اين سندروم عوارض جدي در پي ندارد اما بسيار ناراحت كننده است و معمولاً فرد را از انجام فعاليتهاي روزمره و شغلي باز مي‌دارد. اين سندروم از سال 1992 ميلادي توسط سازمان سلامت جهاني تشخيص داده شد.
با اين حال، فيبروميالژي چندان شناخته شده نيست و به درستي تشخيص داده نمي‌شود.
گرچه دردهاي آن بسيار آزاردهنده و شديد است، اما پزشكان معمولاً موفق نمي‌شوند آسيبها و التهابات ناشي از اين سندروم را تشخيص دهند. به همين دليل، فيبروميالژي در بعضي مجامع پزشكي به صورت مسأله‌اي جنجال برانگيز تبديل شده است.
امروزه به نظر مي‌رسد برخي عوامل ژنتيك و فيزيولوژيك مانند ناهنجاري‌هاي سيستم عصبي، اختلالات هورموني و... در بروز اين دردها دخيل باشند. عوامل بيروني ار جمله جراحت، عفونت و... نيز تأثيرگذار خواهند بود، با اين حال علت دقيق اين ناراحتي هنوز مشخص نيست .
تشخيص بيماري
علایم متعدد و مشابه با ديگر بيماري‌ها از جمله آرتريت روماتویيد، سندروم خستگي مزمن، سندروم روده تحريك پذير، سندروم پيش از قاعدگي، ميگرن و... تشخيص فيبروميالژي را مشكل مي‌كند. در ابتدا پزشك با انجام آزمايشهای تكميلي بخصوص آزمايش خون و راديوگرافي بايد از ابتلا فرد به ديگر بيماري‌ها اطمينان پيدا كند، سپس با توجه به دو معيار تشخيص بيماري صورت مي‌گيرد كه عبارتند از:
- وجود درد پراكنده به مدت سه ماه. درد بايد در طرفين چپ و راست بدن، بالا و پايين كمر و همچنين ستون مهره‌ها احساس شود.
البته ممكن است فيبروميالژي در بعضي افراد در هشت يا 9 قسمت احساس شود و در برخي روزها متفاوت باشد. به علاوه، در بعضي شرايط وخيم دردهاي فيبروميالژي در سراسر بدن و نه فقط در ماهيچه‌ها بروز مي‌كند.
علل ابتلا به فيبروميالژي
علت سندروم فيبروميالژي هنوز به طور دقيق شناخته نشده است. گرچه فيبروميالژي دردهاي مزمن عضلاني است، اما هيچ آسيب ثابتي در ماهيچه‌ها و مفاصل ديده نمي‌شود. عوامل متعددي مي‌توانند در بروز اين دردها نقش داشته باشند كه از جمله مي‌توان به موارد زير اشاره كرد:
- ضعف در محور غدد هيپوتالاموس- هيپوفيز- فوق كليه يا استرس:
به نظر مي‌رسد يك اتفاق بسيار شديد هيجاني مانند آزار و اذيت وحشتناك در دوران كودكي يا نوجواني و سپس در سنين بزرگسالي بروز استرس شديد ديگري در فاصله سني 30 تا 50 سال، احتمال ابتلا به سندورم فيبروميالژي رادر فرد تشديد كند.
- تضعيف آستانه ادراك درد
افراد مبتلا به فيبروميالژي بيشتر از ديگران درد را احساس مي‌كنند. به عبارت ديگر، سيستم عصبي به گونه‌اي غير عادي به محركهاي بيروني پاسخ مي‌دهد، چنان كه فشاري خفيف براي فرستادن پيام درد در اين افراد كافي است. اين حساسيت شديد نسبت به درد با عدم عملكرد بخشي از قسمتهاي مغز و ناهنجاري در انتقال پيامهاي عصبي مربوط است.
- ناهنجاري‌هاي فيزيولوژيك سيستم عصبي
مطالعات بسياري نشان مي‌دهد كه كاهش مقدار ناقلهاي عصبي مانند سروتونين در افراد مبتلا به فيبروميالژي وجود دارد. همچنين، ناهنجاري‌هاي هورموني مربوط به هيپوفيز يا تالاموس نيز در بعضي بيماران تشخيص داده مي‌شود. البته هيچ يك از اين موارد به تنهايي براي تشخيص دقيق بيماري كافي نيست.
- عوامل ژنتيك
ژنتيك در بروز اين بيماري بسيار دخيل است، چنان كه فيبروميالژي در بعضي اقوام بيشتر ديده مي‌شود. با اينكه ژنهاي بسياري نقش دارند، اما مطالعات در اين زمينه هنوز ادامه دارد.
- عوامل بيولوژيك
برخي از اختلالات متابوليك حساسيت نسبت به درد را افزايش مي‌دهد. ارتباط با استرس، اضطراب و افسردگي نيز شناخته شده است.
