بر اساس شواهد مختلف تاریخی و سخنان خود امام حسین(ع)، یکی از هدفهای مهم ایشان ایجاد تحول فرهنگی و اخلاقی در جامعه مرده آن روز و انجام اصلاح معنوی در سطوح مختلف آن بوده است. تحول فرهنگي، يك انقلاب عميق دروني است كه در جامعه پديد مي‌آيد و اساس ارزشها و باورهاي نادرست را از بین می برد و نظامی جدید شکل می دهد. تحول فرهنگي، تغييري همه جانبه در باورها، التزامها و رفتارهاي فردي و اجتماعي است كه سبب پديد آمدن شخصيتي جديد و هويتي نو در فرد و اجتماع شده و آنها را از گذشته خود جدا می‌کند. گستردگي اين تغيير به تنوع و گستردگي ابعاد فرهنگ پذير فرد و جامعه از يك سو و كميت و كيفيت تفاوت فرهنگ جديد با باورها و رفتارهاي گذشته (فرهنگ قديم) از سوي ديگر و نيز با قدرتي كه فرهنگ جديد در مقابله با چالشها و موانع از خود نشان مي‌دهد، ارتباط تمام دارد. از دیدگاه امام خمینی(ره) : «بزرگترين تحولي كه بايد بشود، در فرهنگ بايد بشود براي اينكه بزرگترين مؤسسه‌اي است كه ملت را يا به تباهي مي‌كشد يا به اوج عظمت و قدرت مي‌كشد. برنامه‌هاي فرهنگي، تحول لازم دارد. فرهنگ بايد متحول بشود. اين غير از ساير ادارات است فرهنگ غير جاهاي ديگر است... بايد فرهنگ را يك‌جوري درست بكنيد فرهنگي را يك‌جوري بار بياوريد كه براي ملت شما مفيد باشد».
امام حسین(ع) آن گاه که در مسیر کربلا با «فرزدق» ملاقات مى کند، به روشنى از لزوم ایجاد تحول فرهنگی و دگرگونی اخلاقی جامعه سخن مى گوید: «اى فرزدق! اینان گروهى اند که پیروى شیطان را پذیرفتند و اطاعت خداى رحمان را رها کردند و در زمین فساد را آشکار ساختند و حدود الهى را از بین بردند، باده ها نوشیدند و دارایى هاى فقیران و بیچارگان را ویژه خود ساختند و من از هر کس به یارى دین خدا و سربلندى آیینش و جهاد در راهش سزاوارترم. تا آیین خدا پیروز و برتر باشد».(تذکره الخواص، ص 217-218 و اعيان الشيعه، ج 1، ص 594).
از این فرمایش و سایر فرموده های آن حضرت ، فهمیده می شود که مشکلات فرهنگی و اخلاقی جامعه آن روز فوق العاده زیاد و عمیق بوده و اصلاح آن، نیاز به یک تحول اساسی و بنیادین داشت! فرهنگ ناب اسلامی تبدیل به فرهنگ فرومایه و نازل اموی شده بود و ارزشها و هنجارهای جاهلیت با شدت تمام نضج می گرفت! ارزشها و باورهای دینی و اخلاقی دستخوش تغییر و تحریف و تحقیر شده و جامعه بسرعت به سمت انحطاط و فروپاشی اخلاقی می رفت! مهمترین مؤلفه های فرهنگ منحط جامعه در عصر حاکمیت یزید از دیدگاه امام حسین(ع) عبارت بود از:
1. رنگ و بوی شیطانی گرفتن جامعه و دور شدن از ارزشهای الهی و عبادی؛ در واقع جامعه با پذیرفتن ولایت یزید، گویا وارد ولایت ابلیس شده و از ولایت رحمانی خارج شده که نتیجه آن ازدیاد رفتارها و رویه های غیر اخلاقی در جامعه است.
2. گسترش فرهنگ لاابالی گری و فسق و فجور در جامعه و آشکار کردن تباهی و فساد در سطح گسترده؛ بر این اساس جامعه اسلامی آن روز با سرعت حیرت آوری، به سمت ضد ارزشهای عصر جاهلی عقبگرد می کرد و حاکمان و نخبگان جامعه، نقش اساسی در گسترش این فرهنگ نازل و غیراخلاقی داشتند. یکی از مواردی که به طور خاص امام حسین (ع) به آن اشاره می کند، رواج شرب خمر و میگساری (شَرِبُوا الْخُمُورَ) در سطوح مختلف جامعه و در میان اقشار مختلف جامعه داشته است!
3. زیر پا گذاشتن حدود الهی و شیوع منکرات و جلوگیری از اجرای احکام و حدود دینی؛ چنان که در عصر اموی، چیزی از فرهنگ ناب دینی باقی نمانده بود و انحطاط اخلاقی سراسر پیکره اجتماع را فرا گرفته بود!
4. حیف و میل بیت المال و غارت و چپاول دارایى هاى فقیران و بیچارگان توسط صاحبان قدرت و ترویج فرهنگ مادی در جامعه ...
این موارد و سایر مؤلفه هایی که در سخنان امام حسین(ع)، در موارد مختلف بیان شده ، نشان می دهد که آن حضرت عزم جدی در ایجاد تحول فرهنگی و اخلاقی جامعه داشت و راهی جز تشکیل حکومت دینی. قرار دادن جامعه تحت ولایت رحمانی نداشت. بر این اساس با شروع نهضت آن حضرت، تغییر اخلاقی و فرهنگی جامعه مورد اهتمام ایشان بود و می کوشید به هر شکل ممکن جامعه را از چنگال فرهنگ منحط اموی نجات داده و ارزشهای دینی و مکارم اخلاقی را در جامعه حاکم نماید. چنانکه می فرمود: « من از هر کس به یارى دین خدا و سربلندى آیینش و جهاد در راهش سزاوارترم تا آیین خدا پیروز و برتر باشد». یکی از راه‌های اصلی تحقق این خواسته مقدس، قیام و جهاد بود و امام قاطعانه دست به این اقدام زد و توانست جامعه اسلامی را از انحطاط واقعی و فرهنگ دینی را از نابودی نجات دهد.
نظر شما