به گونه‌ای که اعمال مستحبی آن ثواب فراوان دارد و اعمال و ادعیه و اذکار فراوانی برای بهره‌مندی هر چه بیشتر از آن توصیه شده است. به مناسبت فرا رسیدن این ماه پربرکت با آیت‌ا... روح‌ا... قرهی، استاد اخلاق و رئیس حوزه علمیه امام مهدی(عج) درباره چرایی این همه فضل و اسرار آن به گفت‌وگو پرداخته‌ایم که از نظر می‌گذرد:
فلسفه اهمیت و خاص بودن ماه‌هایی مانند رجب و شعبان چیست؟ چرا این ماه‌ها بنابر روایات و تصریح بزرگان نزد خدای متعال فضیلت و جایگاهی ویژه دارند؟
- از آنجا که بشر مبتلا به فسق و فجور است خداوندِ برای اتصال او به وجود مقدس خود، راهی برای بازگشتش به مسیر حق قرار داده که ماه‌های خاص از جمله این راه‌هاست.
در میان ماه‌ها، رجب المرجب ماه شست‌وشوی گناهان است، همان طور که رجب نهر است و انسان درصدد برمی‌آید گناهان خود را در فرصت مغتنم این نهر بزداید از این رو، بالا‌ترین ذکر را در این ماه استغفار قرار داده‌اند و نیز اعمالی همچون اعتکاف را برای آن در نظر گرفته‌اند تا در پی این آمادگی روحی معنوی، در ماه شعبان المعظم لباسی به نام تقوا بر تن کنیم و بتوانیم در ماه مبارک رمضان که ضیافت ا... است، وارد شویم بنابراین رجب و شعبان مقدمه‌اند برای تشرف به ضیافت الهی.
این درست مانند آن است که دعوت شویم برای مهمانی و ضیافت و معمولاً این‌طور است که فرد در چنین موقعیتی ابتدا استحمام کرده و کثیفی و آلودگی را از خود دور کرده و سپس لباسی تمیز و مناسب بر تن می‌کند از این رو، چون بنابر گفته پیامبر اکرم(ص) ما دعوت شده‌ایم به مهمانی خدا، بنابراین در این مهمانی ابتدا خود را شست‌وشو داده و پس لباس تقوا بر تن می‌کنیم.
این همه فضیلتهای ماه شعبان و تاکید بر بهره‌مندی از آن چه دلیلی دارد؟
روایات، فضایل بسیاری برای ماه شعبان بیان می‌کنند، از جمله اینکه امام صادق(ع) می‌فرمایند: «هر کس یک روز از ماه شعبان را روزه بگیرد کمترین پاداش او این است که بهشت بر او واجب می‌شود.» یا فرموده‌اند: «هیچ بنده‌ای در این ماه روزه نمی‌گیرد مگر اینکه خداوند امور معیشت او را اصلاح و شر دشمنانش را برطرف می‌کند!» بنابراین پیامبر اکرم (ص) فرموده‌اند: «شعبان ماه من است.»
شاید و باید رجب المرجب که بعثت در آن رخ داده ماه پیامبر(ص) می‌بود، اما بی‌ترید دلایلی خاص برای انتخاب شعبان به عنوان ماه رسول اکرم(ص) وجود دارد.
چه دلایلی؟ این دلایل مخفی است یا به آنها اشاره شده است؟
شاید دلیل عمده آن نیمه شعبان است و برخی می‌گویند دلیل آن ولادت سیدالشهدا(ع) در این ماه است چنانکه پیامبر(ص) می‌فرمایند: «حسین منی و انا من حسین» یا ولادت حضرت علی اکبر(ع) که بنابر تصریح روایات بیشترین شباهت را در ظاهر و باطن به پیامبر(ص) داشته‌اند.
