رعایت کردن حال دیگران در فرهنگ ما از قدمت دیرینه ای برخوردار است و آن چنان در این فرهنگ ریشه دارد که گاهی اوقات دیگران را بر خود ترجیح داده و نمی توانیم خواسته هایی که امکان انجام آن را نداریم رد کنیم و در اصطلاح معروف می گوییم.در رودربایستی گیر کردم.رودربایستی در حوزه ها و رفتارهای مختلف اجتماعی در تاملات فردی،خانوادگی و اجتماعی ما ظهور و بروز می کند.دکتر مصطفی اکبریان استاد دانشگاه و جامعه شناس در گفت و گو با قدس آنلاین به آسیب شناسی فرهنگ رودربایستی و راههای نه گفتن می پردازد.
-رودربایستی چیست و چه رفتاری را می توان رودربایستی عنون کرد؟
-رودربایستی عبارت است از این که در مقابل خواهش دیگران علی رغم میل باطنی خود تسلیم شویم و برای این که دیگران درباره ما فکر بد نکنند و ما را انسان خوبی بدانند مجبور به کاری شویم که یا از عهده آن بر نمیایم یا برای انجام آن به مشقت بیفتیم یا زمان و فرصتی را از دست بدهیم.مثلا رفتن به یک میهمانی و میل غذایی که هرگز به آن لب نزده ایم و آن را دوست نداشته و با ذائقه ما جور نیست یکی از کوچکترین مصادیق رودربایستی است که حتی می تواند ما را به دروغگویی هم وادارد و چه بسا مجبور شویم از آن غذا تعریف کنیم و آن را غذای محبوبمان هم بنامیم.یا اینکه از غذای مورد علاقه اتان در یک جمع به خاطر مبادی آداب بودن و رودربایستی با دیگران چشم پوشی نماییم.متاسفانه یکی از رفتارهای رایج ما در تعاملات روزمره تعارفات بی پایه و اساسی است که هرگز شاید به آن هم اعتقادی نداریم و همین رفتارها ممکن است به آرامی در ما روحیه نفاق و دو رویی را ایجاد کند.دعوت کردن از دوست و همسایه به منزل وقتی که خوشحالی و رضایتی پشت آن نیست.وقتی بساط میزبانی و شرایط آن فراهم نیست دلیل خاصی ندارد.رودربایستی یعنی خود را مجبور به کاری علی رغم میل باطنی کردن و ایجاد و انجام آن کار.یک الزام و تعهد غیر حقیقی وغیر دلخواسته .لبخندی تلخ که پشت آن پژمردگی و آزردگی روح وجود دارد.
-لطفا از تبعات در رودربایستی قرار گرفتن بفرمایید و آیا قرار نگرفتن در برخی رودربایستی ها منجر به تیرگی روابط افراد می شود؟
-متاسفانه در کشور ما از گذشته های دور فرهنگ رودربایستی وجود داشته و این فرهنگ خود به خود باعث فشار بر افراد می شود.زیرا ما را در موقعیتی قرار می دهد که توانایی تصمیم منطقی را از دست می دهیم.در بسیاری از موارد ممکن است که درخواست شفاهی نیز بیان نشود و تنها احتمال و ذهنیت ماست که فکرمی کنیم باید از خود گذشت کرده و در رودربایستی قرار بگیریم .برخی از افراد گمان می کننند که به هر دلیلی می بایست درخواست طرف مقابل را اجابت کنند در غیر این صورت شرط ادب و رفاقت و خویشاوندی را به جا نیاورده و باعث رنجش طرف مقابل شده اند.و می ترسند که عدم پذیرش برخی از درخواستهای دیگران باعث خدشه دار شدن رابطه اشان شود بنابراین خود را به هر آب و آتشی می زنند تا طرف مقابل راراضی نگه دارند بی توجه به اینکه چه قدر از فرصت خود را از دست داده اند و تبعات ماندن در رودربایستی را ارزیابی کنند.باید بدانیم زمانی عمل ما برای دیگران ارزشمند خواهد بود که با آرامش و رضایت قلبی آن را انجام دهیم.بارها مشاهده کرده ایم شخصی در رودربایستی چیزی را متعهد می شود و پشت سر طرف آنقدر بد می گوید و فحاشی و غر میزند که نه تنها ثواب آن کمک را نمی برد، بلکه خود را مدیون و گناهکار کرده است.متاسفانه ایرانیها زندگی و روابط فی مابین را براساس فشار پایه ریزی نموده اند. رودربایستی نوعی فشار عاطفی است .مسلما بر اثر اینگونه تعاملات در دراز مدت تاثیرات منفی آن بر افراد و رفتارها و رابطه هایشان چیره می شود و می تواند به کاهش روابط اجتماعی و خویشاوندی هم بینجامد چرا که مهارت کنترل زبان و احساس خود را نیاموخته ایم و نمی توانیم به دیگران نه بگوییم
-آیا آموختن اصول ارتباطات صحیح اجتماعی از کودکی می بایست به بچه ها آموخته شود تا در بزرگسالی در چنین مواردی آگاهانه اقدام وچیزی را بپذیرند؟
-فشارهای عاطفی که علی رغم میل باطنی خود می پذیریم در دراز مدت می تواند در حجم انباشته ای از خواهشها و عدم رد برخی تقاضاها و گیر افتادن در برخی موقعیت های ناخواسته به فشارهای دیگری منجر شود که از نشانه های آن جامعه گریزی وهنجار شکنی و قطع برخی از ارتباطات و تعاملات سازنده می باشد.تحمل درخواست هایی که انجام آن برای ما مقدور نیست در مرحله اول می تواند به تیره شدن روابط افراد بینجامد و در نهایت ممکن است باعث کنار رفتن پرده های اخلاقی و آدابی شود که تاکنون به آن پایبند بوده ایم .ما باید از کودکی به افراد یک جامعه بیاموزیم نه خود و نه دیگران را نباید در موقعیت رودربایستی قرار دهیم و می توانیم با رعایت نزاکت و ادب به دیگری نه بگوییم و یا در حالت دیگر طرف مقابلمان را در رودربایستی قرار ندهیم و بیاموزیم واز هم بخواهیم که آنچه برایمان میسر است را با دل و جان انجام بدهیم نه آنچه که میل و رغبتی به آن نداشته یا اصلا از پس آن برنمیاییم.
