حضرت زینب (س) که در سرنوشت سازترین رخداد تاریخی صدر اسلام یک تنه تمام مصائب را به جان خرید به معنای واقعی کلمه زینت پدر بود و در همسرداری و فرزنداری مانند مادرش، حضرت فاطمه(س)، می تواند الگوی زنان بسیاری باشد. به همین منظور سراغ دکتر ملیحه سادات موسوی تهرانی از محققان پرکار در حوزه سبک زندگی رفتیم و همراه با او، راز و رمزهای زندگانی مادر٬ خواهر و عمه بزرگوار تاریخ اسلام را مرور کردیم.
یک دختر؛ مدیر خانه و خانواده
پنج سال بیشتر از عمرش نمی گذرد که مادرش را از دست می دهد. اما همین مدت کم برای دختری مانند حضرت زینب (س) کافی بود تا درس های بسیاری از مادر یاد بگیرد. او در این مدت علاوه بر علم بسیاری که از پدر و مادر یاد گرفت و لقب عقیله العرب (عاقل ترین زن عرب) را به خود اختصاص داد، تمام اصول اخلاقی را هم از مادرش به ارث برد و بعد از شهادت مادر وقت آن رسید که دختری دلسوز برای پدرش باشد. به هرحال شرایط خانه حضرت امیرالمومنین (ع) طوری شده بود که نمی توان در این مدت تاریخی از جایگاه این دختر چشمپوشی کرد. دکتر موسوی تهرانی، تک تک لقب هایی که به حضرت زینب(س) نسبت داده شده را نتیجه عملکرد این بانوی بزرگوار در هر یک از مراحل سخت زندگی اش می داند و می گوید:« قبل از آن که شهادت مادر را ببیند شاهد رحلت پیامبر مکرم اسلام بوده است. اما در تمام این مراحل یک اصل را به خوبی از مادر آموخته که: نباید فضای داخل خانه و خانواده را طوری فراهم آورد که بر گرفتاری های بیرونی٬ مشکلاتی را اضافه کند. برای همین بعد از مادرش، داخل خانه امام علی(ع) را به گونه ای سر و سامان داد و مدیریت خانواده را به دست گرفت که آرامش بار دیگر بر فضای خانه امام علی (ع) سایه بیندازد. طوری که پدر در زمان خلافت خانه او محل مناسبی برای آرامش پدر بود.
زینب برترین خانم خانه!
با صلاحدید پدر از میان خواستگارانش عبدالله پسر جعفر طیار را انتخاب کرد و به خانه همسرش رفت. همین موقع بود که حواس خیلی ها به ایشان جمع شد تا ببینند که حضرت زینب (س) با علاقه ای که به پدر و برادرانش دارد حالا نقش خود را بعنوان همسر عبدالله چگونه ایفا خواهد کرد ؟ آیا عبدالله از او رضایت خواهد داشت یا در مورد زندگی با او دچار اشتباه شده است؟ چراکه عبدالله هم از مشاهیر مدینه بود و مرد سخاوتمند و مورد اطمینانی به شمار می رفت. در هر حال عبدالله و حضرت زینب بعد از آنکه با هم ازدواج کردند زندگی سعادتمندانه ای را در کنار هم گذراندند تا جایی که وقتی حضرت امیرالمومنین(ع) مدینه را به سمت کوفه ترک کرد عبدالله هم با حضرت زینب(س) به کوفه مهاجرت کردند و آن حضرت در کوفه علاوه بر اداره خانه خود، در خدمت پدر هم بود. امیرالمؤمنین(ع) هفته ای حداقل سه روز را در خانه دخترش به سر می برد و مهمان او می شد. با این همه، حضرت زینب(س) به قدری در انجام وظیفه اش نسبت به همسرش دقیق بود که حتی یک روایت ضعیف هم در رابطه با قصور او در خانه و عملکردش به عنوان خانم خانه و مادر نداریم. کارشناس دینی می گوید: «ایشان به گونه ای انجام وظیفه کرده اند که تمام عرب ها از این شیوه حضرت متعجب شده اند تا جایی که بزرگان اهل سنت در کتاب های خود نوشته اند که: «حضرت زینب (س) نسبت به شوهرش کامل ترین بانو بود.» این کارشناس تاکید می کند: «این عبارت از سوی اهالی تسنن نشان می دهد که تا چه اندازه این بانو جایگاه والایی هم در زندگی همسرش و هم در حیات پدرش دارد و نشان دهنده عدالت ایشان در رفتار با افراد مختلف است.»
صبر در مشکلات
از پنج سالگی که مصیبت از دست دادن پیامبر اکرم(ص) و مادر را تجربه کرد تا به سن ۳۵ سالگی که پدرش مظلومانه شهید شد و شاهد شهادت و مصبیت های برادر بزرگ تر امام حسن(ع) بود، صبور بود و هیچ وقت به خانواده اعتراضی نمی کردو تنها در خلوت می گریست. برای همین به او لقب «باکیه» دادند. اما این تمام ماجرا نیست. سالها بعد مصیبت برادر کوچکش را تجربه کرد و با تمام هم و غمی که داشت با اجازه همسرش همراه فرزندانش به کربلا رفت و حتی یک لحظه هم از حمایت برادر عقب نشینی نکرد. حتی زمانی که پسرانش شهید شدند، چون او می دانست تنها تکیه گاه امام حسین(ع) در این کارزار کسی جز او نمی تواند باشد. دکتر موسوی تهرانی بر روی لقب عمه سادات تاکید فراوانی دارد و داستان کربلا و نقش حضرت را به عنوان مادر، عمه و مهمتر از همه خواهر بسیار پررنگ می داند و می گوید: «اين صبوری ها و تسليم شدن به اراده الهي، از ایمان راسخ او سرچشمه می گرفت. آنقدر كه در کتاب ریاحین الشریعه نوشته شده حتی در شب یازدهم محرم هم شب زنده داری و دعاهای عارفانه اش قطع نشد. در حالی که او هم فرزندانش را از دست داده و هم برادر و برادرزاده هایش را در میان خون دیده است. سخت تر از همه عمه ای است که باید سرپرست مهربانی برای کودکان و مادرهای آنان باشد. با همه مشکلات، حضرت زینب(س) آهی از روی تاسف نمی کشد. به خدا توکل می کند و از نماز کمک می گیرد.»
