- تا امروز که این وزارتخانه چندین سرپرست و وزیر در دولت وقت به خود دیده، همچنان پرونده انتخاب رئیس مهمترین دانشگاه ایران یعنی دانشگاه تهران باز است و گزینه پیشنهادی محمود نیلی احمدآبادی، سرپرست فعلی این دانشگاه روی میز شورای عالی انقلاب فرهنگی قرار دارد.

رضا منصوری، معاون پژوهشی پیشین وزیر علوم و استاد دانشگاه درباره نحوه انتخاب روسای دانشگاه‏ها معتقد است: در تمامی‌دوره‏ها کمابیش رئیس دانشگاه با دید سیاسی انتخاب می‏شد و درباره روش انتخاب هم هیچ‏وقت بحث جدی نشده است. به گفته او در اوایل دهه هشتاد تلاش‏هایی برای معرفی گزینه‏های ریاست دانشگاه‏ها به شیوه انتخابی و معرفی به شورای عالی انقلاب فرهنگی شد اما در دولت نهم و دهم، این شیوه انتخابی لغو شد و وزیر به طور مستقل انتخابی سیاسی داشت که گزینه‌اش را به شورای عالی انقلاب فرهنگی می‏برد و در آنجا هم کمتر تعارضی پیدا می‏شد.منصوری می‏گوید: وزارت علوم در دو سال اخیر سعی کرد از طریق انتخاب، افرادی را به شورای عالی انقلاب فرهنگی معرفی کند که تعارضاتی پیش آمد.

  تصمیم نهادی سیاسی برای تعیین تکلیف مجموعه‏ای علمی

صادق زیباکلام، استاد دانشگاه از انتخاب رؤسای دانشگاه‌ها توسط شورای عالی انقلاب فرهنگی که از نظر وی نهادی سیاسی است، اظهار تأسف‌آور کرده و معتقد است: در هیچ‏جای دنیا رئیس دانشگاه را یک مجموعه سیاسی انتخاب نمی‏کند. در تمامی‌کشورهای توسعه‏یافته حتی کشورهای هم‏ردیف ما از جمله ترکیه، پاکستان و هند، انتخاب ریاست دانشگاه بر عهده اشخاص غیرسیاسی است.

منصوری می‏گوید: اشکال در این نیست که چرا جایی مثل شورای عالی انقلاب فرهنگی باید نظر بدهد. در هر کشوری، دانشگاهی که با بودجه دولت فعالیت می‏کند دولت بایستی در تعیین رئیس دانشگاه نقش داشته باشد اما اینکه این نقش را چطور ایفا کند جای بحث دارد، کشورهای صنعتی با تاکید بر توسعه اقتصادی و علمی‌و فرهنگی، مدیری را انتخاب می‏کنند که به روند توسعه کشورشان کمک کند.

این استاد دانشگاه با بیان  اینکه در کشور ما، روش مبتنی بر انتخابی مقبول برای مدیریت دانشگاه‏ها وجود ندارد، معتقد است: کمابیش همه در این ماجرا مقصریم چه در دانشگاه‏ها، چه وزارت علوم و چه شورای عالی انقلاب فرهنگی. اگر کسی درباره نحوه انتخاب رئیس دانشگاه‏ها انتقاد می‏کند، نگاه سیاسی ندارد امیدوارم این بلوغ به‏وجود آید که هر نقدی را سیاسی تلقی نکنیم، این بزرگترین مشکل در کشور است. منصوری با تاکید بر اینکه باید روش علمی‌در انتخاب مدیران را پذیرفت، یادآور می‏شود: به‏نظرم جمهوری اسلامی‌پس از 36 سال، چنان مستقر و بالغ شده که از انتخاب یک مدیرغیرسیاسی نهراسد. موضوعی که در انتخاب‏های شورای عالی انقلاب فرهنگی و مجلس آن را نمی‏بینیم.

  انتخاب رئیس توسط شوراهای علمی‌و هیأت امنای دانشگاه

منصوری درباره روش‏های انتخابی ریاست دانشگاه معتقد است: انتخابی که همه اعضای هیأت علمی‌رای بدهند روش خوبی نیست. شوراهای دانشگاه‏ها -هرچقدر هم بد عمل کنند- باید انتخاب اولیه را انجام دهند که گزینه‏هایی را به هیئت امنای دانشگاه‏ها معرفی و آنها اقدام به انتخاب رئیس کنند.

به گفته وی، ترکیب هیأت  امنای دانشگاه‏ها طوریست که وزارت علوم، وزارت بهداشت و درمان و شورای عالی انقلاب فرهنگی در آن نقش دارند بنابراین بایستی این بلوغ به وجود بیاید که هیأت امنای دانشگاه‏ها نظر نهایی را بدهند و رئیس مستقر شود. پس از استقرار رئیس، شورای عالی انقلاب فرهنگی به هر دلیلی اشکالی دید می‏تواند مداخله کند و از هیأت امنا بخواهد که رئیس را تغییر دهد.

