دکتر سید محسن فاطمی با بیان این مطلب در نشست «رویکردهای جدید روان‌شناختی و نیازهای روزافزون جامعه» در مؤسسه آستان مهر وابسته به مؤسسه خدمات مشاوره‌ای، جوانان و پژوهشهای آستان قدس رضوی گفت: در خدمات سلامت روان همانند مشاوره و روانکاوی، جنبه‌های فرهنگی اهمیت دارد. در ایران نیز باید به جلوه‌های فرهنگی در سلامت روان توجه شود که بار معنایی خدمات روان‌شناسی چه مسأله‌ای را به ذهن می‌رساند آیا نشانه متفاوت بودن است یا نشان از فراست محوری است؟
تنها ترجمه کافی نیست
وی با اشاره به سیاستهای سازمانهای بین‌المللی ادامه داد: در سازمان ملل چند سالی است تأکید می‌شود در طرحهای اجرایی، پیوستهای فرهنگی مورد توجه قرارگیرد تا کارآیی لازم را دارا باشد.
دکتر فاطمی اضافه کرد: تمهیدات فرهنگی در تسهیل خدمات روان‌شناسی و بهداشت روان بسیار اهمیت دارد، زیرا گاه مسایلی در مشاوره مطرح می‌شود که اثرگذاری مطلوبی ندارد و در واقع ترجمه برخی داده‌های روان‌شناسی است، از این رو روان‌شناس نباید تنها به مشتی اطلاعات بسنده کند. اینشتن هم معتقد است دانش، کاربردی کردن اطلاعات است. در آموزه‌های دینی و فرهنگی ما نیز اصطلاح حکیم حکایت از اهمیت این مسأله است، زیرا حکیم اطلاعات، دانایی و قضاوت استفاده صحیح از این اطلاعات را دارد. ما امروز به روانشناسانی احتیاج داریم که حکمت محور باشند.
تأکید بر عوامل آسیب زای خانواده
این مدرس دانشگاه هاروارد با اشاره به اینکه هم اکنون حدود ۴۰۰ مکتب درمانگری در حوزه خانواده فعالیت دارند، افزود: از سال ۱۹۲۰ جریانهای مختلفی درحوزه روان‌شناسی به تبیین آسیبها و چالشهای خانواده می‌پردازند. چنانکه اندیشمندانی بر نقش عوامل خطر ساز بر سلامت خانواده تأکید دارند تا بدین ترتیب از فروپاشی خانواده جلوگیری کنند.
دکتر فاطمی بااشاره به تغییر سبک زندگی در جهان امروز اضافه کرد: از زمان هایدگر اندیشمندان تأکید دارند برجهان امروز شتاب، تنوع و تکثر حاکم است؛ بنابراین مسلم است در این جهان خانواده‌ها نمی‌توانند نظام و سبک زندگی گذشته را داشته باشند. امروز ارتباط‌های خانوادگی کاسته شده و گفت و گو‌ها اندک است. راه‌های افزایش صمیمیت در خانواده‌ها وجود ندارد؛ از این رو باید بسترهای بهبود روابط افراد در خانواده، سازمانها و جامعه تقویت شود. مدرس دانشگاه بریتیش کانادا با تأکید بر سخن یونگ که اطلاعات ما افزایش یافته، اما فرزانگی ما کاهش داشته است، گفت: کلید کاهش آسیبها و چالشهای روانی آموزش است؛ آن هم نه آموزش صوری و سخنرانی، بلکه آموزشی که نهادینه شود. چنانکه «چون به جان در رفت جان دیگر شود/ جان چو دیگر شد جهان دیگر شود». بدین ترتیب تغییر نگرشها شروع می شود.
از روان‌شناسی عامیانه تا روان‌شناسی خردمندانه
قورباغه‌ات را قورت بده، پنیر مرا چه کسی برداشته! و... کتابهایی است که این روز‌ها به فراوانی در ویترین کتابفروشی‌ها خودنمایی می‌کند. آیا عرضه این گونه کتابها بر سلامت روان تاثیر سویی ندارد؟
دکتر فاطمی در پاسخ گفت: یکی از عرصه‌های روان‌شناسی، روان‌شناسی عامیانه است که دارای پشتوانه عمیق علمی نیست؛ اما در زمینه‌های مختلف کمک می‌کند. ما نمی‌توانیم بگوییم چه باید باشد و چه نباید باشد. چنانکه علامه جعفری نیز تأکید داشتند: با نفی دیگران خود را ثابت نکنید. بدین ترتیب همه بیایند محصولات و اندیشه‌های خود را ارایه کنند و حرف جدید بزنند؛ زیرا برخی از این آثار بر زندگی برخی افراد اثر گذاشتند. حال اگر ما می‌توانیم اثر سازنده‌ای داشته باشیم باید طرح کنیم. البته در کنار این گونه روان‌شناسی، گونه روان‌شناسی علمی مبتنی بر استدلال و تحقیق نیز وجود دارد. در جامعه فکور نیز این بخش اهمیت دارد. وی ادامه داد: در آموزه‌های دینی ما نیز بر خردورزی تأکید شده، چنانکه در قرآن ۴۴ بار به تعقل اشاره شده است. بنابراین فرهنگی که به عقلانیت توجه دارد نمی‌تواند به راهکارهای سطحی بپردازد. رونق این نگرش نیز منوط به این است که مردم سره را از ناسره تشخیص دهند. در جامعه باید بسترهایی فراهم شود که به افراد حس تشخیص بدهد.
