یقینا اعتکاف می تواند نیمه گمشده روح طغیانگر و سرکش آدمی را با معنویت پر کند تا در سایه سار آن آرامش بر فضای زندگی و سبک زندگی ایرانی –اسلامی حکمفرما شود دکتر رضا شریفی، روانشناس و عضو هیئت علمی دانشگاه ضمن بررسی ابعاد فردی و اجتماعی اعتکاف نقش آن را در سلامت روح و جسم معتکفین بازگو می کند.
* معنویت و شاخص سلامت روانی
طبق آخرین دسته بندی ها وجود انسان از چهار عمق برخوردار و قابل تامل است بخشی مربوط به بعد جسمانی ،روان شناختی ،اجتماعی و معنوی می باشد بنابراین به همین میزان و تناسب در بعد اجتماعی چهار بعد جسمانی، فیزیکی، اجتماعی و روانی بیانگر تعامل ابعاد وجودی انسان با یکدیگر هستند، یعنی اگر به لحاظ جسمانی از مشکلی رنج ببریم یقینا در بعد روانشناختی ما تاثیر منفی می گذارد همچنین برروابط اجتماعی، گرایش وعدم گرایش ما به معنویت نیز موثر خواهد بوداز این رو توجه به سلامت این چهار بعد از اهمیت فوق العاده ای برخوردار است، بنابراین مراحل یاد شده بر یکدیگر تاثیر متقابل دارند به همین میزان می توان گفت بعد معنوی در سلامت جسمانی، روان شناختی و اجتماعی ما تاثیر گذار است. یعنی وقتی که ما در مراسم های معنوی و مذهبی چون اعتکاف حضور می یابیم باید به این موضوع باید توجه داشته باشیم که اهتمام به معنویت در زندگی با توسل به اعتکاف بخشی از نیازهای وجود ما را تامین نموده و روی ابعاد دیگر وجود ما تاثیر متقابل می گذارد.حتی در سطح روابط اجتماعی ما نیازمند سلامت جسمانی ،روان شناختی، معنوی، فیزیکی هستیم تا بتوانیم در جامعه حضوری موثر و تاثیر گذار داشته باشیم وقتی که در سطح اجتماعی از سلامت معنوی که یکی از شاخصه های آن حضور در مراسم مذهبی است برخوردار باشیم می توانیم نگاهی متفاوت از نگاه قبل را به مقوله هایی چون لذت جسمانی،روان شناختی و اجتماعی داشته باشیم وقتی نگاه و اندیشه ما پاک و عاری از ر آلودگی می شود برکات چنین دیدگاهی وارد زندگی فردی و اجتماعی افراد می شود به نحوی که می تواند بر عملکرد فرد تاثیر گذاشته و سلامت معنوی وی را تضمین نماید تا جایی که شاخصی از سلامت کامل را در فرد به تصویر بکشد.
*اعتکاف؛ شاخص سلامت اجتماعی
مراسم اعتکاف نه تنها توجه به خودسازی فردی نیست بلکه در درسطح اجتماعیمی تواند شاخصی از سلامت اجتماعی نیز باشد با برآورد حضور نوجوانان و جوانان و دیگر اقشار جامعه در مراسم مذهبی و معنوی می توانمیزان گرایش جامعه و نسل جوان را به سلامت معنوی ارزیابی کرد که طبیعتا ارزیابی سلامت اجتماعی می تواند بیانگر میزان سلامتی افراد در دیگر حوزه های اجتماعی باشد. مراسم اعتکاف یکی از مهمترین شاخصه ها و نشانه های سلامت جامعهاست به طوری که آثار و برکات زیادی در رشد اجتماعی و سلامت اجتماعی بر جای می گذارد. معتکف شدن پدیده ارزشمندیاست که افراد برای خود سازی و خداشناسی بدان می پردازندلازم است در این زمینه به عزیزانی که در مراسم اعتکاف شرکت می کنند گوشزد نماییم ازفرصت مغتنم و توفیقی که به دست آورده انداستفاده بهینه ای به عمل آورند و فراتر از سطح ظاهری و حضور در مراسم اعتکاف از این فرصت برای آرام بخشی وغنی سازی معنوی و روانی خود استفاده کنند. در سبک زندگی اولویت های مختلفی برای زندگی داریم برخی افراد گرایش شدیدی به مادیات دارند به نحوی که به خاطر منافع خود حاضر نیستند ههیچ وجه از فرصت های کاری زندگی روزمره کناره گیری کنند و فرصتی را برای رشد معنوی خود بگذارند اما از آن سو برخی برای تقویت ارتباط با خداوند و روح معنویت از چنین فرصتهایی استفاده بهینه می کنند و فراتر از بحث تکلیف، بر مراسمی چون اعتکاف تاملی می کنند تا اهداف آن را کاربردی نمایندواز فرصت به دست آمده برای طول یکسال بهره مند شوند و در کنار فرصت های دیگری چون ماه مبارک رمضان برای رشد و تعالی خود در طول سال از آن استفاده کنند بنابراین یکی از وجوه تفاوت اعتکاف کمک به تغییر سبک زندگی افراد است و شاخصه خوبی برای سبک زندگی فردی و اجتماعی است که افراد با توسل به آن بتوانند بین نیازهای مختلف خود تعادل ایجاد کنند و به بخش معنوی که در سلامت زندگی فردی و اجتماعی بسیار تعیین کننده است اهتمام خاصی داشته باشند.