این استاد می‏افزاید: این روند باعث جدیت شوراها و هیأت امنای دانشگاه‏ها می‏شود چرا که نقشی جدی در امور دانشگاه‏ها دارند.

به اعتقاد رضا روستا آزاد، رئیس پیشین دانشگاه صنعتی‏شریف که اکنون در کسوت استاد این دانشگاه است، شوراهای دانشگاه عموما شوراهای علمی‌هستند و اعضای آن چندان در حوزه‏های مدیریتی و اجتماعی مسلط نیستند.

 هیأت امنای دانشگاه‏ها نیز با ترکیبی که دارند سالی یکبار هم تشکیل نمی‏شود مثلا هیأت امنای جدید دانشگاه شریف آقایان جهانگیری، زنگنه، علی لاریجانی و ... هستند و اینقدر درگیر مسایل اجرایی‏اند که نمی‏توان از آنها وقت جلسه گرفت چه برسد به اینکه برای انتخاب رئیس دانشگاه تمرکز فکری داشته باشند.

او می‏گوید: در دنیا برای انتخاب رئیس دانشگاه، فراخوان عمومی‌می‏دهند و رزومه علمی‌افراد و توانمندی‏های مدیریتی متقاضیان بررسی می‏شود. به گفته وی بسیاری از دانشمندان، مدیر اجرایی خوبی نیستند چون تمام دغدغه‏شان مسایل علمی‌بوده و توانمندی مدیریتی و عملیاتی را ندارند.

  تشکیل کمیته‏ای مستقل برای انتخاب رؤسای دانشگاه‏ها

روستاآزاد با بیان اینکه اگر در کشور ما از یک دانشگاه برای دانشگاه دیگری رئیس انتخاب شود، سروصداها بلند می‏شود، می‏گوید: متاسفانه مدیریت علمی‌و توانمندی‏های مدیریتی ملاک نیست و مسایل سیاسی مهمتر است چرا که جریان سیاسی حاکم، تعیین‏کننده روسای دانشگاه‏هاست.

وی می‏گوید: زمانیکه گزارش عملکردم را نزد وزیر علوم وقت بردم و ایشان پرسید که دوره شما کی تمام می‏شود؟! بحث عملکرد و کارکرد نیست بلکه می‏بینند فلان مدیر در خط سیاسی وزیر هست یا نیست.او درباره روش علمی‌انتخاب رئیس دانشگاه با این مقدمه که مدیریت دانشگاه مدیریت بر مدیریت‏ناپذیر است و سختی کار آنجاست که بر استادانی باید مدیریت کرد که هم متخصص هستند و هم نسبت به جریانات مدیریتی و اجتماعی کم‏اطلاع‏. او می‏گوید: در چنین محیط دشواری، رئیس دانشگاه و مدیران تحت نظر وی باید دانشگاه را به سمت رفع نیازهای کشور هدایت کنند.

این استاد دانشگاه پیشنهاد می‏دهد: یک گروه تخصصی دانشگاهی و توانمند از نظر علمی‌و مدیریتی تشکیل شود که گزینه های پیشنهادی ریاست دانشگاه را معرفی کند چراکه گزینه های پیشنهادی وزرا، فردی هم‏خط سیاسی آنهاست.به گفته روستاآزاد باید کمیته‏ای متشکل از افراد برجسته مدیریتی، علمی‌و اجرایی با مسوولیت انتخاب روسای دانشگاه‏ها تشکیل شود که شان آن چنان است که زیر نظر رهبری باشد. وی معتقد است: شورای عالی انقلاب فرهنگی با وضعیتی که دارد نمی‏تواند این کار را به درستی انجام دهد در حالیکه وظیفه‏اش است اما به دلیل دنبال کردن مسایل کلان فرهنگی، این موضوع چندان اولویتی برایش ندارد.

او می‏گوید: انتخاب رؤسای دانشگاه‏ها نیاز به یک کمیته مستقل دارد که وضعیت مدیریتی دانشگاه‏ها را مرتب رصد کنند. این کمیته بهتر است زیر نظر شورای عالی انقلاب فرهنگی نباشد که با تغییر سیاست دولت‏ها، تغییر کند. باتوجه به حساسیت موضوع، انتخاب اعضای حقوقی و حقیقی این کمیته توسط رهبری، به آن ثبات می‏بخشد در غیر این صورت هر چهار ساله مدیریت دانشگاه‏ها خانه‏تکانی می‏شود.