اول: به فرموده ی امام صادق (ع): الرَّجُلُ یَنزِلُ فِی قَبرِ والِدِهِ وَ لا یَنزِلُ الوالِد فِی قَبرِ وَلَدِهِ؛ پسر می تواند داخل قبر پدر خویش گردد و نباید پدر وارد قبر فرزندش شود.

دیگر این که چه کسی حق ورود بر قبر زن را برای انجام مراسم تدفین دارد؟ فرموده اند: اَلزَوجَ اَحَقُ بِامرَاَته حَتی یَضَعَها فِی قَبرِها؛ شوهر سزاوارتر از دیگران به زن خود می باشد تا او را در قبرش بگذارد. و اگر به جهاتی برای شوهر امکان مراسم تدفین نبود یا زن شوهر نداشت، امیرالمؤمنین (ع) فرموده اند: اِنَ المرأةَ لا تَدخُلُ قَبرَها اِلّا مَن کانَ یَرَأَها فِی حَیاتِها؛ داخل قبر زن نشود مگر کسی که در حال حیات و زندگانیش او را دیده باشد.

به این معنا محارم طبقه ی بعد مانند خواهرزاده، برادرزاده، برادر، عمو، دایی می توانند داخل قبر شده مراسم تدفین را به اتمام رسانند.

دوم: کسی که می باید برای انجام واجبات امور تدفین داخل قبر شود نخست با طهارت باشد، سر برهنه، دکمه های لباس خود را باز کند، ردا و کفش خود را کنده سپس داخل قبر شود زیرا رسول خدا (ص) به چنین سنتی دستور داده اند.

سوم: شیخ محدث بزرگوار صدوق علیه الرحمه فرموده اند پدرشان حضرت علی بن حسین قمی در رساله ای که برای من فرستاده است گوید: هنگامی که در قبر رفتی تا مرده ای را گرفته و در گور قرار دهی، سوره ی «حَمد، قُل اَعوذُ بِرَب الفَلَق، قُل اَعُوذ بِرَب الناس و آیةالکُرسی» را بخوان.

چهارم: در همین اوقات که با تلاوت قرآن اشتغال دارند به فرموده ی امام صادق (ع) برای میت بالشی از خاک فراهم آورده تا سر میت به زیر نیفتد و بهتر است خاکی که بر آن هفتاد آیةالکرسی خوانده شده است زیر صورتش بریزند.

پنجم: سپس به تبعیت از پیامبر خدا (ص) که سه مشت خاک در قبر می پاشیدند از خاک های گور که بیرون ریخته شده است برداشته در حالی که بنا بر سنت علی بن البطالب (ع) می گوید: اللّهُمَ ایماناً بِکَ وَ تَصدیقاً لِرَسُلِک وَ ایقاناً بِبَعثک، هذا ما وَعَد اللهُ وَ رَسُولَه وَ صَدَقَ الله وَ رَسُولُه؛ خاک را بر قبر بپاشید که فرموده اند: به اندازه ی هر ذره ای از خاک حسنه دارد.

ششم: وقتی از این امور فارغ گشت به صلوات و استغفار مشغول باشد که دارای فیوضات غیر قابل وصف می باشد. می باید از کسانی که در جوار و نزدیک میت ایستاده اند تقاضا کرد هر کدام در دعایی یا ذکری مشغول باشند و از پرداختن به امور دنیا یا کلماتی که گویای خاطره ی خوشی از میت نباشد اجتناب نمایند.

منابع:

1- شیخ صدوق. من لا یحضره الفقیه، ج1: 851، 853.

2-ترجمه دعائم الاسلام، ج1: 310.

* بیگم آزرمی، مردگان از ما چه می خواهند: 81-82.