از 25 آبان ماه در تماشاخانه ی شمایل مشهد نمایش « ادامه داره» به نویسندگی و کارگردانی علیرضا ضیاء چمنی با بازی محمدرضا صولتی ، محمدرضا لبیب و علیرضا ضیاء چمنی روی صحنه رفته است .

ادامه داره اثر برگزیده منتقدین در بیست و چهارمین جشنواره استانی رضوان و همچنین موفق به دریافت جایزه اول بازیگری مرد برای محمدرضا صولتی و مقام سوم نمایشنامه نویسی شد .

ادامه داره روایت سه شخصیت در بستری رئالیستی است که هر کدام از آنها با ماجرایی عجیب روبرو می شوند . گفتنی است اجرای این نمایش تا 8 آذر ماه هر روز ساعت 19 ادامه خواهد داشت . به بهانه اجرای این نمایش با عوامل آن در خصوص مسائل مختلف از جمله بیست و چهارمین جشنواره استانی رضوان گفتگویی انجام دادیم . 

* داستان این نمایش در یک خط چیست ؟

ضیاء چمنی : واکنش آدمها به موقعیت های مختلف و شرایط متفاوت منظور این نمایش است . در واقع آدمهای مختلف در موقعیت هایی قرار می گیرند که واکنش آنها داستان این نمایش را پیش می برد .

* در کارهای اپیزودیک گاهی به نظر می رسد که کارگردان قصد صدور مانیفست یا گفتن حرف خاصی دارد . حرف شما چیست ؟

ضیاء چمنی : ما پیش از شروع تمرین ها حدود دو هفته تا یک ماه تحلیل متن داشتیم و تصمیم گرفتیم که فقط در مورد متن صحبت کنیم تا شناخت بهتری نسبت به کاراکترها پیدا کنیم . البته هدف ما در این کار استفاده از قابلیت بازیگران و عوامل بوده چرا که معتقدم حداکثر استعدادها باید در یک نمایش استفاده شود . ما خواستیم بگوییم آدمهای عادی می توانند چند شخصیت داشته باشند و هر کسی می تواند عکس العمل هایی مخالف شخصیتش نشان دهد .

* البته من پاسخ سوالم را نگرفتم . آثار نمایشی فارغ از بحث سرگرمی باید پیامی را به تماشاگر برساند . فکر می کنید اثر شما چنین قابلیتی دارد ؟

ضیاء چمنی : من همیشه در مقابل این سوال مقاومت کردم . من هیچ وقت نخواستم پیامم را به صورت علنی به تماشاگر برسانم . عکس العمل تماشاچی ها بعد از هر اجرا یعنی چه عمومی و چه در جشنواره برای ما جالب بود . هر کسی برداشت خاصی داشت و این برای ما بسیار جالب بود . در واقع پیام های متفاوتی به تماشاچی رسیده بود که گاها ً منظور ما هم نبود . مخاطب درگیر این کار شده بود . اگر من پیام را برسانم یک سری کلیات خواهد بود . من نمی خواهم فکر تماشاچی را محدود کنم و مخاطب را وادار کنم که به شیوه ی ما فکر کند . قصد ما این هست که برای تماشاچی علامت سؤال ایجاد شود که به آن رسیدیم و موفق بودیم .

* فکر می کنید که آثار هنری باید برای همه مردم قابل درک باشد ؟

ضیاء چمنی : به هیچ عنوان . براساس موقعیت آدمها ، فرهنگ ، درک و سواد هر مخاطب باید بررسی کرد . هر کسی به اندازه ی داشته هایش می تواند برداشتی از اثر داشته باشد .

لبیب : نمایش ما هم سوی آن نظریه معروف جامعه شناسی است که می گوید : هر اتفاقی که بر بشر حادث می شود ، تمام نمی شود . یعنی در هر دوره ای رسوباتی برایش وجود دارد . نقطه پایان به معنای تمام شدن هر چیز نیست . ما در این نمایش می بینیم که اتفاقاتی برای آدم های مختلف می افتد که قرار نیست پس از یک بار پایان یابد . یعنی بارها و بارها ممکن است ادامه پیدا کند . چیزی شبیه زندگی در جریان است .