اما مهمتر از همه، همان نیمه شعبان است که آداب بسیار برای آن وارد و در مفاتیح الجنان تصریح شده است؛ زیرا در نیمه شعبان، مولودی به دنیا می‌آید که همنام پیامبر است، اگر پیامبر(ص) خاتم الانبیاء است او خاتم الاوصیاء است و هر چه را پیامبر(ص) مد نظر داشتند ایشان به منصه ظهور می‌رسانند. بنابراین، شعبان از ولادت حضرت حجت(عج) شرافت می‌گیرد. چنانکه از ثامن الائمه(ع) درباره شب نیمه شعبان پرسیدند، ایشان فرمودند: «و آن شبی است که خداوند بندگان را از آتش می‌رهاند.»
از ایشان پرسیده شد آیا نمازی برای این شب است که ثواب بسیار داشته باشد، حضرت (ع) فرمودند: «اگر خواستید در آن شب عملی مستحبی به جای آورید، نماز جعفر طیار بخوانید و ذکر خداوند عزّ و جلّ و استغفار زیاد کنید، زیرا پدرم می‌فرمود دعا در شب نیمه شعبان مستجاب است.» عرض کردند: شب نیمه شعبان شب اقرار است و حضرت (ع) در پاسخ فرمودند: «شب قدر، شب اقرار است.»
با توجه به آنکه ماه شعبان ماهی است که نه تنها در آن هیچ غم و مصیبتی بر اهل بیت(ع) وارد نشده، بلکه بسیاری از خاندان رسالت در این ماه ولادت یافته‌اند؛ آیا می‌توان شرافت و کرامت این ماه را به دلیل این موالید دانست؟
بی‌تردید از آنجا که موالید ماه شعبان باعظمت هستند، بر عظمت این ماه افزوده شده است، از این رو، در هر روز شعبان در هنگام ظهر صلواتی است مخصوص به نام صلوات شعبانیه که به جایگاه ویژه معصومین (ع) اشاره دارد.
این صلوات معلوم می‌کند این ماه نسبت به دیگر ماه‌ها، معظم است و ماه پیامبر (ص) نام دارد و کسی می‌تواند به ولایت نزدیک‌تر باشد که ولادت معصومین (ع) را بپذیرد و شاید این رمزی است که بر شرافت این ماه افزوده و به تعبیر دیگر اساسا عظمت و شرافت این ماه وابسته به این ولادتهاست.
برای ماه شعبان، ادعیه و اذکار فراوانی مورد سفارش و توصیه قرار گرفته، فلسفه این ادعیه چیست و مخاطب را به چه مقصدی رهنمون می‌شود؟
- یکی از راه‌های اتصال به خداوند دعاست و جالب آنکه دعا نزد اولیاء ا... عین اجابت است، به عبارت بهتر اینکه خداوند می‌فرماید: «بخوانید مرا تا اجابت کنم شما را» به تصریح یکی از بزرگان نوعی اجابت است که انسان اجازه سخن گفتن با خدا را یافته و از طریق دعا به او متصل می‌شود؛ افزون بر این، دعا‌ها برای آدمی معرفت به همراه دارد. به عنوان مثال مناجات شعبانیه یا صلوات شعبانیه دنیایی از معرفت و ولایت الهی را در خود نهفته دارند. برای همین است که امام صادق (ع) فرموده‌اند: «روزه شعبان ذخیره روز قیامت بنده است و هر بنده‌ای در این ماه روزه بگیرد خداوند امر معیشت او را سامان می‌بخشد و شر دشمنان را از او دور می‌کند.»
با توجه به این همه فضیلت و کرامت، چگونه می‌توان حداکثر بهره‌مندی از برکات ماه شعبان را داشت و با بهترین حال به مهمانی الهی مشرف شد؟
باید در رجب المرجب انسان مراقبه و استغفار زیاد داشته باشد، بهترین راه این است که بداند این ماه زمینه آماده شدن برای مهمانی خداوند را فراهم می‌کند؛ بنابراین، باید از غفلت دوری بجوید، زیرا یکباره نمی‌توان به ماه رمضان ورود کرد.
