این درحالی است که اکنون که تمدید مذاکرات دردستور کار قرار گرفته پیش بینی اینده قیمت نفت اندکی دشوار میشود درعین حال نزدیک شدن نظرات کشورهای حاضر درمذاکرات را باید به فال نیک گرفت که زمیینه ساز توافقی در کوتاه مدت یعنی حداکثر 4 ماه اینده خواهد شد واین مساله بعلاوه نشست کشورهای عضو اوپک نوید افزایش قیمت نفت را میدهد درحالیکه برخی خبرگزاریهای به نقل از کارشناسان بازار جهانی نفت که مسایل سیاسی خاورمیانه را هم بررسی وتحلیل میکنند کاهش قیمتها تا 60دلاررا پیش بینی میکنند.

***آفت وابستگی به پول نفت

اقتصاد تک محصولی یکی از مهم ترین عوامل بی ثباتی در اقتصاد کلان یک کشور است، عاملی که در ایران چندین سال است مورد بی توجهی قرار گرفته است و سیاست ها و اقدامات مسئولان بر اساس کاهش وابستگی اقتصاد به درآمدهای نفتی نبوده است.

در حال حاضر شاهد کاهش درآمدهای نفتی ایران هستیم که طبق گزارش منتشر شده بانک مرکزی کسری بودجه دولت در سه ماهه نخست سال جاری 18 هزار میلیارد تومان بوده است کسری بودجه ای که مسئولان دولتی آن را نمی پذیرفتند.

اکنون نیز دولت با کاهش قیمت جهانی نفت باید به فکر چاره برای جبران کسری بودجه باشد که دولت تا کنون اقداماتی هم در این زمینه انجام داده است که نمونه آن افزایش مالیات بوده است، البته به اعتقاد کارشناسان افزایش درآمدهای مالیاتی به واسطه افزایش فشار بر حقوق بگیران و تولیدکننده ها بوده است.

در حال حاضر دولت به دنبال کوک کردن اقتصاد یعنی تهیه بودجه با درآمدهای نفتی است و اکنون اختلافاتی بین نمایندگان مجلس و دولت بر سر تعیین رقم هر بشکه نفت در بودجه وجود دارد اما باید گفت که راه دست یافتن به توسعه پایدار و صنعتی شدن کشور از درآمدهای نفتی و اقتصاد تک محصولی نمی گذرد و اگر مسئولان خواهان کشوری توسعه یافته هستند باید به فکر اتخاذ سیاست هایی مبنی بر عدم وابستگی به درآمدهای نفتی باشند.

بی ثباتی اقتصاد متکی به نفت به دلیل درصد بالایی که از بودجه دولت به خود اختصاص می دهد، بر همه بخش های اقتصادی اثر می گذارد و آنها را بی ثبات می گرداند.

درآمدهای ارزی حاصل از حجم بزرگ صادرات نفت، معمولاً بر درآمدهای دولت می افزاید، ولی باید توجه داشت بخش عظیم این درآمدهای ارزی دوباره به خارج بازمی گردد و به مواد مصرفی تبدیل می شود؛ یعنی دولت راکد می ماند.

البته برای رهایی از حاکمیت اقتصاد تک محصولی می توان راه های مختلفی در پیش گرفت که افزایش درآمدهای مالیاتی، تنوع کالاهای صادراتی و صنعتی سازی از جمله راهکارهای موجود است.

عضو اتاق بازرگانی ایران در خصوص وابستگی اقتصاد ایران به نفت در گفت‌وگو با خبرنگار اقتصادی میزان، گفت: زمانی که اقتصاد به نفت وابسته باشد، آسیب پذیری اقتصاد بیشتر می شود.

مسعود دانشمند ادامه داد: نمونه چنین شرایطی کاهش قیمت جهانی نفت است که سبب کاهش درآمد و کسری بودجه شده است.

