ایرانیان با نگاهی اسلامی-ایرانی پیوسته مهمان را هدیه ای الهی و تحفه ای خدایی می دانند که روزی اش را با خود می آورد و باعث برکت در زندگی آنان نیز می شود و همچنین گناهان صاحب خانه را با خود می برد و برای همین است که میهمان را تکریم و پذیرایی شایسته از او بجا می آورند. مردم ایران با فرهنگی غنی، مهمان را گرامی می دارند و به یمن برکاتی که او با خود می آورد، از صمیم دل به وی محبت می ورزند و با تمام وجود، به او خدمت می کنند. آنان هنگام پذیرایی، از هیچ تلاشی دریغ نمی ورزند و با رویی خندان و دستی گشاده، به میزبانی از وی در ایام نوروز می پردازند.

البته در دهه های اخیر یک واقعیت تلخ در مهمانی ها در حال رشد و غالب شدن می باشد که باید برای آن نیز چاره ای اندیشید. متاسفانه این سنت پسندیده، مانند برخی از سنت های دینی و ملی ما به آفت اسراف، فخرفروشی، تجمل گرایی و چشم و هم چشمی گرفتار شده است. سفره های پر اسراف، حتی به خانه های افراد متوسط جامعه نیز سرک کشیده و راه یافته است و پذیرایی های اشرافی، در میهمانی ها و جشن های تمامی اقشار به یک عادت تبدیل شده است، چنانکه در رسم ایرانیان از قدیم الایام اینگونه بوده است که مردم در مراسم عید دینی هر خوراکی ای که در خانه داشتند، مقابل مهمانان می گذاشتند اما این روزها اگر آجیل چهار مغز نباشد و فلان میوه در میوه خوری نباشد و فلان مدل شیرینی سرو نشود، برخی از مهمانان فکر می کنند که تحویشان نگرفته ایم و ممکن است ناراحت شوند و بی شک شیوع و غالب شدن اینگونه از طرز فکر در جامعه تعاریف نامناسب از پذیرایی و تجمل گرایی های افراطی است که باعث شده است هزینه های بسیار صرف خریدهای اقلام خوراکی در عید شود و در نهایت هم جز اسراف و حیف و میل شدن نتیجه دیگری در پی نداشته باشد و متأسفانه بعضا شاهد اتفاقات نا خوشایندی نیز هستیم و آن این که در بعضی از این مهمانی ها چند برابر مواد مصرف شده، اضافی می ماند و در نتیجه دور ریخته می شود.

اطعام و مهمانی دادن با همه ارزشی که دارد، در حالی که به خاطر رضای خدا باشد و یا به نیت شاد کردن برادری مومن یا تقویت رابطه های خویشاوندی و صله رحم باشد دارای ثواب و حسنه می باشد. درست است که از نعمت الهی باید بهره گرفت، اما با حفظ حد و مرز ارزشی آن و فراتر نرفتن از مرز اعتدال و انجام دادن آن کار به صورتی خردمندانه وشرع پسند وعرف پذیر. گاهی نیت مهمانی دادن ریاکاری است؛ گاهی نوع غذا و محل اطعام و کیفیت سفره چیدن، تظاهر و خودنمایی است؛ گاهی مهمان های خاص و مدعوین شایسته اطعام نیستند، یا با انگیزه های ریاکارانه وحسابگرانه و مصلحت اندیشانه دعوت می شوند، که بی شک همه اینها نارواست. از این رو پیامبر خدا (ص) فرموده اند: هرکسی طعامی را از روی ریا و خودنمایی اطعام کند ومهمانی دهد در روز قیامت همانند آن را خداوند از طعام های دوزخی به او می خوراند و نیز امام باقر(ع) بیان داشته اند: مهمانی در حد یکی دو روز کرامت و بزرگواری است، بیشتر از آن، ریا و خودنمایی است.

علاوه بر این در قابوسنامه یکی از متون کهن ایرانیان که در زمان آل زیار (320 ه.ق) نگارش یافته است چنین توصیه شده است: «چون میهمان کنی از خوبی وبدی خوردنی ها عذر مخواه، که این طبع بازاریان باشد، هرساعت مگوی که فلان چیز بخور خوب است، یا چرا نمی خوری؟ یا من نتوانستم سزای تو کنم، که اینها سخن کسانی است که یک بار میهمانی کنند».
اما متاسفانه این روزها رفت و آمدهای هزینه ساز و خرج تراش و تکلف آور، سبب کاهش دید و بازدیدها و مهمانی ها و موجب قطع رابطه ها یا کاهش و سردی آن شده است. بسیاری اوقات، نه تنها در مهمانی ها، بلکه در مجموعه رفت و آمدها و روابط، توقعات بیجای افراد از یکدیگر، بار سنگینی را به دوش دیگران می گذارد که این عمل هیچ پسندیده و اسلامی نیست. مهمانی دادن و رفتن یا همان دید و بازدید، آداب خاص به خودش را می‌طلبد. مهمانی‌ها در قدیم به سبک سنتی، خودمانی و ساده بود و تمامی افراد در کانون خانواده به مهمان‌ ها احترام می‌گذاشتند و پذیرایی‌ها بدون زرق و برق و و فارغ از چشم ‌نما شدن بود، اما افراد جامعه ما در سال‌های اخیر نوعی رقابت را در آداب و رسوم مهمانی لحاظ و سعی می‌کنند به بهترین حالت ممکن که به مرحله تجمل می‌رسد از مهمان پذیرایی کنند. چشم و هم چشمی در اقوام برای برگزاری مهمانی ویژه و توقعات بی‌ جای مهمان ‌ها از میزبان باعث شده است که بسیازی از خانواده‌ها قید مهمانی رفتن را بزنند یا از مهمان دعوت کردن طفره بروند.

مهمان نوازی، در فرهنگ ما، هیچ گاه به معنی ولخرجی و اسراف نبوده است. حقیقت مهمان نوازی، احترام به مهمان و قدر دانستن این هدیه ی خداست که با اسراف و ریخت و پاش، فرسنگ ها فاصله دارد. این روزها با هجوم گسترده رسانه های غربی و ترویج افکار منحط و ضد اسلامی، اسراف و تجمل گرایی در حال تبدیل شدن به فرهنگی غالب در جامعه می باشد که متاسفانه در این بین سهل انگاری مسئولین نیز مزید بر علت گردیده است و این در حالی است که هر سال با فرا رسیدن این نوروز، رشد سرطانی اسراف، تجمل گرایی های بی ثمر، سرعت یافته و دیگر بجا آوردن صله رحم جای خود را به چشم و هم چشمی هایی پوچ و واهی داده است.