یکی از این حوادث مهم تاریخی، انقلاب اسلامی ایران است که آستان قدس رضوی در پیش، حین و پس از پیروزی آن نقشی اساسی ایفا کرده است. از این رو و به مناسبت فرا رسیدن دهه فجر انقلاب با حجت الاسلام والمسلمین عباس جعفری فراهانی، دبیر شورای کتاب مجمع جهانی اهل بیت (ع) و کار‌شناس فرق و مذاهب درباره خدمات این آستان به انقلاب به گفت‌وگو پرداخته‌ایم که مشروح آن از نظرتان می‌گذرد:
حضور ثامن الائمه (ع) در ایران اسلامی و وجود بارگاه نورانی آن حضرت (ع)، در ادوار مختلف تاریخ ایران چه تأثیری بر جای گذاشته و چقدر آستان مقدس ایشان زمینه ساز حوادث مهم تاریخی بوده است؟
- حضور امام هشتم (ع) در ایران آثار و برکات فراوانی داشته که یکی از مهمترین آن تبلیغ اسلام ناب و اهل بیتی و مبتنی بر ثقلین یعنی قرآن و سنت پیامبر اکرم (ص) به خارج از جزیره العرب است، به عبارت بهتر دعوت مأمون و ولایتعهدی اجباری امام هشتم (ع) سبب شد اسلام صحیح و ناب از طریق فرزند پیامبر (ص) به خارج از جزیره العرب منتقل شود، زیرا در طول مسیر از مدینه تا ایران و عبور از مناطقی همچون اهواز و مناطق کویری که دشمن خطر کمتری حس می‌کرد (از مسیر ساوه و قم ایشان را عبور ندادند، بلکه از شیراز و کرمان و...) در این مدت آن مقداری که امام (ع) اختیار داشتند با مردم گفت‌وگو می‌کردند و هنگام عبادت، با مردم صحبت داشتند و از طرف دیگر هم مردم متوجه رفتار و آداب اسلام صحیح و احکام بر اساس فقه شیعه می‌شدند و هم صحبت‌هایی که امام (ع) با مردم انجام دادند، زمینه ساز روشنگری و بیداری آنها می‌شد که مهمترین آنها حضور در نیشابور است.
در آنجا از ثامن الائمه (ع) درخواست صحبت کردند، ایشان حدیثی را با تبیین واقعی از اسلام و توحید و ایمان انشا کردند و فرمودند: «کسانی که شهادت به یگانگی خدا می‌دهند در امنیت الهی قرار می‌گیرند، اما به شروطی که من از این شروط هستم...» یعنی رکن اصلی ایمان به خدا ایمان به امامت است.
ایشان موضوع امامت را طرح کرده و فرمودند: «ایمان کامل نمی‌شود، مگر با ایمان به امامت و نمایندگان خدا» - یعنی خاندان نبوی - به عبارت بهتر ایمان به خدا از دو طریق محقق می‌شود نخست شهادت به یگانگی خدا و دیگری شهادت به امامت و حقانیت معصومین (ع) به عنوان جانشینان پیامبر (ص) و تبیین‌کنندگان سنت ایشان که این دستاورد مهم هجرت رضوی به ایران است.
آیا دستاوردهای این هجرت اجباری به همین مسأله ختم شد یا جهات دیگری هم دارد؟
- از جهات دیگر هم کسانی از گروه‌ها، دسته‌ها و فرقه‌های مذاهب مختلفی که به نوعی با خاندان عباسی مخالفت داشتند با جریان جدیدی از مخالفت با مأمون آشنا شدند، زیرا امام (ع) تا جایی که ممکن بود مستقیم و غیرمستقیم مخالفت خود را با این نوع از اسلام اعلام می‌کردند، به عنوان مثال ایشان در امور سیاسی تا زمانی که رهبری جریان اسلام دست عباسیان و مامون حاکم اسلامی بود، ورود نداشتند و این مسأله را به مردم تفهیم می‌کردند که جریانی به نام اهل بیت (ع) وجود دارد و ایشان در رأس آن هستند و بسیاری از مردم در اثر این نوع رفتار ثامن الائمه (ع) جذب اسلام شده و بینش صحیح دینی یافتند.
اگر تاریخ معاصر ایران و در رأس آن انقلاب اسلامی را در نظر بگیریم، حرم مطهر و آستان مقدس رضوی چه نقشی در این نهضت ایفا کرده است؟
- با دید انصاف و واقع بینانه باید گفت یکی از ارکان اصلی در پیروزی انقلاب اسلامی اعتقادات شیعی مردم و پیروان اهل بیت (ع) بود، زیرا مردم ایران عمدتاً پس از صفویه، مذهب تشیع و مکتب اهل بیت (ع) را انتخاب کرده بودند و در اثر این انتخاب، هدایت بخش مهمی از مردم در دست مراجع و علمایی بود که آموزه‌های اهل بیت (ع) را تبلیغ می‌کردند.
امام خمینی (ره) به عنوان معمار کبیر انقلاب اسلامی نیز از متن همین حوزه‌های دینی برخاسته بودند و در جریان انقلاب از اعتقادات شیعی مردم بهره گرفتند و یکی از مهمترین بهره برداری‌های ایشان، استفاده صحیح از اعتقاد مردم به ائمه معصوم (ع) بود.