*** درآمدهای نفتی چالش اساسی اقتصاد ایران

درهمین حال  غلامحسین شافعی، رئیس اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران اتکای اقتصاد ایران به نفت را در سالیان متمادی یکی از چالشهای اساسی این بخش عنوان کرد و افزود: حرکت دولت یازدهم در راستای مطرود دانستن این روش ناکارامد و تکیه بر افزایش صادرات غیر نفتی و رونق بیش از پیش تولید نیز قابل تحسین بوده است.

وی با بیان این‌که بخش صادرات غیر نفتی درکشور در سالهای گذشته آن هم به دلیل افزایش خیره کننده و مقطعی قیمت نفت به شدت دچار رکود و چالش شد، تصریح کرد: باید مراقب بود که به محض افزایش قیمت نفت و یا دلار ذوق زده نشویم و یا دنبال سرکوب قیمتها نباشیم، بلکه باید به جای آن و با دوراندیشی و آینده نگری تولید را رونق و سامان بخشید.

شافعی با بیان این‌که هنوز یک برنامه جامع و استراتژیکی برای توسعه صادرات غیر نفتی در کشور تدوین نشده است، ادامه داد: یکی از راهکارهای مهم برای پایداری و رونق صادرات، حمایت و شکوفایی تولید است.

دراین راستا همچنین رییس اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی تهران گفت: نوسان نرخ نفت برنامه‌های کشور را تحت تاثیر قرار داده است.

یحی آل اسحاق، رییس اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی تهران تصریح کرد: نوع وابستگی کشور به اقتصاد نفتی ریشه اکثر عقب افتادگی‌های ماست باید راههای برون رفت از مشکلات اقتصادی را پیدا کرد چرا که وابستگی به نفت مشکل اساسی این کشور است زیرا 60 درصد از بودجه در خصوص فروش نفت است.

وی خاطر نشان کرد: بالا و پایین رفتن نرخ نفت از 100 دلار به 70 دلار و غیره همه برنامه‌های کشور را تحت تاثیر قرار می‌دهد.

*** پاشنه آشیل کشور

نماینده مردم کرمان و راور در مجلس شورای اسلامی گفت: اقتصاد متکی به نفت پاشنه آشیل کشور ما شده و به محض کوچکترین تصمیمی در جهان در این حوزه بر اقتصاد ایران تاثیر می گذارد.

محمدرضا پورابراهیمی افزود: کشور با خلق مزیت های جدید اقتصادی به جای مزیت های نسبی مانند نفت و معدن می تواند ثروت ایجاد کند.

وی با اشاره به دلایل ضرورت راه اندازی اقتصاد دانش بنیان در کشور گفت: خیزش های عظیم علمی در کشور شرایطی را فراهم کرده که ما بتوانیم از این توان و ظرفیت بزرگ علمی برای خلق ثروت استفاده کنیم.

وی افزود: از سال 1390 به بعد در ایران کارهای بزرگی در زمینه تولید علم صورت گرفته و توانسته است کشورهایی مانند ترکیه و عربستان را پست سر بگذارد و رتبه اول را از لحاظ تولید علم در منطقه از آن خود کند.

عضو کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی تصریح کرد: اگر کشوری توان علمی نداشته باشد، صحبت از اقتصاد دانش بنیان بی فایده است.

دراین راستا همچنین عضو کمیسیون برنامه و بودجه و محاسبات مجلس شورای اسلامی با تاکید بر لزوم کاهش وابستگی کشور به درآمدهای نفتی، گفت: متکی بودن به این منبع درآمدی آن هم به میزان 50 درصد، اقتصاد کشور را به شدت تحت تاثیر قرار داده و دولت را همواره با کسری بودجه مواجه می کند.

موسی الرضا ثروتی با بیان اینکه هر سال دولت کسر بودجه دارد، افزود: از کل بودجه سال گذشته که 730 هزار میلیارد تومان بوده حدود 30 هزار میلیارد تومان کسری بودجه داشته ایم.

