خبرگزاری مهر- گروه هنر: بخش اول گفتگوی مهر با مجید ملانوروزی مدیر کل هنرهای تجسمی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و مدیر موزه هنرهای معاصر تهران با عنوان «مونالیزای موزه معاصر را به خارجی ها نمی دهیم» منتشر شد که به موضوع آثار گنجینه موزه هنرهای معاصر تهران، امانت سپاری آثار گنجینه و موضوعات مرتبط با آن اختصاص داشت.

بخش دوم این گفتگو به موضوعاتی چون حضور ایران در دوسالانه ونیز، آخرین تحولات در جشنواره تجسمی فجر، وضعیت گالری‌ها در تهران و شهرستان‌ها و چگونگی صدور مجوز فعالیت آنها و ....پرداخت و در بخش پایانی این گفتگو درباره حضور در حراجی‌های اروپایی و مقایسه آن با حضور در حراجی های دوبی، حراج تهران، نمایشگاه‌هایی که در موزه هنرهای معاصر تهران برگزار می‌شود صحبت کرده‌ایم.

با ما در این گفتگو همراه می‌شوید:

*آقای ملانوروزی، شما در جایی گفته بودید که با ارائه آثار هنر ایران در حراجی های دوبی موافق نیستید. از نظر شما تفاوت این حراجی با دیگر حراجی های دنیا چیست؟

-هر جایی بتوان اثر ایرانی را معرفی کرده و به فروش رساند، فرصت مغتنمی است ولی اگر بخواهیم هنر ایران را در عیار بین المللی مطرح کنیم، جایش حتما دوبی نیست. هنر جهانی پایگاه هایی دارد که بخشی از اینها در اروپا و آمریکاست از جمله سوئیس، ونیز، نیویورک. اینها پایگاه های بزرگ هنرهای تجسمی دنیا در این 50 سال اخیر بوده اند که رفته رفته شانگهای چین و مسکو روسیه نیز به این پایگاه ها اضافه می شود.

در این پایگاه ها اگر هنر ایرانی عرضه شود، قطعاً تاثیرگذارتر است. کشورهای حاشیه خلیج فارس جای کوچکتری است که بیشتر با رخداد مارکتینگ همراه است و ما هم دنبال نفی آن ها نیستیم. همان طور که ارائه سینمای ایران در یک جشنواره عربی با فضای جشنواره کن متفاوت است، ارائه هنرهای تجسمی ایران نیز در حراجی های حاشیه خلیج فارس با پایگاه های جهانی هنرهای تجسمی متفاوت است و ما دنبال این رخدادهای مهم جهانی هستیم، اما تا زمانی که این اتفاق نیفتاده، نمی خواهیم از فرصت حراجی های دوبی هم صرف نظر کنیم و مخالف آن نیستیم.

*حراج تهران که چهارمین دوره آن اوایل سال جاری برگزار شد با حمایت دولت همراه بود. مرکز هنرهای تجسمی چه حمایتی را از این حراج داشت و چه هدفی را برای آینده این حراج دنبال می کند؟

-ما از همه فعالیت هایی که به تکثیر، فروش، تولید و ارائه آثار در حوزه تجسمی رخ دهد، با ارائه مجوزهای لازم حمایت می کنیم.

*بسیاری از منتقدان به برگزاری حراج تهران بر این اعتقادند که این حراج به شکل انحصاری عمل می کند و نگاه خاصی را در انتخاب آثار هنرمندان دارد و حمایت شما نیز به تقویت این انحصارگرایی و توجه به هنرمندان خاص کمک می کند. نظر شما چیست؟

-حراج ها نهادهای خصوصی هستند و حتماً انحصاری عمل می کنند چون دنبال آثاری هستند که بتوانند به فروش برسانند. نگاه ما این است که این حراج ها می تواند برای همه شهرهای کشور اتفاق بیفتد و حراج های مختلفی برگزار شود.

مثلا در حوزه نگارگری و یا نقاشی های کلاسیک هم می توانیم حراج داشته باشیم. همان طور که پیشنهادهایی هم در این زمینه وجود داشته است. در مجموع، دولت کمک مادی خاصی به این حراجی ها نداشته است.