آفت تداخلها در سلامت روان
دکتر حسن توزنده جانی نیز در این نشست گفت: بحرانهایی که در جامعه به وجود آمده محصول روند طبیعی زندگی امروزی و اجتناب ناپذیراست، زیرا هیجانها، استرسها و تعارضها بخشی از ماهیت وجودی انسان محسوب می‌شود. بنابراین در موج سوم روان‌شناسی نیز تأکید می‌شود به جای آنکه به نفی اثر بخشی هیجانها توجه شود باید آن را به شکلها و کانالهای مناسب بروز دهیم. برای مثال خشم در جامعه یک هیجان نکوهیده به شمار می‌آید، در حالی که اگر این هیجان به درستی مدیریت نشود و اگر امکان بروز مناسب پیدا نکند و بازداری کنیم به ناکامی تبدیل می‌شود. بدین ترتیب باید شیوه‌های امکان بروز این هیجانها فراهم شود که از راه‌های مناسب آن استفاده از خدمات مشاوره‌ای است. وی با اشاره به ضعفهای خدمات مشاوره‌ای افزود: برخی افراد را می‌بینیم که حرفه تخصصی آنها مشاوره و درمان نیست، اما در این وادی فعالیت می‌کنند. افرادی با تخصصهای مختلف که با مجوزهای متعدد در مراکز متفاوت فعالیت مشاوره‌ای می‌دهند. تداخلهای حرفه‌ای نگاه جامعه را مخدوش می‌کند و به روند روبه رشد خدمات سلامت روان آسیب می‌زند؛ بنابراین سازمانهای متولی سلامت روان باید با تعامل و همسویی، این مسایل را رفع کنند و به ارایه خدمات تخصصی و طبقه بندی شده بپردازند. همچنین نیاز است که خدمات مشاوره‌ای و حوزه سلامت روان نیز مشمول حمایت بیمه‌ای شود تا مردم از پس بخشی از هزینه‌های درمان این عرصه بر آیند. این استاد دانشگاه با اشاره به اینکه همان قدر که به خدمات درمانی توجه می‌شود، جامعه باید به سوی پیشگیری برود و خدمات پیشگیرانه را ارتقا دهد تا از ابتلای جامعه به بحرانهای نوین در همه سطوح تحصیلی و شغلی جلوگیری شود.
ضرورت توجه به نظارتها
بازرس اصلی نظام روان‌شناسی و مشاوره منطقه دو کشور نیز با اشاره به اهمیت نظارت بر خدمات روان‌شناسی و مشاوره گفت:. سازمان نظام روان‌شناسی به شکلی قانونی و مصوب دارد و کل درمانگران خدمات بهداشت روان را تحت پوشش دارد، مؤلفه‌های مشخصی را برای این افراد وخدمات آنها تعریف وابلاغ کرده است و مجوزهای رسمی برای فعالیت صادر می‌کند. درکنار این مساله نظارت براین خدمات نیز وجود دارد که گاه دچار مشکل است، اما مهمترین قسمت این است که مردم خود باآگاهی مراکز مشاوره را انتخاب کنند و خدمات دریافت کنند.
دکتر حمید اصغر‌پور ادامه داد: وجود برخی آسیبها در جامعه امروز با وجود پیچیدگی‌های شرایط جهان، طبیعی به نظر می‌رسد. البته در حوزه خدمات بهداشت روان همسو با رشد آسیبها و چالشها خدمات روان‌شناسی نیز در زمینه بهبود و ارتقای کیفیت سلامت روان رشد داشته است. چنانکه اقبال مطلوبی به ارایه این خدمات دیده می‌شود، اما باید توجه داشت همچنان نیاز به معرفی بیشتر کیفیت خدمات سلامت روان و مشاوره داریم تا مردم با بینش و آگاهی از این خدمات بهره‌مند شوند.
نظر شما