وی افزود: امسال نیز پیش بینی می شود با توجه به 211 هزار میلیارد تومان اعتبارات عمومی، عملکرد حدود 160 هزار میلیارد تومان شود و حدود 50 هزار میلیارد تومان نیز کسر بودجه داشته باشیم.

این نماینده مجلس با بیان اینکه بخشی از رقم کسری بودجه سال جاری مربوط به فروش نفت، بخشی به سهام دولتی و بخشی هم مربوط به سایر درآمدها است، افزود: دولت برای کسری بودجه 40 تا 50 هزار میلیارد تومانی باید در تخصیص اعتبارات و بودجه سال 94 دقت لازم را داشته باشد.

وی ادامه داد: دولت باید از محل صرفه جویی ها، افزایش مالیات یا جلوگیری از فرار مالیاتی، افزایش صادرات غیرنفتی و کاهش تخصیص بودجه این کسری را جبران کند.

ثروتی با اشاره به اهمیت صادرات غیرنفتی نیز گفت: دولت با اجرای سیاست های اقتصاد مقاومتی می تواند محصولات پتروشیمی، بنزین و گازوئیل را تولید و با هدف کسب درآمد بیشتر به کشورهای همجوار صادر و بخش عمده کسری بودجه را جبران کند.

عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس با بیان اینکه سال گذشته دولت رقم 100 دلار را برای هر بشکه نفت پیشنهاد و مجلس آن را مصوب کرد، افزود: امسال نیز قیمت پیشنهادی دولت را مصوب خواهیم کرد اما احتمال می دهیم بودجه پیشنهادی دولت براساس هر بشکه نفت به قیمت 80 دلار باشد.

***تاثیر منفی بر اقتصاد کاهش درآمدهای نفتی

درعین حال یک عضو کمیسون برنامه و بودجه مجلس شورای اسلامی با بیان آنکه با کاهش قیمت نفت، بخش عمده ای از بودجه امسال محقق نمی شود، افزود: قیمت جهانی نفت روبه کاهش است که این عامل تاثیر منفی بر اقتصاد کشور و تولیدکنندگان نفت خواهد داشت.

هادی قوامی با تاکید بر اینکه کاهش قیمت نفت موجب کسری بودجه خواهد شد، افزود: این کاهش قیمت عاملی تاثیرگذار بر اقتصاد کشورهای صادرکننده خواهد بود و از آنجا که بخش عمده بودجه ایران نیز به نفت وابسته است، هرگونه کاهش قیمت این ماده، تبعاتی برای اقتصاد کشور به همراه خواهد داشت.

وی کاهش ارزش پول ملی، افزایش تورم و افت ذخایر ارزی و عدم کنترل نرخ ارز را از دیگر تبعات کاهش جهانی قیمت نفت بر اقتصاد کشور دانست و افزود: کاهش قیمت نفت، بازی عربستان با صحنه گردانی امریکا است و به همین دلیل امریکا عرضه نفت خود را به میزان قابل توجهی افزایش داده است.

این نماینده مجلس افزود: از آنجا که دولت موفق شده مشکلات تحریم ها را تا حدودی برطرف کند و فضای بین الملل را نیز به نفع ایران تغییر دهد، آمریکا و عوامل آن چاره ای جز رسیدن به توافق ندارند و دریافته اند در صورت توافق و روان شدن درآمدهای نفتی، آهنگ سازندگی در کشور بهتر و بیشتر خواهد شد از این رو با کاهش قیمت این محصول قصد دارند ایران را از دستیابی به موفقیت اقتصادی بازدارند.

وی با بیان آنکه افت بهای نفت در بازارهای جهانی بر طرح های اقتصادی دولت تاثیر خواهد گذاشت، افزود: با کاهش قیمت نفت، درآمدهای دولت کاهش یافته و در نتیجه تکمیل و اجرای پروژه‏ های عمرانی با مشکل مواجه خواهند شد.

