به گزارش قدس انلاین، به كارگيري سلاح‌ هاي غيرمتعارف همانند، هسته‌اي، ميكروبي و شيميايي، که امروز برخی از آنها توسط آل سعود در جنگ با مردم بی دفاع یمن مورد استفاده قرار می گیرد از منظر آموزه‌هاي اسلامي از جهات گوناگون ممنوع است. اسلام دين صلح و امنيت و پيامبر او براي تمام جهانيان رحمت است. از اين ‌رو توليد و بكارگيري سلاح‌ هاي كشتار جمعي از ديدگاه اسلام، نه ‌تنها توصيه نمي‌شود، ممنوع نیز می باشد؛ زيرا از لحاظ ايجاد هراس و وحشت، به ‌مثابة تروريسم هسته ‌اي، اقدام خشونت ‌بار و مخل امنيت عمومي در سطح بين ‌المللي از مصاديق منكر است؛ همچنين با اصول تفكيك و منع از كشتار غيرِ رزمندگان و غيرنظامي ‌ها و مردم بي‌ دفاع، مصونيت پيران، كودكان، زنان و رعايت قواعد بشردوستانه، اصل محدوديت در شيوه ی جنگ و همچنين با اهداف جهاد اسلامي كه متبلور در دفاع و دعوت به توحيد و گسترش آزادي ‌هاي ديني و رفع استبداد و مبارزه با سران فتنه مي ‌باشد، مغاير است. از این رو طی گفت و گویی با دکتر محمد رضا برته مدرس حوزه و دانشگاه به واکاوای این موضوع از منظر اسلام پرداختیم که از نظرتان می گذرد.

به عنوان نخستین پرسش، سلاح های کشتار جمعی در اسلام دارای چه تعریفی می باشد؟

بنده راغبم تا تقرّبی به دیدگاه متعالی اسلام در ادب و آداب رزم داشته باشیم. اصطلاح سلاح­ های کشتار جمعی، فارغ از معنای لغوی ­اش، محصول تکاپوی اندیشه بشر در بستر تاریخ است و به گونه­ ای خاص از جنگ افزارها اشاره دارد که دارای ویژگی تخریب بالا، تلفات و پیامدهای قابل توجه و عدم قابلیت کنترل و دفاع موثر باشد. اما به نظر می ­رسد اسلام ضمن تحفظ به این اصول، به جنبه ­های دیگری نیز توجه دارد و شاید عنوان سلاح ­های کشتار جمعی بخش کوچکی از دکترین نظامی اسلام در ممنوعیت جنگ ­افزارها را د ربر گیرد. اسلام به عنوان حکم اولی هر گونه ترور، قتل تحقیر آمیز، قطعه قطعه کردن، کشتار غیر مرتبطین با جنگ، قتل کودکان، زنان و سالخوردگان، قتل پناه­جویان و مواردی دیگر از این دست را ممنوع دانسته است. از این رو سلاح ­های کشتار جمعی یعنی سلاح ­هایی که به صورت کور طیف قابل توجهی از مردم را بدون در نظر گرفتن نقششان در فرایند جنگ با نبود امکان تسلیم و پناه­ جویی و فقدان راهکاری برای درمان مجروحان، همراه با پیامدهای وسیع زیست محیطی، هدف قرار می­دهند؛ ابزاری نامشروع قلمداد شده­اند.

در صدر اسلام آیا از این قبیل سلاح ها وجود داشته و شامل چه مواردی می شده است؟

پاسخ این پرسش بدون تردید مثبت است. اما هر پدیده ­ای باید متناسب با ظرفیت ­های تکنیکی و تکنولوژیکی هر دوره­ای فهم شود. به عنوان مثال از عصر باستان تا کنون ارتباط جمعی وجود داشته اما ابزارهای ارتباطی تحولی شگرف داشته ­اند. دود و غارنویسی جای خود را به شبکه ­های اجتماعی تعاملی داده؛ اما با این وجود نمی­توان ادعا کرد که در آن دوره، تعامل اجتماعی وجود نداشته است. سلاح ­های کشتار جمعی نیز اینگونه بوده، آتش زدن خرمن ­ها و آذوقه زمینه قحطی و مرگ دسته­ جمعی را فراهم می­کرد، بستن آب بر مردم، روان کردن سیلاب ­ها و مسموم کردن آب آشامیدنی نیز  از این زمره بوده ­اند.

البته نخستین کاربرد گونه مدرن شده تسلیحات نظامی توسط مسلمانان که از ترکیبات شیمیایی بهره می­ برد و پس از انفجار به صورت گاز شیمیایی گروهی از اطرافیان را مورد تهاجم قرار می ­داد به اواخر قرن ششم هجری قمری باز می­ گردد که قِدر مُنَتَّن مُخاسَفه یا نارنجک بد بود نمونه­ ای از آن ­ها است.

