این صورت تخریب به جای نقد نه تنها رایج خواهد شد که به طور حتم نتیجه ی خوبی نیز نخواهد داشت.
رسانه ها با نقد سازنده می توانند همراه با آسیب شناسی مشکل ها و مساله های اجتماعی راه حل هایی را مطرح کنند؛ چرا که تشخیص درد بسیار مهم بوده و راه درمان را هموار می کند.
آزادی مسوولانه نشان می دهد باید بین تخریب و نقد سازنده خطی کشید و داشتن آزادی در بیان به توهین و تخریب دیگران منجر نشود و اینجا جایگاه مسئولیت به وضوح دیده می شود.
نگرش همه جانبه و غیرابزاری از دیگر راه های رسیدن به آزادی مسوولانه در فضای رسانه یی است. این امر بویژه در مورد رسانه های حکومتی مطرح می شود؛ این که باید تعهد مسوولانه را مورد توجه قرار دهند و سعی نکنند تبدیل به بلندگوی حکومت شوند که خود آفت بزرگی است. چرا که با بسته شدن دریچه ی نقد در واقع نواقص و آسیب ها شناخته نمی شوند و بالندگی شکل نمی گیرد.
***امروزه نگاه مردم را رسانه ها می سازند
«غلامرضا بنی اسدی» معاون سردبیر روزنامه ی «خراسان» درباره ی شعار«رسانه، آزادی مسوولانه» در گفت و گو با گروه پژوهش های خبری ایرنا گفت: به شعار نمایشگاه، باید به عنوان نماد و پرچم رسانه و جریان رسانه یی کشور نگریست. دو کلمه ی آزادی و مسوولانه مانند کلیدی برای باز کردن قفل نگاه به عرصه ی اطلاع رسانی است؛ آزادی خود به خود مسوولانه است.
وی در ادامه گفت: اگر تعریف درست و حرفه یی از آزادی و کار رسانه یی داشته باشیم، باید بگوییم ما تا جایی مجازیم کار کنیم که به حرمت و حریم دیگران لطمه یی وارد نشود.
بنی اسدی در ادامه یادآورشد: خبرنگار در هر حوزه یی قبل از این که به محاسبه ی قضایی فکر کند باید به محاسبه ی اخلاقی و دینی فکر کند. وقتی ما با این نگاه وارد حوزه ی اطلاع رسانی شویم مطمئن باشید مسوولانه هم حرمت ها و حریم ها را حفظ خواهیم کرد. ما مجاز نیستیم هر شنیده یی را منتقل کنیم، بلکه باید خبر و گزارش واقعی یک رویداد را منتشر کنیم. ما در مواجهه با یک جریان خبری قرار می گیریم که خبر را دیگران ساخته اند. امروزه رسانه نگار پشت ماجراها را ببیند تا در بازی دیگران قرار نگیرد و گل به خودی نزند.
وی افزود: آزادی مثل هواست؛ نمی شود آن را از کسی دریغ کرد؛ چرا که آزادی حق همه ی انسان هاست. هر حقی به ازای خودش تکلیف هم ایجاد می کند. اگر به عرصه ی اطلاع رسانی نگاهی مومنانه و حرفه یی داشته باشیم، خود به خود آزادی مسوولانه شکل خواهد گرفت و مسوولانه هم از آزادی دفاع و حراست خواهیم کرد.
معاون سردبیر روزنامه ی خراسان در ادامه درباره ی راهکارهایی برای رسیدن به آزادی مسوولانه یادآور شد: قانون باید شفاف و صریح باشد و قابل تاویل و تفسیر نباشد. ما نیز خودمان را موظف بدانیم که در همان جایی که ریل گذاری شده حرکت کنیم. همچنین فراتر از بحث قانون، اخلاق نیز مطرح می شود.
بنی اسدی درباره ی «نقد» و خودداری از «تخریب» به عنوان یکی از مسولیت های رسانه گفت: رابطه ی منطقی بین نقد و تخریب، تباین(مخالف) است. چرا که هیچ نقدی مخرب نیست؛ نقد مثل آیینه صادق، شفاف، صریح است و هیچ کس از آن که مقابل آینه بایستد ضرر نمی کند و ناراحت هم نمی شود. ما موظف به حفظ حرمت و آبروی دیگران هستیم.
این فعال رسانه یی، درباره ی آزادی رسانه ها به عنوان حق و مسوولیت به مثابه تکلیف آن ها اظهار داشت: حکومت باید آزادی رسانه ها و آزادی بیان و پس از بیان را با همه ی توانش توسعه بدهد. در طرف مقابل هم رسانه نگاران باید بر اساس تکلیف دینی و حرفه یی که دارند، کار را درست انجام دهند و حرمت ها را حفظ کنند.
وی در پایان گفت: به دلیل این که رسانه های داخلی نتوانسته اند نیازهای مخاطب را برطرف کنند، مخاطب به سمت رسانه هایی که دوربین و قلم در دست دشمن است، می رود. امروزه نگاه مردم را رسانه ها می سازند و تولید محتوا زمانی موثر خواهد بود که مخاطب خوبی داشته باشد.