عضو ناظر مجلس در شورای پول و اعتبار افزود: البته باید در مجلس بر روی سیاست گذاری ها بیشتر تمرکز شود تا سیاست گذاری به سمتی هدایت شود که ورودی به صندوق توسعه ملی افزایش یابد و یکی از راهها در شرایط فعلی، حفظ ورودی 20 درصد به این صندوق است و 10 درصد کمبود آن نیز باید با افزایش منابع درآمدی دولت جبران شود.

وی با بیان آنکه اگر قیمت هر بشکه نفت در بودجه امسال، از 100 دلار شش ماه اول سال به 80 دلار در شش ماه دوم برسد، درآمد نفتی کشور با کاهش همراه خواهد شد، افزود: برای رفع تاثیرات منفی نوسانات قیمت نفت بر اقتصاد باید در بودجه ۹۴ قیمتی واقعی برای نفت پیش بینی شود و به منابع درآمدی جایگزین فکر شود.

***افراط و تفریط در قیمت گذاری نفت

درهمین حال یک عضوهیات رییسه کمیسیون برنامه، بودجه و محاسبات مجلس، با بیان اینکه قطعا کشورهایی همچون عربستان و آمریکا که تولید نفت خود را افزایش داده اند به قیمت ضرر زدن به دیگران خود را متضرر نمی کنند، افزود: بهتر است که با توجه به مسایل سیاسی و منطقه ای و به نسبت پیش بینی قیمت گذاری سایر کشورهای صادرکننده نفت قیمتی نزدیک به واقعیت را در بودجه در نظربگیریم .

علی محمد احمدی با بیان اینکه تک نرخی شدن ارز به معنای قیمت واحد خلاف برنامه است درباره نحوه قیمت گذاری ارز دربودجه 94، گفت: مجلس برای ارز نرخ گذاری نمی کند و نرخ ارزی که در بودجه تعیین می شود محاسباتی است.

نماینده مردم دهلران،‌ آبدانان و دره شهر درمجلس شورای اسلامی با تاکید بر اینکه مجلس در قیمت گذاری ها دخالت نمی کند، گفت: بنای دولت براین است که با سیاستگذاری های ارزی مناسب دامنه ای را با مدیریت شناور ارزی مناسب تعریف کند.

وی با اشاره به اینکه در حال حاضر کف قیمت ارز2هزار و 600 تومان وسقف آن را 3 هزار تومان تعریف کرده است،‌ گفت: اگر نرخ ارز کمتر از نرخ ارز محاسباتی باشد محاسبات بودجه ای به هم می خورد و بالاتر از آن بازار را دچار مشکل می کند.

این عضوهیات رییسه کمیسیون برنامه، بودجه و محاسبات مجلس، با اشاره به اینکه نظام ارزی کشور بر اساس قانون برنامه تعریف و مشخص شده است، گفت: برای تک نرخی شدن ارز نیاز است که قانون برنامه پنجم اصلاح شود.

احمدی در ادامه درباره فاز سوم هدفمندی و افزایش یکباره قیمت حامل های انرژی،‌ گفت: آب و برق در بخش مصرف و تولید بهینه نیست از این رو فکر می کنم اگرهزینه تولید را در نیروگاهها مدیریت کنیم و قیمتها را تدریجی افزایش دهیم بهتر از آن است که برای جبران کمبود درآمد هدفمندی قیمت حامل ها را به یکباره افزایش دهیم.

این نماینده مردم در مجلس با تاکید بر اینکه وزارت نیرو به جای اینکه صرفا به دنبال افزایش قیمت باشد به دنبال افزایش بهره وری و راندمان تولید آب و برق باشد،‌ گفت: متاسفانه همیشه افزایش قیمتها باهدف افزایش درآمد و نه اصلاح تولید و مصرف بوده است.

وی با بیان اینکه هزینه ناکارآمدی تولید را نباید مصرف کننده بپردازد، درباره پیش بینی اش از قیمت نفت در بودجه94، گفت: همیشه در برآورد قیمت نفت در بودجه دچار افراط و تفریط می شویم و از تجربه کشورهای صادرکننده نفت که عضو اوپک و غیر اوپک هستند، استفاده نمی کنیم.