از سوی دیگر منتقدان باید توجه داشته باشند که در حراج حدود صد اثر فروش می رود و قرار نیست چند هزار نقاش در این رویداد حضور داشته باشند. به هر حال هر گالری هنرمندان خودش را دارد که به حراج معرفی می کند، هنرمندی که کارش به حراج راه پیدا نمی کند، حتماً ناراحت است اما به هر حال این کار بخش خصوصی است و حراج هم نگاه و رویکرد خاص خودش را دارد، یعنی دولتی نیست که بخواهیم از آن انتقاد کنیم چون هم برگزارکننده و هم خریدار آثار، بخش خصوصی است. اما به هر حال این فرصتی است که فراهم شده است و می توان با گروه های دیگر و شرکت های خصوصی دیگری باز هم چنین رویدادهایی را داشته باشیم.

باید به این نکته هم اشاره کنم که ارائه آثار در حراج تهران در بهترین شکل خود انجام می شود و جزو بهترین حراج های منطقه است. از نظر محل برگزاری هم شرایط آن خوب است. با این حال فعالیت بخش خصوصی هم می تواند مورد نقد و بررسی قرار بگیرد.  اگر چه ما معتقدیم حراجی که بتواند صد در صد آثارش را بفروشد حراج خیلی موفقی است.

*برگزاری حراج بین المللی کیش به کجا رسید؟ آیا این احتمال وجود دارد، برنامه ای را که موسسه کریستیز قبل از راه اندازی موسسه خود در دوبی در ایران دنبال می کرد، با فرض برطرف شدن مشکلات بیمه ای و بانکی، در منطقه آزاد کیش داشته باشیم؟

- زمانی موسسه کریستیز مایل بود در ایران حراج برگزار کند که بنا به دلایلی نشد. امیدواریم با تعاملات و همکاری بنیادهای بین المللی در منطقه آزاد کیش نظیر حراج تهران را داشته باشیم.

البته هنوز موانع برگزاری یک حراج بین المللی را در ایران داریم که بخشی از آن به موانعی همچون بحث بیمه و مسائل بانکی برمی گردد و بخشی هم مسائل فرهنگی است و آثار خارجی که قرار است در این حراج ایرانی عرضه شود، باید از چارچوب‌های قانونی و ارزش های اسلامی داخل ایران برخوردار باشد و بنابراین آثار هنری کشورهای خارجی باید این ویژگی را داشته باشند که با شعائر اسلامی و فضای فرهنگی کشورمان تعارض نداشته باشد.

*برخی به این ویژگی حراج انتقاد دارند که برگزاری حراج اساساً نوعی بازی است که باید آن را بلد بود. آیا ممکن است روزی شما هم وارد این بازی شوید؟

-ممکن است این طور باشد. به هر حال یک مجموعه دار اثری را در حراج ارائه می کند، فقط به قصد این که قیمت اثرش را تثبیت کند. کار مارکت هنر چارچوب هایی دارد که شاید ضرورت هم نداشته باشد، اما چیزی نیست که ما آن را نفی یا اثبات کنیم.

ممکن است در همه حراجی های دنیا این اتفاقات رخ دهد. هر حراج علاقه مندانی دارد و ممکن است مخالفانی هم داشته باشد. اما کسی که سابقه خوب هنری دارد و توانسته سه حراج خیلی خوب برگزار کند، وظیفه ماست که تا آن جا که می توانیم از او حمایت کنیم. اما وزارت ارشاد و بخش دولتی از حراج خرید نمی کنیم.

*در دوره شما پای دوسالانه های هنری به موزه هنرهای معاصر تهران باز شد، این در حالی است که در دوره های قبلی قرار بود که دیگر هیچ نمایشگاه، جشنواره و دوسالانه ای در موزه برگزار نشود و این موزه به رویکرد موزه ای خود بازگردد؛ تصمیمی که اگر چه در دوره مدیران پیشین گرفته شد اما از سوی خود آنها هم رعایت نشد. چگونه شد که شما تصمیم به بازگشت آثار دوسالانه ها به این موزه گرفتید؟

