قدس انلاین: بنا به روایات رسیده از ائمه اطهار (ع) بی شک برترین شیوه زندگی فردی میانه روی در امور و بویژه مسایل مالی زندگانی و دوری از «اسراف» و «اقتار» می باشد.

اسراف و اقتار حتی در اموال شخصی صحیح نیست!

در این باره راوی می گوید از امام رضا (ع) درباره ی چگونگی تأمین مخارج خانواده جویا شدم، پس حضرت فرمودند: (مخارج خانواده) حدّ وسط است میان دو روش ناپسند. گفتم فدایت شوم: به خدا سوگند نمی دانم این دو روش چیست؟ فرمود: رحمت الهی بر تو باد، آیا نمی دانی که خداوند بزرگ اسراف (زیاده روی) و اقتار (سختگیری) را ناخوشایند دارد و در قرآن فرموده است: «آنان که هرگاه چیزی ببخشند نه زیاده روی کنند و نه خسّت ورزند و میانگین این دو را در حدّ قوامی (مایه ی پایداری و بقای زندگی)، ببخشند.»

از دیدگاه امام رضا (ع)، پس از محدودیت های گذشته در مسائل مالی و کسب مال، تصرفات در اموال شخصی نیز محدود است؛ به نحوی که محمد حکیمی می نویسد یعنی اموالی که طبق اصل مالکیت فردی، به شخص تعلق دارد و اختیار آن ها در دست اوست و به ظاهر انگاشته می شود که او می تواند در آن ها هرگونه که خواست تصرف کند، در واقع این چنین نیست و تصرفات در اموال شخصی نیز محدود و مشروط است و هر کس در مال خود نیز مجاز نیست هرگونه بخواهد تصرف کند؛ بلکه تصرف او باید در حدّ میانه و متعادل و دور از اسراف باشد. هرگونه اسراف و مصرف فزون از حدّ لازم زندگی، در اموال شخصی و برای شخص مالک، ممنوع است.

بی شک انفاق بالاترین و ارزشمندترین نوع تصرف در اموال شخصی است و شخصی که مال خود را انفاق می کند، بهترین نوع تصرف را در آن انجام داده است، به ویژه که برای افراد خانواده ی خودش باشد، با این وصف این تصرف نیز محدود و مشروط است. باید انفاق در حدّ متعادل و وسط (و حد قوامی) باشد، نه زیاده از مقدار لازم و نه کمتر از آن. چنانکه در حدیث امام رضا (ع) بدان اشاره شد.

«اسراف» و «اقتار»، دو حدّ نامتعادل و نامعقول و غیرقوامی و غیرمشروع مصرف است، حد مشروع و معقول حد میانه و نظام قوامی قصد، اقتصاد و میانه روی است. چنانکه در حدیث امام رضا (ع) بدان اشاره رفت. امام در کلامشان فرمودند: پرداخت مخارج خانواده، میان دو مرز قرار دارد: مرز اسراف و زیاده روی (و تجمل گرایی و پرمصرفی)، و مرز اقتار (تنگ گیری و کمتر از حدّ لازم خرج کردن) و ایجاد کمبود در زندگی.

با بررسی احادیث دیگری که از امام رضا (ع) در این زمینه رسیده است به مرزهای دقیق تری از مفهوم اسراف دست می یابیم. در کوچکترین چیزها، حتی آن ها که در نظر مردم بی ارزش و دور ریختنی جلوه می کند، امام اسراف را روا نمی دانند؛ چنانکه فرموده اند: تکه تکه کردن درهم و دینار (یا هر پولی دیگر که آن ها را از استفاده بیندازد) و دور افکندن هسته ی خرما (که ممکن است بذر نخلی شود)، از جمله ی کارهای فاسد و نادرست است.

در آشامیدنی ها و خوردنی ها نیز در نظر امام رعایت حد میانه لازم است، حد میانه مایه ی دوام و سلامت مزاج است و زیاده روی و شادخواری بدن را می فرساید و عمر را کوتاه می کند. این اصلی ارزشمند و انسانی و علمی است که امام رضا (ع) آن را بیان داشته است: اگر مردمان حد میانه را در خوراک رعایت می کردند بدن هاشان پایدار می ماند.

در پوشیدن نیز رعایت جانب اعتدال و حدّ میانه و دوری از تجمل گرایی و اسراف لازم شمرده شده است؛ چنانکه امام رضا (ع) می فرمایند: فی قول الله: «خذوا زینتکم عند کلّ مسجدٍ» قال: هی الثیاب؛ در تفسیر این آیه: در هر عبادتگاهی جامه ی خود به تن کنید. فرمود: این «زینت» به معنای جامه است.

یعنی برای رفتن به مسجد پوشیدن لباس لازم است نه زیور و زینت و اسراف کاری در سیمای ظاهری.

در قرآن نیز آیات فراوانی در این زمینه رسیده است. در نوع آیاتی که بهره برداری از مواهب طبیعی مطرح شده، رعایت حد میانه و دوری از زیاده روی و تجاوز از حدّ، در پی آن یاد گشته است: بخورید و بنوشید و زیاده روی مکنید، و یا: از چیزهای پاکی که روزیتان کرده ایم بخورید و در آن طغیان مکنید.

در گفتار ائمه اطهار (ع) نیز محدودیت در مصرف و دوری از اسراف به طور گسترده مطرح شده است؛ چنانکه امیرالمومنین علی (ع) فرموده اند: نشانه ی اسرافکاری سه چیز است: به مقداری که حق ندارد بخورد می خورد و به مقداری که حق ندارد بپوشد می پوشد و به مقداری که حق ندارد بخرد می خرد.

همچنین امام صادق (ع) در کلامی گرانسنگ بیان داشته اند: اموال، مال خدا است که آن ها را نزد مردم به ودیعت نهاده و اجازه داده است تا در حد میانه بخورند و بنوشند و لباس بر تن کنند و ازدواج کنند و مرکوب داشته باشند و افزون بر آن (حد میانه) را به بینوایانِ دین باور بدهند و به زندگی از هم پاشیده ی آنان سامان بخشند. آنکس که رفتاری چنین داشته باشد آنچه را می خورد و می نوشد حلال است و مرکوب او حلال و ازدواج او نیز حلال است و هر کس از این (حد میانگین) فراتر رود به حرام و ممنوع دست زده است.

منابع:

1-سوره فرقان: آیه 67.

2-سوره اعراف: آیه 31.

3-قمی، سفینه البحار، ج1: 615.

4-علامه مجلسی، بحارالانوار، ج66: 334.

5-عیاشی، تفسیر عیاشی، ج2: 12-13.

6-شیخ صدوق، خصال، ج1: 98.

*حکیمی، معیارهای اقتصادی در تعالیم رضوی: 82-87.

برچسب‌ها

پخش زنده

نظر شما

شما در حال پاسخ به نظر «» هستید.