* ویژگی کاراکترهایی که باز کردید چه بود ؟ آیا این ویژگی های شخصیتی را تا پایان نمایش حفظ کردید؟

صولتی : من نمی توانم چنین چیزی بگویم . اما اینکه چرا چنین نقشی را پذیرفتم دلایل فنی داشت و ارتباطی متن و نگارش نداشت . نوع نگارش ایشان به شکلی بود که بازی در بازی بسیار زیاد داشت و به خاطر تجربه های کم من در تئاتر ، فکر میکردم می توانستم خود را در آن محک بزنم . خب این نمایش در حال دروغ گفتن است و باید کاراکترها را طوری بازی کرد که مدلی دیگر به تماشاچی معرفی شود . من فکر میکنم نقش ها در حال عوض شدن هستند .

ضیاء چمنی : فکر می کنم جذابیت کاراکترمد نظر همه ما بود . اینها ثابت نیستند و ممکن است هر لحظه با آدم دیگری مواجه شویم . این آدمها داستانی را روایت می کنند که ما نمی فهمیم . قاتل حرفهایی می زند که تماشاچی نمی بیند و آنچنان مفهوم نیست . اما این داستان آنقدر تأثیر گذار است که فرد تصمیم به آزادی قاتل می گیرد . در واقع داستانی در حال وقوع است که باعث تحول آدمها می شود . این علامت سوالی هایی است که باید پیش بیاید .

* بیایید از یک زاویه دیگر نگاه کنیم . فکر نمی کنید که این علامت سوال ها به خاطر پرداخت نامناسب شخصیت ها به وجود می آیند ؟ یعنی نه آنچنان در روایت ریشه دارند و نه پیش برنده داستان هستند .

ضیاء چمنی : کاراکترهای ما تیپ شخصیت هستند . شخصیت تعریف مشخصی دارد ، عمق و ریشه دارد اما این آدمها اصلا ً چنین چیزی نیستند و مدام در حال تغییر کردن هستند . ما فقط با طراحی مواجه  ایم که در حال روایت است . این نمایش پایان نمی پذیرد و آدم های مختلفی به این موقعیت ها اضافه می شوند .

صولتی : این درست است . یکی از ویژگی های این کار نداشتن عمق شخصیت ها است . یعنی نباید به پیشینه شخصیتی آنها فکر شود . این در واقع یک عکس از آدمهایی است که ما هر روز با آنها مواجه ایم .

* اما کارشناسان بعد از دیدن نمایش شما اعتقاد داشتند که بستر روایت آنچنان قوی نیست که تیپ ها آن را پیش ببرند . نظر شما چیست ؟

ضیاء چمنی : ممکن است درست باشد و من به این نقدها کاری ندارم . البته اینها تیپ شخصیت هستند و تیپ صرف در این نمایش نداریم . ما در نوع بازیها دقت بیشتری کردیم . روایت این کار بسیار ساده است . شما باید هر کدام از اپیزودها را به صورت مستقل ببینید در حالی که ارتباطات کوچکی نیز با هم دارند .

* البته یکی از ویژگی های مهم آثار اپیزودیک وحدت موضوع است .

ضیاء چمنی : نه ما چنین قصدی نداشتیم . اگر به دنبال وحدت باشید باید به ادامه دار بودن آنها اشاره کنم . ولی از نظر داستانی هیچ گونه ارتباطی با هم ندارند و مخاطب می خواهد اینها را به هم ربطی بدهد که ما چنین قصدی نداریم .

* این روزها گروهی به عنوان بازیگر وجود دارند که برای جلب نظر می آفرینند و بیشتر به دنبال کسب در آمد هستند تا کار هنری . این نگاه چه پیامدی برای هنر دارد ؟

لبیب : به نظر من اگر کسانی برای جلب درآمد وارد این عرصه شده اند در اشتباه محض هستند . راه را اشتباه انتخاب کرده اند . هر جور که بخواهید حساب کنید در تئاتری که برای عموم اجرا می شود صرف در آمد وجود ندارد . به فرض اینکه یک نمایش خیلی هم خوب فروش کند مبلغ چندانی نیست . عقلانیت در مقابل کسب درآمد ساکت است .