-ما هیچ قراردادی نداریم که دوسالانه ها در موزه هنرهای معاصر تهران برگزار شوند به خصوص که با آثاری که با موضوع هنر مدرن و معاصر پیوندی ندارد. اما از سوی دیگر همه موزه های دنیا در کنار نمایش آثار گنجینه ای خود، نمایشگاه های فاخر هم برگزار می کنند که یکی از نمایشگاه های فاخر ما هم همین نمایشگاه «نوسنت گرایی در هنر معاصر» بود. اگر دوسالانه هایی مثل عکاسی و نقاشی از نگاهی حرفه ای برخوردار باشد که بتوان در موزه هنرهای معاصر به نمایش گذاشت، ما هم استقبال می کنیم و اگر این نگاه حرفه ای و هنری در آن نباشد، حاضر نیستیم فضای نمایشگاهی موزه را به آثار مناسبتی که درجه و اعتبار هنری آن در اندازه موزه هنرهای معاصر تهران نیست، اختصاص دهیم.

*برپایی نمایشگاه «نوسنت گرایی در هنر معاصر ایران» بر اساس همین نگرش شما انتخاب شده است؟

-بله. مانیفست ما در حوزه هنر این است که حتما نگاه  معاصر با رویکرد به فرهنگ و پیشینه خودمان داشته باشیم که این نگاه را هم در جشنواره های داخلی و هم خارجی دنبال می کنیم. جالب است که بدانید چند موزه خارجی از جمله در بازل سوئیس و مجارستان نیز علاقه مند به برپایی این نمایشگاه در کشورشان شده اند.

ما بخش بزرگی از آثار نمایشگاه نوسنت‌گرایی را از مجموعه داران ایرانی مقیم خارج از کشور گردآوری کرده ایم و نیمی از این آثار هم از گنجینه موزه گردآوری شده که در کنار هم نمایشگاه خوبی را از نوسنت گرایان ایرانی به نمایش گذاشته است. در همین راستا بخشی از آثار هنرمندان جوانی که تاکنون آثارشان به موزه معاصر راه نیافته نیز در این نمایشگاه ارائه شده است.

*بسیاری از هنرمندان پیشکسوت مایلند که نمایشگاه انفرادی آثارشان را در موزه هنرهای معاصر تهران برگزار کنند، اتفاقی که در مدیریت های قبلی مرکز هنرهای تجسمی هرازگاهی شاهد آن بودیم. آیا در دوره شما شاهد برپایی نمایشگاه های انفرادی از آثار هنرمندان مطرح و پیشکسوت در موزه خواهیم بود؟

-ما هنرمندی را نمی شناسیم که مایل باشیم آثارش را به صورت انفرادی در این موزه به نمایش بگذاریم. یک موزه هنرهای معاصر که بیشتر نداریم و هنرمندان بزرگی هم داریم که در شرایط همگنی هستند و اگر قرار باشد برای یکی از آنها نمایشگاه بگذاریم، برای مابقی هنرمندان این امکان را نداریم. موزه امکان برپایی بیش از 5 نمایشگاه در طول سال را ندارد و بنابراین سالها طول می کشد که بتوانیم آثار هنرمندان ایرانی هم‌تراز را به صورت انفرادی به نمایش بگذاریم.

اما رویکرد ما به این صورت خواهد بود که با نگاه حرفه ای و پژوهشی آثار چند هنرمند را در قالب یک نمایشگاه بزرگ مورد بررسی قرار دهیم. به طوری که برای هر نمایشگاه یک پروپوزال علمی نوشته شود. در شرایط کنونی من سفارش برپایی یک نمایشگاه را ارائه دادم که نمایشگاه آثار هانیبال الخاص بود، همراه با آثار 40 استاد نقاش که از شاگردان الخاص بوده اند. با توجه به این که امروز بسیاری از استادان نقاش کشورمان از جمله شاگردان الخاص بوده اند، این نمایشگاه تنها آثار یک نفر را در برنمی گیرد، اگر چه کل نمایشگاه حول یک هنرمند تأثیرگذار متمرکز است.

ما نمی خواهیم که موزه هنرهای معاصر محل برپایی نمایشگاه های مختلفی باشد که فقط آمار این نمایشگاه ها را بالا ببرد. نمایشگاه هانیبال الخاص هم فعلا در حد یک طرح است و ممکن است که اصلا برگزار نشود. چرا که برای برپایی هر نمایشگاه باید حدود دو سال برنامه ریزی شود و  ما سعی داریم در کوتاه ترین زمان ممکن این اتفاق ها را عملی کنیم. برپایی نمایشگاه های انفرادی هنرمندان در موزه در دوره مدیریت من اتفاق نخواهد افتاد و فکر نمی کنم رویکرد جذابی هم باشد.