-چگونه باید مهارتهای ارتباطی را آموخت که در بن بست رودربایستی گیر نیفتاد؟
-مسلما اگر مهارت های ارتباط را بیاموزیم در تعامل با دیگران بهترین روش را انتخاب کرده ایم .باید بدانیم انسان اول در برابر خود مسئول است .اگر کسی نتواند با خود صادق باشد و به خود بقبولاند که در همه مواقع باید واقع بین بود و به کاری دست زد و به کسی تعهدی داد که از پس انجام آن بر میاید یقینا در اولین مرحله زندگی خود را نادیده گرفته و خود را فریب داده است .افراد باید یاد بگیرند که در تعاملات اجتماعی همدیگر را به خاطر رودربایستی قربانی نکنند .
-چگونه در مواقعی که در رودربایستی قرار گرفته ایم نه بگوییم.پاسخ نه که توام با احترام و دربردارنده دوستی پایداری باشد؟
-مسلما همه ما در موقعیت هایی قرار گرفته ایم که علی رغم میل باطنی امان (نه) گفتن را سخت و دشوار می دانیم زیرا بیش از رضایت خودمان و دقت در قولی که داده ایم و واز پس انجام آن تعهد برآمدن ،نگران دلواپسی و ناراحتی طرف مقابلمان هستیم.زیرا از کودکی به ما نیاموخته اند برای راضی کردن دیگران نباید دست به هر کاری زد زیرا نمی توان همه را راضی نگه داشت.در صورتی که اگر کلمه (نه) را به صورت مطمئن و با صداقت و صراحت و شجاعت بگوییم یقینا به مراتب اثربخش تر و پیام شما صادقانه خواهد بود.و افراد احترام بیشتری برای فرد صادق قائلند نه کسی که در رودربایستی گیر افتاده و با عدم تعهد اطرافیانش را سر کار گذاشته و معطل خود می کند.باید به کودکان و بسیاری از یزرگسالان آموخت راهکار مودبانه (نه) گفتن به یک تقاضا ،اعتماد به توانایی خویش می باشد .نپذیرفتن را می توانیم با رعایت ادب و صراحت اعلام نماییم و از به کار بردن عبارات توجیه گرایانه و یا پوزش بی دلیل اجتناب نمود .اگر کلام ما از عدم اطمینان و استحکام برخوردار باشد دیگران به خود اجازه نمی دهند برای ترغیب ما به سعی و تکاپو افتاده یا خواهش و تقاضاهی مکرر و غیر اصولی داشته باشند
-لطفا دلایل دررودربایستی افتادن افراد و راههای برون رفت آن را ذکر نمایید؟
-افراد مهربان و خوش قلب به صورت غریزی کمک به سایرین را دوست دارند حتی اگر این کمک به قیمت از دست رفتن زمان و اولویت های زندگی خودشان باشد باید به افراد کمک واقعی و صداقت آشکاررا یاد داد که اگر در رودربایستی گیر کنید و از ته دل کمکی را نخواهید انجام دهید هم به خودتان ضربه زده اید هم کمکتان واقعی نبوده است.همچنین باید به مردم جامعه آموخت به خطر آزرده خاطر نشدن دیگران در رودربایستی قرار نگیرند و از قهر و ناراحت شدن طرف مقابل نترسند زیرا اطرافیان باید یکدیگر را درک کنند و همه بیاموزیم که به وقت و شرایط دیگران احترام بگذاریم و از دیگران انتظارات نابه جایی نداشته باشیم و آنها و خودمان را از ترس یه هم خوردن و تیره شدن روابط در رودربایستی قرار ندهیم.همچنین به مردم بیاموزیم که موافقت کردن با همه چی و قبول هر خواسته ای به خاطر رودربایستی به معنای هم گرایی شما با جمع و خوب بودن شما نیست.زیرا انسانها با افکار و عقاید و بینش های مختلف در کنار هم زندگی می کنند و همه یکسان فکر نکرده و مثل هم نخواهند بود و اصولا نمی توان همه را راضی نگه داشت بنابراین در رودربایستی قرار گرفتن و قبول آن به معنای خوب بودن و همگرا بودن با همگان تلقی نمی شود و در نهایت برخی از ترس درگیر شدن با دیگران در رودربایستی گیر افتاده و هر بلایی و هر آنچه که مخالف خواسته و متضاد با علائقش می باشد را به جان می خرد تا با دیگران برخورد لفظی نداشته باشد.
نظر شما