اما باید توجه داشت درنهایت خود فرد است که خوبی یا بدی زندگی اش را تعیین می کند. در روایات آمده است اگر اسم فرزندتان را از اسامی ائمه اطهار (ع) انتخاب کردید، به او احترام بگذارید و با توهین صدایش نزنید. درواقع این اسمها کمک می کند تا سهل انگاری های رفتاری مان را کم کنیم. پس این اسمها به نوعی تکریم بچه است و عزت نفس او را بالا می برد.

در این نوشتار سعی شده مهمترین نکات درباره نامگذاری فرزند مطرح شود و البته از نظرات کارشناسی دکتر طاهره محسنی، کارشناس دینی و استاد دانشگاه امام صادق(ع) هم بهره برده‌ایم.

 نخستین هدیه به فرزند

اسم خوب، اولین رمز هویتی هر انسانی در عالم هستی است. امام رضا(ع) درباره اهمیت نامگذاری مناسب فرزند می‌فرمایند: «نخستین احسان و لطفی که پدر و مادر به فرزند می کنند، این است که نام زیبا و مناسبی برای او انتخاب کنند. پس اسم فرزندانتان را نیکو انتخاب کنید». آن طور که روان‌شناسان تأکید می کنند، نام خوب و مناسب به عنوان یک فرایند تربیتی و هویت ساز می تواند آینده فرد را بسازد و خانواده با انتخاب درست، نخستین گام را برای پرورش نیکوی فرزند خود برداشته است. در روایت دیگری حضرت علی(ع) از پیامبر(ص) نقل کردند: «نخستین هدیه ای که هر یک از شما به فرزندتان می بخشید، نام نیکوست». این نوع نگاه ائمه(ع) نشان می دهد ویژگی های شخصیتی، روحی و فکری فرد با نامش شکل می گیرد و مانند تعالیم دینی کمک می کند که انسان در مسیر تربیت صحیح قرار بگیرد.

 نامگذاری از دوران جنینی

انتخاب نام خوب اگرچه کار کوچکی به نظر می آید، اما فوق العاده اثرگذار است و در کنار فرآیندهای تربیتی طولانی مدت مانند تعلیم قرآن و تربیت صحیح قرار می‌گیرد؛ و این نشان دهنده جایگاه مهم نام افراد در هویت سازی آنهاست.

در همین زمینه، شاهد تأکید ویژه اهل بیت (ع) هستیم که برای فرزندان‌شان پیش از تولد و در دوران جنینی، اسمی را انتخاب می کردند. در کتاب شریف بحارالانوار جلد 101 از حضرت علی (ع) روایت شده که: «اگر قبل از تولد از پسر یا دختر بودن جنین بی اطلاع هستید، نامی را برایش انتخاب کنید که بتوان آن را هم برای دختر و هم برای پسر به کار برد.» در این روایت حضرت تأکید می‌کنند اگر فرزندی در دوران جنینی سقط شود و نتواند پا در این دنیا بگذارد، در صورتی که اسمی نداشته باشد در واقع هویت انسانی او به مخاطره می افتد. پس در روز قیامت وقتی پدر خود را ملاقات می کند، می پرسد چرا برای من اسمی نگذاشتید؟ سپس آن حضرت به روشی که پیامبر اسلام(ص) داشتند، اشاره می‌فرمایند که: «مگر رسول خدا(ص) نوه خود را قبل از تولد، محسن ننامیدند؟» می دانیم که پسر سوم حضرت علی(ع)، حضرت محسن بوده است. همه شیعیان این اسم را می‌شناسند، اما او فرزندی است که هرگز زندگی دنیایی نداشته و متولد نشده، بلکه تنها زندگی جنینی داشته است. اما قرار بر این بوده که اسم داشته باشد تا هویت ویژه پیدا کند. چون می دانیم که در دوران جنینی هم فرآیند هویت سازی شخصیتی شکل می گیرد و بر فرد تاثیرگذار است.

 اسم خوب، رسم خوب

اسم خوب، شخصیت و اعتبار را برای فرد به همراه دارد و شخصیت او را تقویت می کند، اما اسم نامناسب، طبیعتا اسباب رنجش و آزردگی خاطر فرد را ایجاد می‌کند و او را در معرض استهزا و تحقیر دیگران قرار می دهد. یکی از متخصصان روان‌شناسی کودک در مقاله ای با عنوان «حق نام و حق تابعیت» می نویسد: اسم فرد خیلی بالاتر و مهمتر از یک برچسب و عنوان خاص مطرح است؛ اسم هر فرد نشان دهنده شخصیت و هویت جداگانه اوست.

«اینیاس سرسون» فیلسوف فرانسوی در تحلیلی از بحث وظیفه شناسی اجتماعی نسبت به نامها می‌نویسد: «کودک قبل از اینکه اسمی برایش تعیین شود، گویی وجود ندارد.» در ضرب‌المثلهای مردم هم این کلام فیلسوفانه وجود دارد که وقتی می خواهند کاری را شروع کنند که شکل آن مشخص نیست، می گویند: «اسمش را بگذار تا صدایش کنم.» به گفته این فیلسوف فرانسوی، اسم هم به فرد شخصیت و استقلال می دهد و هم شخصیت او را نشان می دهد. در عین حال اسم در جایگاهی که گروه برای فرد قایل است و برای حمایت گروه از فرد بسیار مهم و مؤثر است. در واقع اسم وسیله سنجش به شمار می رود.