شعبان ماه دوری از غفلت‌هاست تا انسان مراقب باشد گناهی از او سر نزند و در این ماه محبت خدا و موالید این ماه را در دل بپروراند؛ بنابراین وقتی شعبان فرا می‌رسید امام سجاد(ع) اصحاب خود را فرا خوانده و درباره فضیلت این ماه سخن می‌گفتند و می‌فرمودند: «هر کس برای محبت خدا و پیامبر(ص)، شعبان را روزه بدارد، خداوند در قیامت او را مشمول کرامت خود کرده و بهشت خود را بر او واجب می‌کند.» این یعنی اتصال به ولایت الهی از طریق محبت به پیامبر(ص) و اهل بیت(ع) است.
امام صادق(ع) نیز در حدیثی به این رفتار و توصیه امام سجاد(ع) مبنی بر روزه گرفتن برای محبت خدا و پیامبر(ص) اشاره کرده‌اند. بنابراین، دعاهای ماه شعبان در کنار معرفت اتصال به ولایت الهی از طریق ولایت و محبت اهل بیت(ع) را نیز برای انسان به ارمغان می‌آورد.
بنابر روایات، شب نیمه شعبان فضیلت شب قدر را دارد، آیا این مهم نیز می‌تواند دلیلی بر این همه فضیلت و کرامت ماه شعبان باشد؟
همین طور است؛ دعای کمیل در شبهای جمعه خوانده می‌شود، اما از اعمال شب نیمه شعبان این است که این دعا نیز خوانده شود در حالی که ممکن است شب جمعه نباشد و این تأکیدات از فضیلت این ماه حکایت دارد.
درباره شب نیمه شعبان از زبان پیامبر(ص) در بحارالانوار نقل شده است که فرمودند: «خواب بودم که جبرئیل نزد من آمد و گفت ای پیامبر! آیا در این شب می‌خوابی!؟ این شب نیمه شعبان است. برخیز. پس مرا از بستر بلند نمود و مرا به بقیع برد و گفت سرت را بلند کن و به آسمان بنگر و دعا کن». که اینها همه از اهمیت ماه شعبان حکایت می‌کند.
افزون بر این، در ماه شعبان زیارت حضرت سیدالشهدا(ع) مورد تأکید است. امام صادق (ع) در این باره می‌فرمایند: «هر کس می‌خواهد پیامبران الهی را از نزدیک ملاقات کند بر او لازم است قبر سیدالشهدا(ع) را در نیمه شعبان زیارت کند.»
همچنین، احیای این شب و شب زنده داری و دعا و مناجات با خدا بسیار مورد سفارش است و بعد از شب قدر بالا‌ترین درجه را دارد؛ امام ششم (ع) نقل می‌کنند از پدرشان درباره فضیلت شب نیمه شعبان پرسیدند و حضرت(ع) فرمودند: «این شب پس از شب قدر از ارزشمند‌ترین شبهاست.»
افزون بر این، در مصباح المتهجد آمده که امیرمومنان(ع) می‌فرمایند: «تعجب می‌کنم از کسی که این چهار شب بیاید و بی‌تفاوت بگذرد!» سپس فرمودند: «شب عید فطر، شب عید قربان، شب نیمه شعبان و اولین شب از رجب المرجب.»
کسی که در ماه شعبان مراقبه کرده و از برکات آن بهره‌مند می‌شود نوع و کیفیت ورودش به ماه رمضان چگونه است؟
- چنین فردی با لباس تقوا وارد ضیافت الهی می‌شود، یعنی کسی که لباس مندرس و چرک را از تن کنده و لباس تقوا بر تن کرده آمادگی دارد وارد این مهمانی شود، زیرا وقتی ماه مبارک رمضان فرا می‌رسد زمان رقم خوردن مقدرات است و شعبان می‌تواند زمینه مقدرات خوب را رقم بزند؛ کسی که ماه شعبان را از دست بدهد، بنابراین ورود مناسبی به ماه رمضان ندارد و این، ماه برای انسان مبارک حقیقی نخواهد بود.
نظر شما