كمبود مزمن خواب مطلوب نيز در بروز اين بيماري نقش دارد. خواب نامطلوب، نه تنها علامتي از بيماري است، بلكه علت فيبروميالژي نيز محسوب مي‌شود.
- عوامل بيروني
بسياري از عوامل بيماري‌هاي عفوني مانند ويروس هپاتيت C يا B در ابتلا به فيبروميالژي نقش دارد. حدود 10 درصد افراد مبتلا به فيبروميالژي پيش از اين دچار بيماري عفوني بوده‌اند.در بسياري از موارد آسيبهاي جسماني مانند تصادف مي‌تواند زمينه‌ساز فيبروميالژي گردد. آسيبهاي روحي و هيجاني مانند تجاوز جنسي، خشونت و... نيز در بعضي موارد تأثيرگذار است.
علایم فيبروميالژي
فيبروميالژي با دردهاي گسترده و پراكنده بخصوص در ماهيچه‌ها بروز مي‌كند و با خستگي مزمن و اختلالات خواب همراه است. با اين حال، علایم در افراد مختلف با هم فرق دارد. به علاوه، آب و هوا، اوقات مختلف روز، سطح استرس و فعاليتهاي جسماني نيز عواملي هستند كه بر شدت علایم تأثير مي‌گذارند. مهمترين اين علایم عبارتند از:
- دردهاي عضلاني پراكنده در قسمتهاي مشخصي از بدن از جمله گردن، پشت، سينه، بازوها و پاها كه با خشكي صبحگاهي همراه است.
گردن و شانه‌ها عموما اولين قسمتهاي دردناك هستند و سپس درد به پشت، قفسه سينه، دستها و پاها امتداد مي‌يابد. در موارد وخامت بيماري، لمس ساده يا حتي خراشيدگي باعث درد در همه بدن مي‌شود. درد ممكن است با احساس تورم در قسمتهاي دردناك همراه باشد.
- درد مداوم كه كار و فعاليت، سرما، رطوبت، هيجانات و كم خوابي آن را تشديد مي‌كند.
- خواب سبك و نامطلوب كه خستگي صبحگاهي را در پي دارد.
- خستگي هميشگي در تمام طول روز كه 9 بيمار از هر 10 نفر مبتلا به آن هستند. استراحت تأثيري در رفع آن ندارد.
- سردرد يا ميگرن شديد كه ممكن است به دليل كشش عضلات در گردن و شانه‌ها و اختلال در مسيرهاي طبيعي كنترل درد باشد.
- سندروم روده تحريك پذير: اسهال، يبوست و دردهاي شكمي.
- حالت افسردگي يا اضطراب كه تقريباً در يك سوم افراد مبتلا به فيبروميالژي ديده مي‌شود.
- اختلالات تمركز
- افزايش شدت احساسات و حساسيت نسبت به بو، نور، سرو صدا و تغييرات دمايي (علاوه بر افزايش حساسيت نسبت به لمس)
- حالت گزگز و مور مور در دستها و پاها
- قاعدگي‌هاي دردناك و سندروم پيش از قاعدگي
- سندوم مثانه تحريك پذير
افراد در معرض خطر
- خانمها. فيبروميالژي خانمها را حدود چهار برابر بيشتر از آقايان تهديد مي‌كند و معمولاً حدود سن 30 تا 60 سال ظاهر مي‌شود. محققان عقيده دارند كه هورمونهاي جنسي در بروز اين بيماري تأثير دارد، اما هنوز مكانيسم اين مسأله به طور دقيق شناخته شده نيست.
- افرادي كه يكي از اعضاي خانواده دچار فيبروميالژي يا افسردگي است.
- كساني كه به دليل اسپاسم‌هاي عضلاني شبانه يا سندورم پاهاي بدون استراحت دچار كم خوابي هستند.
- افرادي كه سابقه جراحت (شوك جسماني يا هيجاني) مانند تصادف، سقوط، تجاوزهای جنسي، عمل جراحي يا زايمان مشكل را داشته‌اند.
- افراد مبتلا به عفونتهاي جدي مانند هپاتيت، HIV و بيماري ليم (Lyme)
- افراد مبتلا به بيماري‌هاي رماتيسمي
بي تحركي يا افراط در فعاليت جسماني و گرايش به تفكرات وحشتناك به اين معنا كه تمركز روي هر آنچه درد سبب احساس منفي در زندگي شود، عواملي هستند كه بيماري را تشديد مي‌كند.
پيشگيري
از آنجا كه علت دقيق فيبروميالژي هنوز شناخته نشده است، روش پيشگيرانه مشخصي را نيز نمي‌توان برشمرد، اما تنها نكته مهم اين كه توصيه مي‌شود اضافه وزن كنترل گردد، زيرا چاقي عاملي است كه دردهاي مفصلي و عضلاني را تشديد مي‌كند.