این عضو هیات رییسه کمیسیون برنامه، بودجه و محاسبات مجلس با بیان اینکه سال گذشته بدون توجه به پیش بینی کشورهای دیگرقیمت نفت را 100 دلار درنظر گرفتیم و در نیمه دوم دچار شوک نفتی شدیم، ‌گفت: بهتر است که با توجه به مسایل سیاسی و منطقه ای و به نسبت پیش بینی قیمت گذاری سایر کشورهای صادرکننده نفت قیمتی را در نظربگیریم که به واقعیتها نزدیک باشد.

این نماینده مردم در مجلس با بیان اینکه کاهش قیمت نفت آستانه تحمل دارد و بیش از این کاهش نمی یابد،‌ گفت: قطعا کشورهایی که تولید و صادرات خود را افزایش داده اند به قیمت ضرر زدن به دیگران خود را متضرر نمی کنند.

***بودجه عمرانی محقق نشد

دراین خصوص همچنین یک عضو کمیسیون عمران مجلس با بیان اینکه شرایط سخت اقتصادی باعث شده تا در سال جاری دولت با کسری بودجه زیادی مواجه شود، گفت: علاوه بر مشکل تحریم، کاهش قیمت نفت فشار مضاعفی را بر اقتصاد کشور تحمیل کرده که این مساله دولت را وادار به تخصیص بودجه در بخش های ضروری تر کرده است.

حمیدرضا پشنگ در گفت و گو با خانه ملت، گفت : در حال حاضر دولت یازدهم با دو مشکل عمده تحریم و تورم دست به گریبان است که این مسئله به تحقق نیافتن بودجه های عمرانی نیز منجر شده است.

نماینده مردم خاش، نصرت آباد، میرجاوه و کورین در مجلس شورای اسلامی با اشاره به اینکه کاهش قیمت نفت در سال جاری  تمامی محاسبات دولت را برهم زد، افزود: زمانی که بودجه سال 93 بسته شد دولت متوسط قیمت هر بشکه نفت را حدود 100 دلار پیش بینی کرده بود. اما درسال 93 شاهد بودیم که این پیش بینی عملا اشتباه از آب درآمد، چراکه قیمت نفت به پایین تر از بشکه ای100 دلار سقوط کرد.

وی ادامه داد: نزول قیمت نفت تمام پیش بینی ها را با مشکل مواجه کرد و باعث شد کسری بودجه زیادی دامن گیر دولت شود.

عضو کمیسیون عمران مجلس خاطرنشان کرد: شرایط سخت اقتصادی باعث شده تا در سال جاری دولت با کسری بودجه زیادی مواجه شود، گفت: علاوه بر مشکل تحریم، کاهش قیمت نفت فشار مضاعفی را بر اقتصاد کشور تحمیل کرده که این مساله دولت را وادار به تخصیص بودجه در بخش های ضروری تر کرده است.

پشنگ با بیان اینکه تاکنون فقط بخش ناچیزی از بودجه عمرانی سال 93 محقق شده است، گفت:  شرایط سختی که در سال جاری به لحاظ کسری بودجه گریبان گیر دولت بوده، باعث شد در تخصیص اعتبارات اولویت بندی صورت گیرد و دولت پرداخت هزینه های جاری را در دستور کار قرار دهد.   

نماینده مردم خاش، نصرت آباد، میرجاوه و کورین درمجلس شورای اسلامی با بیان اینکه اقتصادهای وابسته به نفت همواره با مشکلاتی از این دست مواجه هستند، افزود: به هرحال تا زمانی که اقتصاد کشور به درآمدهای حاصل از نفت وابسته باشد این مشکلات وجود دارد. البته دولت تمام تلاش خود را برای بهبود امور داشته اما  تاکنون بخش عظیمی از بودجه عمرانی کشور در سال 93 محقق نشده است.