* به نظر شما با توجه به اینکه در سالهای اخیر شبکه های اجتماعی و مشغله های فراوان فردگرایی و دوری ا جمع را به وجود آورده اند آیا حضور درمراسم جمعی اعتکاف می تواند تاثیری برروند جامعه پذیری و خودپنداری های مثبت نسل جوان بگذارد؟
اعتکاف یک بخش فردی دارد و آن خلوتی است با حضرت حق و خدای خود. درست است که عبادت در فضای گروهی و اجتماعی صورت می گیرد اما عبادت جنبه شخصی و خودسازی روحی فرد را به دنبال دارد اما چون در اسلام بر نماز جماعت و مراسم های جمعی و حضور سالم در اجتماع بسیار تاکید شده است مسلما حضور درکنار دیگر مسلمانان در اعتکاف در سبک زندگی و دوری از تنهایی و فردیت تاثیر بسزایی می گذارد،این فرصت فضایی ایجاد کند تابین گرو ها انسجام بیشتری برقرارشود و در نتیجه آن تعامل اجتماعی سالم افزایش یابددرعین حالی که رابطه فردی با پروردگار جهانیان حفظ می شود،همراهی و هماهنگی با بقیه معتکفین به ارتباطات اجتماعی افراد کمک می کند. طبیعتا چنین مسئله ای نیازمند مدیریت است افرادی که متولی مراسم های مذهبی هستند باید این امکان را فراهم کنند تا در کنارخودسازی های فردی که در مراسم اعتکاف صورت می پذیرد تعامل اجتماعی نیز افزایش یابد.اعتکاف موقعیتی را فراهم می کند تا افراد در کنار هم قرار می گیرند به طور طبیعی با یکدیگر تعامل اجتماعی مطلوبی را شکل دهند و در کنار هم بودن،در یک مسیر معنوی قرار گرفتن و همدلی و همزبانی نمودن الگوها و رفتارهای خاصی را برای رشد اجتماعی افراد جامعه به منصه ظهور برسانند.
* نقش حضور دختران را درمراسم اعتکاف در جهت جلوگیری از آسیب های اجتماعی که این گروه حساس را تهدید می کند چگونه ارزیابی می کنید؟
اعتکاف برای همه افراد جامعه اعم از زن و مرد پیر و جوان کاربردهای فراوان فردی و اجتماعی دارد.با توجه به اینکه زنان و دختران قشر عظیم وکارآمدی از جامعه را تشکیل می دهند حضور بانوان و دختران جوان را در این مراسم ها نباید دست کم گرفت. زنان قشر فهیم وتوانمندیهستند که می توانند در توزیه سهم معنویت و معرفت اجتماعی نقش بسزایی داشته باشند مسلماسهمی که دختران و بانوان ایرانی برای معنویت قائل می شوندبه زندگی سالم ورشد فکری و سلامت اخلاقی آنها کمک می کند به نظر می رسد در زمانی که تهاجم های فرهنگی باورها و ارکان دین اسلام را نشانه رفته اند، مسئولان باید با تد ابیر ویژه ای مراسم های معنوی را برای زنان و مردان بهعلایق فرهنگی نسل جوان تبدیل نمایند زیرا حضور در مراسم های معنوی چون اعتکاف هم کاهش آسیبهای اجتماعی را در پی دارد و هم در ک بهتری از دین و ارتباط دین با زوایای مختلف زندگی فردی و اجتماعی را به تصویر می کشد اگر جایگاه دین تبیین شود و مردم با کاربردی ترین دستورات آن آشنا شوند مسلم سلامت روانی جامعه تامین خواهد شد.
*خود کنترلی در مدت 72 ساعت و مدیریت بر زمان اعتکاف یکی از ارزشمند ترین فعالیت های مراسم معنوی اعتکاف است که می تواند در بروز کاهش بروز جرم در افراد در دراز مدت نقش موثری داشته باشد نظر شما در این زمینه چیست؟
-برخی موقعیت ها مثل ماه رمضان و اعتکاف فضای روانی خاصی را در جامعه ایجاد می کند که خود کنترلی یکی از شاخصه های آن است.
یکی از فواید اعتکاف کنترل بر چالشهای زندگی است که جوانان در معرض آسیبهای آن قرار دارند. فردی که در ایام اعتکاف خود را کنترل می نماید مسلما می تواند نیازهای فیزیولوژیک و نیازهای روانی که در محیط های اجتماعی به واسطه رفتارها و ارتباطاتی که افراد در فضای بین فردی با هم دارند را کنترل نماید و فرصتی برای کنترل احساسات و خواسته های خود بیابد از این رو یکی از مهمترین ابعاد اعتکاف کنترل نفس و مبارزه با عواملی است که به ارزشهای دینی و اجتماعی آسیب وارد می کند.
نظر شما