آیا در اسلام و یا گفتار معصومین (ع) به نکوهش و عدم بهره ­برداری از سلاح های کشتار جمعی اشاره گردیده؟ در کدام آیه و یا در کدام روایت؟

سلاح­ها و رفتارهای کشتار جمعی و گونه ­های تخریب کور و عمده که قطع درختان میوه، مسموم کردن آب آشامیدنی،  قتل عام مردم بدون در نظر گرفتن نقشِ ایشان در جنگ، آتش زدن خرمن و باغات مردم از مصادیق آن است؛ بدون شک مورد ذم و نکوهش قرآن کریم و معصومین (ع) بوده است. در  آیه 190 از سوره بقره آمده است: «وَ قاتِلُوا في‏ سَبيلِ اللَّهِ الَّذينَ يُقاتِلُونَكُمْ وَ لا تَعْتَدُوا إِنَّ اللَّهَ لا يُحِبُّ الْمُعْتَدينَ: و در راه خدا، با كسانى كه با شما مى‏ جنگند، بجنگيد، ولى‏ از اندازه درنگذريد، زيرا خداوند تجاوزكاران را دوست نمى‏دارد»؛ این آیه شریفه حدود رزم را بیان می­ کند و از اصل عدالت و تناسب رونمایی می­ کند. در استفاده از سلاح­ های کشتار جمعی نه تناسب رعایت می ­شود و نه عدالت، زیرا غیر مرتبطین با جنگ، محیط زیست، نسل­های آینده همه و همه متاثر از بمب و جنگی خواهند بود که نقشی در آن نداشته اند و این مصداق تجاوزی است که در آیه مورد نهی قرار گرفته است. روایات نقل شده چه از طریق شیعه و سنی در این باب زیاد است چنانچه در کتاب شریف کافی از کتب معتبر حدیثی شیعه، آمده است: «عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ عليه السلام، قَالَ: «كَانَ رَسُولُ اللَّهِ (صَلى الله عَليه وَ آله) إِذَا أَرَادَ أَنْ يَبْعَثَ‏ سَرِيَّةً  دَعَاهُمْ، فَأَجْلَسَهُمْ بَيْنَ يَدَيْهِ، ثُمَّ يَقُولُ: سِيرُوا بِسْمِ اللَّهِ، وَ بِاللَّهِ، وَ فِي سَبِيلِ اللَّهِ، وَ عَلى‏ مِلَّةِ رَسُولِ اللَّهِ، لَاتَغُلُّوا ، وَ لَا تُمَثِّلُوا، وَ لَاتَغْدِرُوا ، وَ لَا تَقْتُلُوا شَيْخاً فَانِياً ، وَ لَا صَبِيّاً، وَ لَا امْرَأَةً، وَ لَا تَقْطَعُوا شَجَرا .... ؛ هرگاه پیامبر می­خواست تا آهنگ رزم کند، سربازان را روبروی خود می­نشانید و می­گفت: به نام خدا، برای خدای خدا و بر ملت رسول خدا بجنگید و زیاده­ روی نکنید، مثله نکنید، خیانت مورزید، پیر سالخورده را نکشید، کودکان و زنان را نکشید، درختان را قطع نکنید و... ». در روایت دیگری نیز آمده است: «أَنَّ النَّبِيَ‏ (صَلى الله عَليه وَ آله) نَهَى‏ أَنْ يُلْقَى السَّمُ‏ فِي بِلَادِ الْمُشْرِكِينَ: به راستی که پیامبر صل الله علیه و آله و سلم، از سم­پاشی شهرهای مشرکان نهی کرده اند».

فقهاء نیز از دیرباز به این امور توجه ویژه داشته و آنها را مورد نهی قرار داده­اند از این رو در سرائر می­خوانیم که قتل کفار با غرق کردن خانه­ های ایشان، آتش ­باران کردن و نیز سم­ پاشی جایز نمی باشد.

عقیده دیگر ادیان توحیدی در این باره چیست؟ اگر در راستای گفتار اسلام است، چرا شاهد تولید، نگهداری و بعضا بکارگیری آن بوده و هستیم؟

البته ادیان توحیدی اصول مشترکی دارند، چه در آیین یهود، چه در مسیحیت و همانطور که بیان گردید، در اسلام قواعد روشنی برای جنگ وجود دارد. انسان از کرامت برخوردار است. حق حفظ حیات برای همه پیروان این ادیان به رسمیت شناخته شده است. اما اجازه بدهید از حقیقت تلخی که همه ما با آن مواجهیم سخن بگوییم و آن عدم توجه به موازین دینی در مقام عمل و تزاحم منافع است. همانطور که من در عمل به خاطر منافع آنی و شهوات و لذت ­ها مرتکب ربا، رشوه، عدم رعایت حقوق مردم و غیره می­شوم در جنگ نیز برای پیروزی به هر قیمتی، موازین رزم مشروع را زیر پا می­گذارم. وضعیت وقتی بغرنج ­تر می­شود که بدانیم غالبا خدایگان جنگ در دنیا و فرماندهان نبردهایی که دست به کشتار عظیم انسان ­ها و فجایع دهشتناکی زدند هرگز خود را ملزم به تبعیت از موازین دینی در راهبری جنگ­ها ندانسته ­اند زیرا یا منکر وجود خدا و حقانیت ادیان بوده­اند یا عرصه دین و عمل سیاسی_اجتماعی را دو عرصه متمایز از هم می­دانستند یا اینکه علی فرض پذیرش این دو، شهوات و منافع دنیایی خویش را بر تکلیف دینی­شان مقدم دانسته ­اند و اساسا این موضوع ربطی به دینِ اسمی جنایتکاران جنگی ندارد. از صدام گرفته تا بانیان حرکت­های تروریستی_تکفیری که خود را مسلمان می­دانند تا اربابان جنگ ها در ویتنام، جنگ جهانی دوم، بالکان، هیروشیما و غیره که از پیروان سایر ادیان بوده ­اند همگی در عمل دینی در میان رزم قصور ورزیدند.