سخنرانی های کوتاه و پرتاثیر
درباره رفتار شجاعانه حضرت زینب(س) حرف های بسیاری شنیده ایم. اما شاید کمتر درباره ریزبینی ها و نکته سنجی های ایشان از جمله شناخت موقعیت یا شناخت دشمن گفته شده است. حضرت زینب (س) چند جا با عبارت های مختصری که بیان کرده اند، کاری را انجام داده اند که صدها ساعت سخنرانی چنین تأثیری را نمی گذارد. کارشناس دینی برای اثبات این ادعایش می گوید: «ایشان وقتی بر سر پیکر مطهر برادرش رسيد در حالی که دشمن هم تماشا می کرد، پیش از هر عکس العملی تمام اهداف و قصد حرکت امام حسین (ع) را در یک عبارت خلاصه كرد و با صدای سوزناکی ناله بر آورد که «وا محمداه!» این عبارت، پیام های شگرفی در خود جای داده است. به هر حال در آن لحظه نمی شد برای دشمنی که از هیچ بی رحمی ای دریغ نکرده سخنرانی کرد. با این ناله، تلنگر محکمی به دشمن زد که با نماینده تام و کامل پیامبر چه کردید؟! مي دانید که چه بر سر اسلام آورید؟! از رسول خدا حیا نمی کنید که نور چشمش را به این حال و روز انداختید؟! علاوه بر این، از این عبارت می توان فهمید که امام حسین (ع) می فرمایند ما برای اسلام و دین پیامبرمان آمده بودیم تا کسانی که خود را به خواب زده اند، شاید بیدار شوند. تأثیرگذاری این مطلب تا آنجا بوده که می گویند حتی بعضی از سپاهیان دشمن به گریه افتادند.»
زنی كه نائب خاص امام زمانش بود
اولین رابط میان امام معصوم علیه السلام و عموم مردم، حضرت زینب(س) بود که نایب خاص امام (ع) هم به حساب می آمد. بعد از شهادت امام حسین (ع) و شرایط خاص امام سجاد (ع)، این بانوی بزرگ اسلام بود که تمام صفات یک نایب خاص را داشت و با تقوا و شجاعت و عدالت و علمی که دارا بود، وظیفه کنترل اوضاع نا به سامان اسرا و پیام رسانی به عموم مردم را بر عهده گرفت. او در تمام لحظات وظیفه یک زن مسلمان را که عفت و حیا و حجاب است رعایت کرد. حتی ما در منابع تاریخی داریم که رفتار این بانو به حدی عجیب بود که یزید را در کاخ خودش به وحشت انداخت.»
فعالیت های اجتماعی
حضرت زینب (س) علاوه بر کار های داخلی خانواده، هیچ گاه از امور اجتماعی غافل نشد و در تمام زندگی اش در صحنه های اجتماعی حضور فعال داشت. او بعد از مادر اداره کلاس های احکام و معارف اسلامی برای زنان مدینه را برعهده گرفت و خیلی ها با افتخار در این کلاس شرکت می کردند. آن حضرت حتی در کوفه هم با مشغله هایی که داشته کلاس هایش را تعطیل نکرد و زنان کوفه را هم از بهره گیری از معارف اسلامی محروم نساخت. در مورد دانش حضرت زينب(س) دکتر موسوی تهرانی می گوید: «در جایی امام سجاد(ع) خطاب به این بانو فرمود: «یا عمه انت بحمد الله علمه غیر معلمه و فهمه غیرمفهمه؛ عمه جان! تو بحمدالله عالمی هستی، بدون اینکه معلم داشته باشی و فهمیده ای هستی بی آنکه کسی مطالب را به تو یاد داده باشد.»
مزار حضرت
موضوع وفات آن حضرت مانند تاریخ دقیق تولدش مورد شک مورخان و علما است. اما آنچه که تمامی اهل نظر در آن وحدت دارند، این است که ایشان یک سال و نیم بعد از واقعه عاشورا یعنی در سال ۶۲ هجری رحلت كرده است. اما اینکه در چه روزی این اتفاق افتاده، قول های مختلفی آورده شده است. دکتر موسوی تهرانی می گوید: «محل دفن ایشان به شام و قاهره و حتی مدینه هم اشاره شده است. اما آنچه که برای ما قابل قبول است و می خواهم برای شما و خوانندگان تان بیان کنم، مطلبی است که از استاد بزرگوار آیت الله فاطمی نیا شنیده ام. ایشان یک بار در منبر می فرمودند من، هم قبری که در قاهره می گویند را دیده ام، هم قبر حضرت را در دمشق زیارت کرده ام و آنچه که بعد از تحقیق های فراوان برای من روشن شده و حالی که در کنار قبر ایشان در دمشق پیدا کردم، این است که قبر مطهر ایشان یقینا همان است که در شام٬ دمشق فعلی است.»
نظر شما