درمان دارويي
در حال حاضر هيچ دارويي نمي‌تواند فيبروميالژي را به طور كامل درمان كند و علم پزشكي تا كنون توانسته در كنترل بهتر درد مؤثر باشد. از همين رو درمانهاي دارويي باعث توقف مكانيسمهاي بيماري زا درد و اختلالات خواب مي‌شود.
ترامادول و مسكنهاي قوي مانند مورفين نيز بسيار مؤثر است، اما نبايد طولاني مدت مصرف شود و حتماً بايد با تجويز پزشك باشد، زيرا وابستگي به دارو ايجاد مي‌شود.
داروهاي ضدالتهابي غير استروئيدي مانند ايبوپروفن و استامينوفن نيز اغلب مي‌توانند باعث تسكين دردها و خشكي عضلات شوند. البته تأثير آنها در افراد مختلف با هم فرق دارد.
اين داروها بخصوص در مواردي كه فرد به بيماري التهابي ديگري مانند آرتريت روماتویيد مبتلاست، مؤثرتر خواهد بود و در موارد صرف ابتلا به فيبروميالژي معمولاً تجويز نمي‌شود.
البته بايد توجه داشت مصرف طولاني مدت اين داروها عوارض جدي مانند درد و خونريزي معده، زخم معده، آسيب كليه و فشار خون بالا را در پي دارد.
اگر اختلالات خواب در مراحل اوليه باشد و همچنين در موارد اضطراب و افسردگي، براي بهبود خواب و كسب آرامش بعضي از انواع داروهاي ضدافسردگي با دوز پايين تجويز مي‌گردد. اين داروها در تسكين دردهاي مزمن از جمله فيبروميالژي مؤثر هستند و به همين دليل براي بسياري از ناراحتي‌ها به جز افسردگي تجويز مي‌شود.
به علاوه، اين داروها مقدار سروتونين را در مغز افزايش مي‌دهند. كمبود مقدار سروتونين نه تنها موجب افسردگي مي‌شود، بلكه با ابتلا به ميگرن، دردهاي گوارشي و اضطراب كه جزء علایم فيبروميالژي هستند نيز مرتبط است.
آمي تريپ تيلين (amitryptiline) كه جزو داروهاي ضدافسردگي است نيز به عنوان ضد درد و تسكين مشكلات خواب و خستگي توصيه مي‌شود.
داروهاي ضدتشنج و شل كننده عضلات نيز براي تسكين دردهاي مزمن و بهبود خواب ممكن است تجويز گردد.
درمانهاي غيردارويي
مصرف دارو به تنهايي نمي‌تواند كيفيت زندگي افراد مبتلا به فيبروميالژي را بهبود بخشد. از همين رو اقدامهای ديگري براي كسب آرامش و كنترل استرس و درد مورد توجه است.
در موارد دردهاي شديد، شناي گرم همراه يا بدون تمرينات ماهيچه‌اي مي‌تواند به تسكين سريع كمك كند.
تمرينات ورزشي نيز جزو اصول روشهاي درمان است. ورزش به بدن كمك مي‌كند تا آندروفين؛ هورمون نشاط و شادي را توليد كند و به تسكين درد كمك شود. بسياري از تحقيقات نشان مي‌دهد كه ورزشهاي هوازي علایم فيبروميالژي را كاهش مي‌دهد و خواب و توانايي‌هاي جسمي را بهبود مي‌بخشد.
همچنين تأييد شده كه وضعيت نامطلوب جسماني در بروز خستگي و اضطراب تأثير دارد. بسيار مهم است تا به تدريج و با يك برنامه متناسب ورزش را در برنامه روزانه گنجاند.
روشهاي مديريت استرس و درد مانند ريلكسيشن و موسيقي درماني نيز در روند بهبود بيماري مؤثر هستند. در واقع اين تمرينات به فرد اجازه مي‌دهد تا با درد و خستگي بهتر كنار بيايد.
چند توصيه مهم براي بهبود علایم بيماري
- كاهش شرايط استرس، زيرا استرس علایم بيماري را تشديد مي‌كند.
- خواب منظم
- انجام تمرينات هوازي و كششي
- كمپرس گرم روي قسمتهاي دردناك
- انجام ماساژ سبك
نقش تغذيه در بهبود فيبروميالژي
به عبارت كلي به بيماران مبتلا به فيبروميالژي توصيه مي‌شود تا وزن خود را اگر از نمايه توده بدني 25 بيشتر است، كم كنند و مصرف زياد ميوه‌ها و سبزيجات را در برنامه روزانه خود داشته باشند.
- رعايت برنامه غذايي متعادل تحت نظر متخصص
- تغذيه سرشار از آتي اكسيدانها (ميوه‌ها، سبزيجات، چاي سبز) و امگا 3
- اجتناب از مصرف محركها مانند چاي، قهوه و نوشابه‌هاي گازدار در شب (به دليل اختلال در خواب)
- در حد امكان مصرف خوراكي‌هاي طبيعي
منبع: www.Passportsante.fr
نظر شما