در این میان، حرم مطهر رضوی در خراسان به عنوان یک پایگاه مهم و اصلی برای ابراز عشق و علاقه مردم به مکتب اهل بیت (ع) مطرح بود و مردم با حضور در حرم مطهر رضوی و با ابراز عشق و علاقه خود به ایشان به عنوان امامی معصوم (ع) و از رهبران شیعه و از فرزندان پیامبر (ص)، اعتقاد خود را بروز می‌دادند و از این طریق باور قوی تری را نسبت به امام خمینی (ره) نشان می‌دادند، زیرا ایشان در سخنانشان و اعلامیه‌ها بیان کردند و چه در قم، چه در تبعید به کشورهای مختلف مردم را به پیروی از مکتب اهل بیت (ع) فرا می‌خواندند که یکی از استوانه‌های اهل بیت (ع) در مشهد رضوی است.
به طور خلاصه مردمی که در انقلاب اسلامی شرکت کردند، یکی از پایه‌های اعتقادشان به نهضت اسلامی، از اعتقادشان به ثامن الائمه (ع) و انس با حرم رضوی ریشه می‌گرفت، امام راحل هم مردم را به پیروی از مکتب اهل بیت (ع)، تشویق می‌کردند که تجسم عینی در مکتب امام هشتم (ع) داشت.
از این رو، اعتقاد به جایگاه‌شان و حرم رضوی نقشی مهم در تعمیق باورهای انقلابی مردم و تهییج برای مبارزه با ظلم و ستم و حضور در راهپیمایی‌ها ایفا کرد.
پس از پیروزی انقلاب اسلامی و گذشت نزدیک به چهار دهه از عمر آن، آستان قدس رضوی چه خدماتی بویژه در صدور پیام انقلاب و دفاع از ارزشهای آن ارایه کرده است؟
- آستان قدس رضوی به عنوان یکی از مراکز مهم تبلیغ اسلام ناب و شیعی در سراسر جهان و غیر از ایران اسلامی است، زیرا مردم از سراسر ایران به زیارت می‌روند و با تعالیم اهل بیت (ع) آشنا می‌شوند، همچنین است شرکت در نمازهای جماعت و برنامه‌های مذهبی این آستان که زمینه آشنایی مردم با تعالیم دینی را فراهم می‌کند.
افزون بر این، ایجاد امکانات برای زائران و نیز چاپ کتابهای مذهبی بویژه قرآن، نهج البلاغه و صحیفه سجادیه، نمایش نسخه‌های خطی بویژه قرآن در موزه آستان قدس که جایگاه ویژه‌ای در نشر معارف دینی و تاریخ صحیح اسلام دارد هم از دیگر خدمات این آستان به انقلاب محسوب می‌شود و زائران شیعه و غیرشیعه که از خارج کشور به این آستان مشرف می‌شوند، به دیدن آثار موزه علاقه‌مند هستند، ضمن اینکه در بسیاری موارد به تشرف آنها به تشیع انجامیده است.
همچنین، آستان قدس رضوی از نظر اطعام مجاوران و زائران خدمات خوبی ارایه می‌دهد که تاثیرات معنوی و روحی بالایی بر زائران دارد. افزون بر این، فعالیت در موسسات و تشکیلات مختلف تجاری و غیرتجاری و اوقاف گسترده‌ای که به حرم مطهر ایشان تعلق دارد و مراکز بسیاری که زیر نظر آستان قدس فعال هستند همچون بیمارستان رضوی آستان و ارایه خدمات درمانی برای زائران که حتی از خارج به آن مراجعه می‌کنند، همگی تاثیرگذار است و بعد دیگری از خدمات آستان قدس به انقلاب اسلامی با مدیریت موفق حضرت آیت‌ا... واعظ طبسی به شمار می‌رود.
از نظر خدمات علمی، آستان قدس رضوی چه خدماتی را به انقلاب و صدور معارف اهل بیت (ع) ارایه کرده است؟
- بله، این هم یک بُعد است و دانشگاه علوم اسلامی رضوی دانشگاه امام رضا(ع)، بنیاد فرهنگی رضوی، مؤسسه فرهنگی قدس، و نیز بنیاد پژوهشهای آستان قدس رضوی و ده‌ها مؤسسه فرهنگی که کتابها و آثار فراوانی را منتشر کرده‌اند و دانشجویان و دانش‌آموزان بسیاری در آنجا مشغول تحصیل شده‌اند و این هم از خدمات این آستان و از برکات انقلاب اسلامی است، یعنی انقلاب به رهبری امام خمینی (ره) در ۲۲ بهمن ۱۳۵۷ زمینه‌ای را فراهم کرد تا آستان قدس رضوی چهره‌ای جدید از توانمندی‌های خود بویژه در حمایت از انقلاب را نشان دهد.
از کشورهای گوناگون زائرانی به حرم مطهر رضوی مشرف می‌شوند، برپایی منابر و ارایه مشاوره‌های کار‌شناسی چه تأثیری بر زائران دارد؟
- این هم تاثیر فراوانی دارد و بخشی از زائرانی که از خارج کشور می‌آیند در جلسات سخنرانان و مبلغان حاضر شده و در این جلسات معارف دینی و اسلام ناب که در سنت و قرآن تجسم دارد، تشریح و تبلیغ می‌شود و بی‌تردید در هدایت و جذب و استواری و تقویت ایمان آنها به مکتب راستین اسلام تاثیر بالایی دارد و از این طریق هم آستان قدس رضوی در گسترش و استواری معارف دینی نقش‌آفرینی می‌کند.
نظر شما