 یاد اجدادتان را زنده کنید 

روش دیگری که در اقصی نقاط دنیا وجود دارد و در سیره و سبک زندگی اهل بیت(ع) هم به نوعی تأکید شده، این است که اسم کودک را به نام یکی از اجداد او که از دنیا رفته، می گذارند مانند پدربزرگ، مادربزرگ و...

اینیاس سرسون، نویسنده غربی، در این باره می‌گوید: وقتی نام یکی از اجداد کودک به او داده می شود، مانند این است که به حیات اجدادش دوام و استمرار داده شده است. یعنی تکرار این اسم در خانواده، برای او هویت مستمر ایجاد می کند. در این مورد هم تأکید شده توجه شود نوع اسمی که برای فرزندان تعیین می شود، ارتباط حقیقی و هویت ساز با شخصیت او خواهد داشت.

حضرت علی (ع) از پیامبر اسلام(ص) نقل کرده اند: «هیچ قومی نیست که بین آنها فرد صالحی باشد و از دنیا برود، از او فرزند یا نوه‌ای باقی بماند و نام آن فرد صالح را بر او بگذارند، مگر اینکه خداوند آنچه را که از دستشان رفته به نیکویی به آن قوم برمی گرداند.» (کنز العمال، جلد 16) این روایت هم یکی از کدهای ملکوتی هویت ساز است. یعنی وقتی نام انسان خوبی را زنده نگه می دارید، خداوند نیز رسم او را برای شما زنده نگه می دارد.

 تا روز هفتم

گاهی افراد می پرسند که می خواهیم برای فرزندمان اسم خوب انتخاب کنیم، اما اسامی ائمه معصوم(ع) محدود است و مکرر می شود. در این موارد، تأکید ویژه اهل بیت (ع) به عنوان یک روش هوشمندانه و سبک زندگی دینی بدین صورت است که روش خودشان را به ما می آموزند و می فرمایند: «نام همه پسران ما تا روز هفتم پس از تولد، محمد است و اگر خواستیم در روز هفتم اسمش را تغییر می دهیم.» (وسایل الشیعه، جلد 15) بدین صورت وجود نوزاد، با هویت ملکوتی که پیامبر اسلام(ص) داشتند و بزرگترین گنجینه عالم هستی بوده اند، متبرک می شود.

 اسم راست

در فرهنگ دینی اسلام، از امام باقر(ع) نقل شده که: «راست ترین اسمها، اسمی است که بر بندگی فرد دلالت کند.» اسم راست یعنی اسمی که فرد را در عوالم مختلف وجودی و هویت ملکوتی یاری کند. در اینجا باید توجه داشت اسمهایی مانند عبدا... می تواند مورد نظر باشد.

 اسم پیغمبران الهی

امام باقر(ع) در ادامه فرمایش خود درباره بهترین اسمها تأکید می فرمایند که: «از بین اسامی که بر بندگی خداوند دلالت می کنند، بهترین آنها اسامی انبیا هستند.» (وسایل الشیعه، جلد 15) در اینجا یادآور می شود نام مبارک 29 پیغمبر در قرآن کریم وجود دارد؛ در عین حال نام مبارک حدود 50 پیغمبر در میان ادعیه نقل شده است. این اسمها این قابلیت را دارد که به عنوان اسم منتخب استفاده شود و به نوعی فرهنگ سازی کند.

در کتاب شریف بحارالانوار جلد اول، از پیامبر اسلام(ص) نقل شده که می‌فرمایند: «در هر خانه ای که اسم یکی از پیغمبران باشد، خداوند هر صبح و شام فرشته ای به آن خانه می فرستد تا آنها را تقدیس کند.» این هم یک فرآیند ملکوتی است که بهترین موقعیتی را که فرد می تواند جذب نور از عالم ملکوت کند را نشان می دهد.

برای روشن شدن مطلب به مثالی توجه کنید: وقتی شما در جمع زیادی از مردم هستید و کسی اسم شما را صدا کند حتی اگر فرد موردنظر شما نباشید، ناخودآگاه به سمت صدا متوجه می‌شوید و پاسخ می دهید چون فکر می کنید شما را صدا می زنند.

حالا وقتی در خانه ای نام پیامبری یا امامی صدا زده شود، همه ملائکه آن خانه را نگاه می کنند که عطر نام آن بزرگان را دارد.

یا وقتی اسم فردی حسین است و دیگران او را صدا می زنند، مانند این است که ذکر خدا را می گویند چون نام اهل بیت(ع)، نام پسندیده و یاد خداست و وقتی مدام ذکر خدا باشد، جریان نورانی و بهداشت معنوی در بالاترین حد خود قرار می گیرد.

 در پرتو آفتاب

در کتاب مستدرک الوسایل، جلد 15، آمده که فردی خدمت امام صادق(ع) آمد و عرض کرد: «آقا جان فدای شما شوم! ما اسم خود و بچه هایمان را از میان اسامی شما ائمه معصوم انتخاب می کنیم. آیا این کار برای ما فایده ای دارد؟ چه اینکه ما خیلی با شما تفاوت داریم و گرفتار انواع غفلت ها هستیم.» حضرت فرمودند: «بله؛ قسم به خدا که این کار شما مؤثر است.» و برای اینکه او را در رشد عقلی قرار دهند، تأکید فرمودند: «مگر دین چیزی غیر از دوستی و مهرورزی نسبت به خوبان و منزجر بودن از بدان است؟» خداوند متعال می‌فرماید، اگر خدا را دوست دارید از پیامبر اسلام(ص) پیروی کنید تا خدا دوست تان داشته باشد و گناهانتان را ببخشد.