***بحث آزادی یک بحث دوطرفه است
«آرش شفاعی» دبیر سرویس ادب و هنر روزنامه ی «قدس» درباره ی آزادی مسوولانه در رسانه ها گفت: حق انتشار اطلاعات و اطلاع داشتن مردم از روند جاری کشور یک حق شناخته شده است که هم در قانون اساسی مورد تاکید قرار گرفته است و هم به عنوان زیر بنای جامعه ی مدنی آزاد است و این حق در جمهوری اسلامی پذیرفته شده است.
وی افزود: بحث آزادی یک بحث دوطرفه است و برای آن یکسری خطوط قرمز و محدویت های عقلی، شرعی و قانونی گذاشته شده است که این محدودیت نتیجه ی عقل سلیم است.
شفاعی درباره رابطه حق و تکلیف گفت: حق وقتی واقعی باشد در مقابلش ایجاد تکلیف می کند؛ در حقیقت حق یک اتوبان یکطرفه نیست و دوطرفه است. حق انسان ها نسبت به انسان ها و نسبت به حاکمیت در جنبه های مختلف زندگی اجتماعی این را پذیرفته است که ارتباط میان حق و تکلیف یک امرعاقلانه است. مساله این است که در تعریف حق و تکلیف اختلاف نظرهایی پیش می آید؛ به این معنا که کسی نمی تواند برای خود حقی بیش از آن چیزی که قانون برایش تعین کرده قایل باشد؛ از طرف دیگر آن تکلیف ها هم باید تعریف شوند یعنی مطبوعات نسبت به جامعه تکلیف هایی دارند.
این روزنامه نگار در ادامه افزود: تکلیف نیز امری دو جانبه است و مسوولان هم باید پاسخگو باشند؛ چرا که در یک جاهایی احساس می شود که حق و تکلیف بهانه یی برای فرار به جلو و در حقیقت نپذیرفتن مسوولیت ها می شود.
شفاعی درباره ی نقش نظارتی رسانه ها بویژه در حوزه ی نقد اظهار داشت: ما باید خطوط قرمز را بپذیریم؛ برای مثال درباره ی منافع ملی باید بگویم که همه در زبان و گفتار خود را پیرو منافع ملی می دانند اما این ادعاها با عمل جور در نمی آید برای این که هم رسانه ها و هم حاکمیت منافع ملی را خیلی شخصی می کنند یعنی آن جاهایی که منافع جناحی ایجاب می کند حتی حاضرند مسلم ترین اصول زندگی اجتماعی، حقوق حاکمیتی و حقوق مردم را زیر پا بگذراند تا به اصطلاح منافع جناحی پیش برود. نکته ی دیگر این که خیلی از جاها به دلیل ابهام در بعضی تعریف ها، مفاهیم مشخص نیست و حتی در بسیاری از قانون های مرتبط با حق و تکلیف مطبوعات، برداشت های بسیار فراخ و گسترده یی از آن ها می شود.
***مهمترین رسالت رسانه نقد است
«مهدی وکیلی» دبیر سرویس «صفحه آخر» روزنامه ی «ابتکار» نیز در گفت و گو با پژوهشگر ایرنا در تعریف آزادی مسوولانه گفت: به نظر من منظور از آزادی مسوولانه، آزادی است که کنترل شده باشد یا به عبارتی آزادی که لجام گسیخته نباشد.
وی درباره ی نقش نظارتی رسانه ها گفت: هر رسانه برای خودش یک تعریف و رسالتی دارد اما باید امنیت ملی، معیشت مردم و فضای سیاسی کشور را در نظر بگیرد و مسوولانه عمل کند.
وکیلی درباره ی آزادی و مسوولیت رسانه ها گفت: در هیچ جایی آزادی صرف نداریم بلکه به طور قطع یک مسوولیتی وجود دارد و یکی باید پاسخگو باشد. برای مثال در آزادی هایی که در نظام سیاسی داریم، طبق دموکراسی مردم به کسی رای می دهند و او در قبال آن باید مسوول باشد؛ در رسانه ها هم آزادی وجود دارد ولی همین آزادی مسوولیت را با خود به همراه می آورد.
دبیر ابتکار درباره ی نقد به عنوان یکی از مسوولیت های رسانه گفت: مهمترین رسالت رسانه نقد است؛ این که نقد باید به گونه یی باشد که به تخریب منجر نشود. همچنین باید تحمل نقد و انتقاد پذیری در جامعه بیشتر شود.
وکیلی افزود: نظارت رسانه ها باعث می شود که به نقد برسند. همچنین روزنامه ها باید چشم بیدار و صدای مردم باشند.
شعار آزادی مسوولانه نشانگر آن است که رسانه ها باید برای ایفای رسالت خود آزاد باشند و همچنین رسانه ها وظایفی در قبال مسوولیت اجتماعی خود دارند که باید به آن ها توجه و تعهدهای اجتماعی خود را اجرا کنند.
نظر شما