ضیاء چمنی : من فکر می کنم چنین چیزی اشتباه است . البته بعضی از بازیگران هستند که می خواهند روی صحنه دیده شوند و فقط به دنبال شهرت هستند . اینها معضلات کوچکی در قیاس با مشکلات دیگر تئاتر در مشهد هستند . به نظر من مدیریت ضعیفی که بر تئاتر این شهر غالب هست باعث ارتزاق شخصی شده است .

* چه کسی از کجا ارتزاق می کند ؟

ضیاء چمنی : مدیریت از بچه های تئاتر مشهد ارتزاق می کند . باید بر عکس این اتفاق بیفتد . گروه ها کار می کنند و زحمت می کشند در نهایت باید درصدی به آقایان بدهند . با چه دلیلی ؟ شما چه کمکی به جز سنگ انداختن کردید که حالا درصد هم می خواهید ؟ هر نمایش برای روی صحنه رفتن باید بارها بازبینی شود . حتی پوستر نمایش باید بازبینی شده و تأیید های سلیقه ای شود . پس از عبور ازهمه این موانع شخصی و غیر کارشناسانه باید درصد دهیم . بهترین فروش در مشهد چه مقدار بوده است که کسی از عوامل یک گروه ارتزاق کند ؟ همه پس از اجرای یک نمایش زیر بار قرض می روند . ما این نمایش را در جشنواره استانی اجرا کردیم و به زحمت چند جایزه به ما دادند . نمایش من مطلقا ً بهترین اثر منتقدین است و آنگاه در بخش مسابقه در رده های آخر قرار می گیرد . این به نگاه سلیقه ای هم مربوط نیست . مسائل دیگری در میان است .

* این اختلاف سلیقه ها و نگاه های دیگر که مطرح می کنید چیست ؟

ضیاء چمنی : شایعات و حرف های زیادی وجود دارد . متأسفانه این موضوعات به تئاتر ما ضربه می زنند . این حرف هایی که میزنم بخاطر جایزه نگرفتن در جشنواره یا نرفتن به مرحله ی بعدی یعنی جشنواره ی منطقه ای نیست . هیچ اتفاقی در آنجا نیفتاد و ما برای اولین بار در 20 سال اخیر نماینده ای در جشنواره فجر نداریم . این باعث سرافکندگی ما و همه تئاتری های مشهد است . من در جشنواره اخیر مسائل زیادی را به چشم دیدم . به گروه ما دو جایزه تعلق گرفت . پس از قریب یک ماه جایزه همه گروه ها را دادند به جز ما ! هنوز جایزه ی جشنواره تئاتر استانی را نگرفتیم . معضل بزرگتر اینجاست .

صولتی : واقعا ً جایزه ها را ندادند ؟ من شنیده بودم که جوایز را به گروه ها دادند و فکر می کردم که هنوز به دست من نرسیده است . نمی دانستم فقط ما مانده ایم که جایزه نگرفته ایم .

ضیاء چمنی : حرف هایی وجود دارد که می گویند بعضی از افراد یا گروه ها مورد حمایت دوستان هستند . در بخش داوری منتقدین هر سال جشنواره استانی جایزه داشت سالی که گذشت نداشت . و به غیر از اینکه جایزه ای نداشت در جشنواره هم اعلام نکردند . روال مرسوم این بوده که ابتدا برندگان بخش منتقدین را اعلام می کنند و پس از آن سراغ بخش مسابقه می روند . حالا می گویند که جایزه نداریم و جوایز بخش مسابقه ما را نمی دهند .

* یعنی با شخص شما خصومتی وجود دارد ؟

ضیاء چمنی : باور کنید نمی دانم .

لبیب : به نظر من یکی از بی حاشیه ترین افراد تئاتر مشهد ایشان است . متأسفانه معیارها هنری نیست بیشتر به معیارهای بازاری می ماند .