*بحث اختصاص یک دهم درصد از بودجه عمرانی دستگاه های دولتی برای خرید آثار هنری در مجلس هم که بن بست رسیده است. در دوره شما چه تلاش مضاعفی برای حل این مشکل صورت گرفته است؟

-این موضوع دو جنبه دارد، یکی تلاش وزارت ارشاد که باید این موضوع را پیگیری کند تا مسئولان و نمایندگان مجلس را توجیه کند و بعدی توجه مسئولان و نمایندگان نسبت به این موضوع است که  امیدواریم این تعامل میان مجلس و مسئولان هنری کشور اتفاق بیفتد و این بحث این بار در مجلس به ثمر برسد.

*امیدواری ها برای بهتر شدن روند این موضوع همیشه بوده است،تفاوت کار شما با مدیریت های قبلی در این زمینه چیست؟

-شاید دوستان قدیمی ما که می گفتند اثری را بخرید، فقط در این جهت بوده که نگاهی به معیشت هنرمندان داشتند و مجلس هم معتقد بود که شما خودتان بودجه دارید. اما با توجه به این که مقام معظم رهبری همه ساله دغدغه فرهنگی داشتند و به پیوست فرهنگی توجه کرده اند، نگاه ما نیز به مقوله فرهنگ یک مقوله بالادستی است و نه به یک هنرمند بلکه به کل پیکره فرهنگ و هنر نگاه می کنیم.

اگر نگاه به فرهنگ فراجناحی و فراصنفی باشد، هر عقل سلیمی می پذیرد که در شرایط بروز و ظهور رسانه های جدید که هر روز فرهنگ و هنر کهن ما در حال حذف شدن است، نگاه جدی تری باید به حوزه هویت فرهنگی داشته باشیم و این باید اهتمام هم دولت و هم مجلس باشد. بنابراین من هم نباید به صورت صنفی فقط به حوزه خودم که هنرهای تجسمی است نگاه کنم و اگر به صورت عام به حوزه فرهنگ وهنر نگاه کنیم فکر می کنم این تعامل بهتر صورت می گیرد.

*و آخرین سوال درباره سرنوشت انتشار کتاب پژوهشی  آثار خارجی گنجینه موزه هنرهای معاصر تهران است که آقای مهدی حسینی مدتهاست آن را برای چاپ تحویل موزه داده است. آیا غیر از این اثر، تلاش دیگری برای مستندنگاری و منتشر کردن آثار موجود در گنجینه موزه هنرهای معاصر تهران از سوی شما صورت گرفته است؟

-من کار آقای حسینی را دیدم. اولاً که همه آثار گنجینه را شامل نمی شود، دوم این که چندان هم کار پژوهشی محسوب نمی شود. فقط معرفی هنرمند و چاپ اثرش را دراین کتاب داریم که به هر حال قصد داریم با همکاری موسسه آبان آن را چاپ کنیم.

درباره بخش دوم سوال شما هم باید بگویم، بله ما در موزه پیگیر هستیم که تمام آثار گنجینه را چاپ و منتشر کنیم که از آثار چاپ دستی شروع کرده ایم که با نوشته هایی از داریوش کیارس همراه است. قراردادی هم داریم برای چاپ و انتشار کل آثار بخش داخلی و خارجی گنجینه.

*این کتاب آثار غیرقابل نمایش موزه را هم شامل می شود؟

-بله. آثاری هم که قابلیت چاپ وانتشار نداشته باشد، قصد داریم دیتیلی از آن را هم برای مستندنگاری آثار موجود در گنجینه و هم برای استفاده پژوهشگران چاپ کنیم.
ما می دانیم که کار مستندنگاری آثار گنجینه که در طول این سالها انجام نشده است، مطالبه بسیاری از هنرمندان و پژوهشگران ماست و در شرایطی که امکان  نمایش وارائه همه آثار گنجینه را نداریم، با چاپ و انتشار این آثار می توانیم آنها را به صورت کتاب چاپ کنیم و روی سایت موزه نیز به نمایش بگذاریم.