ضیاء چمنی : گروه هایی آنجا هستند که هر کدام پشتوانه ای دارند و به زبان ساده تر پارتی دارند و خب مورد حمایت آقایانی که مسئول هستند و جشنواره برگزار می کنند هستند طبیعتا ً آنها انتخاب می کنند . ببینید داوران جشنواره استانی کار سوم را معرفی نکردند . ناگهان اعلام کردند که اثر سوم هم به جشنواره منطقه ای راه پیدا می کند . افراد آن گروه دوستان ما هستند اما چرا ؟ ما در جشنواره بودیم و اعلام نکردند . از کجا یک گروه سوم پیدا شد ؟ حالا که رفتند چرا هیچ اتفاقی نیفتاد ؟ در حالی که میشد با مدیریت بهتر دو یا سه کار به جشنواره ی فجر راه پیدا کنند . برای ما سوال است که چرا جایزه ما را نمی دهند .

* مطالبه کردید و ندادند ؟

ضیاء چمنی : بیش از 100 بار ، تلفنی  و حضوری این کار را کردیم . آقای صولتی بازیگری اول در بخش منتقدین و مسابقه را گرفته است . حداقل آبروی ما پیش ایشان را حفظ کنید .

* پاسخ مدیر انجمن نمایش به این موضوع چه بوده است ؟

ضیاء چمنی : رئیس انجمن نمایش هر دفعه ما را به سه روز دیگر یا یک هفته دیگر ارجاع داده اند . ما واقعا ً خسته شدیم . یکی از دلایلی که به سمت بخش خصوصی آمدیم همین ترس از انجمن نمایش است . من به اقای یوسفی هم اعلام کردم که این بد اخلاقی ها حتما ً در اجرای عمومی ما وجود خواهد داشت . این عدم مدیریت همه را دلسرد کرده است .

* فکر نمی کنید که بخشی از عدم حضور در جشنواره فجر متوجه هنرمندان است ؟

ضیاء چمنی : من فکر نمی کنم . چنین چیزی وجود ندارد . جشنواره را در شهری برگزار کردند که هیچ گونه امکانات اجرایی نداشت و سالن های همایشی برای اجرای تئاتر انتخاب کردند . اگر کسی می گوید امکانات آنجا مناسب بوده است صراحتا ً دروغ می گوید . کسانی امسال داور جشنواره بودند که هیچ سابقه ی هنری نداشتند و صرفا ً کارمند بودند . یکی از داوران جشنواره به من گفت : نمایش هایی که در بلک باکس اجرا می شوند وجهه هنری ندارند ! تئاتر به سمت دیگری حرکت می کند . من نمی دانم دانش ایشان از کجا آمده است .

لبیب : ببینید اساتید بهتر می توانند نظر دهند . گروهی از بزرگان و قدیمی ها دیگر کار نمی کنند . اگر کار کنند هم مستقیما ً به جشنواره فجر می فرستند و این باعث بی رونق ترشدن جشنواره استانی شده است . بازیگران و کارگردانان جوان آمده اند و افکار جدید حضور پیدا کرده است و نسل تئاتر مشهد پوست انداخته است . حضور کسانی مثل ضیاء چمنی در جشنواره باعث رونق آن شد . سالن های گناباد قابلیت صدا نداشتند و باید با میکروفن اجرا می کردیم . من نمی دانم روی چه حسابی معتقدند آنجا امکانات مناسب داشته است .

* و به عنوان حرف آخر .

ضیاء چمنی : خوشحالیم که نگاه رسانه به مقوله ی تئاتر جدی تر شده است و امیدواریم نگاه دستگاه های دولتی به این مقوله فرهنگی قدری حمایتی تر شود و از همه دعوت می کنیم که به دیدن نمایش ما بیایند .

لبیب : ممنون از همه . برای نمایش ادامه داره زحمات بسیاری کشیده شده است که دیدنش خالی از لطف نیست امیدوارم که همه به تماشای نمایش بیایند .

صولتی : از همه ممنونم و امیدوارم که شرایط بهتری در آینده به وجود بیاید .