هر چند که طبق قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران[اصل بیست و ششم]، فعّالیت احزاب سیاسی در ساختار سیاسی حکومت به رسمیت شناخته شده و احزاب این امکان را دارند که در ساختار قدرت سهیم شوند، ولی ما شاهد آن هستیم که طی 33 سال که از انقلاب گذشته جز در مواردی خاص که به آن اشاره خواهیم داشت، احزاب نتوانسته‌اند که کار ویژه‌های خود را به درستی انجام دهند. در گفتگو با دکتر حمید رضا ترقی رئیس مرکز امور بین الملل حزب موتلفه اسلامی و کارشناس بین الملل  به این مسئله پرداخته ایم کخه با توجه به اینکه  نظام حاکم بر ایران یک نظام مبتنی بر انتخابات و رأی‌گیری است چرا هنوز احزاب نتوانسته‌اند جایگاه ویژه خود را در این سیستم پیدا کنند. هر چند که یک نظام مبتنی بر انتخابات، بهترین زمینه و شرایط برای فعّالیت‌های احزاب سیاسی فراهم می آورد، ولی ما باز شاهدیم که فعالیت‌های احزاب موجود در ایران مقطعی، محدود و ناکارآمد است.سؤال اصلی ما این است که چه عوامل اجتماعی و فرهنگی سبب شده است که احزاب سیاسی نتوانند کار‌ویژه‌های خود را به خوبی انجام دهند و دلایل ناکارآمدی احزاب سیاسی کدام عوامل هستند.

- احزاب در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران از چه جایگاهی برخوردارند؟

-به هر حال  قانون اساسی  جایگاهی  برای احزاب قائل نشده  به نحوی که  برای آن  در داخل ساختار قدرت جایگاهی قائل باشد . آنچه در قانون اساسی آمده است صرفا زمینه ای است برای عدم جلوگیری  از  فعالیت حزبی افراد در جامعه تا جایی که افراد بتوانند با تمایلات و دسته بندیهای سیاسی  در قالب احزاب   فعالیت سیاسی داشته باشند . با توجه به اینکه فعالیتهای احزاب باید  در چارچوب خاصی باشد اعم از اینکه این فعالیتها نباید مخل ودر تضاد با ارزشهای اسلامی و قانون اساسی کشور باشد ، بنابراین در قانون اساسی سیاست تشویقی برای ورود به احزاب یا فعالیت در داخل احزاب اتخاذ  نشده است .برهمین اساس با توجه به عدم جایگاه اختصاصی و تعریف شده ای برای احزاب لازم است  با توجه به تجربه بیش از سه دهه پیروزی انقلاب اسلامی قوانین  به گونه ای تکمیل و تنظیم شود که  جایگاه مناسبی را متناسب با ساختارو قواره سیاسی نظام اسلامی مبتنی بر ولایت فقیه برای احزاب  مشخص کند .به هر حال آنچه که مسلم است  در اصلاحیه قانون  به مرور بر این مسئله تاکید شده تا جایی که در قانون اساسی  برای  احزاب جایگاه  شفاف تری اتخاذ شود .بی تردید  قوانین قدیمی زمینه خاصی را برای تاثیر ذاری احزاب در حرکت های سیاسی  کشور فراهم  نکرده بود اما در قانون جدید به نظر می رسد  اصلاحاتی در دست انجام است و به نظر بنده  بتواند قدری از وضعیت ضعیف احزاب را تغییر دهد .

-مشکلات اساسی احزاب کشور چیست و عدم قانون و شفافیت آن چه آسیبهایی را بر روند فعالیت احزا در کشور وارد کرده است؟

-در قانون در اجرای اصل هشتم قانون اساسی  برای احزاب جایگاهی  پیش بینی نشده بود که مشخص باشد احزاب چگونه در اجرای اصل هشتم قانون اساسی که  نظارت همگانی است می توانند  ایفای نقش کنند، همچنین در انتخابات برای احزاب هیچ نقشی پیش بینی نشده که نحوه حضور و مشارکت سیاسی آنها و تعامل با مرم به چه شکل باشد همچنین تعریف خاصی برای سازوکار انتخاب نامزدها وجود ندارد  و یا برای ورود به قوه مققنه یا مجریه امتیازی به اعضای حزب داده باشند مسلما تمام موارد فوق و موارد بسیار دیگری در قانون مبهم است در این راستا مشاهده شده  اگر دولتی سلیقه اش ایجاب می کرد که برای فعالیت احزاب میدانی باز کند میدان را به آنها می داد و  اگر دولتی تمایلی به حضور احزاب در مشارکت های سیاسی نداشت به آنها میدان حضور و مشارکت داده نمی شد . مسئله دیگری که مانع فعالیت  احزاب است مسئله بودجه و درآمدی برای فعالیت آنها است که طبیعتا وقتی احزاب از منابع مالی لازم برخوردار نباشند در جامعه  نقشی بسیار بسیار ضعیف خواهند داشت  یا بهتر است بگوییم  غیر ممکن است که بتوانند نقش تاثیر گذاری را در جریان سیاسی کشور بازی کنند.یکی از موارد مورد توجه هم توجه به احزاب فراگیر و غیر فراگیر است .هنگامی که   در صدور مجوز برای احزاب  تفاوتی بین حزبی که فراگیر است و در سراسر کشور فعایت گسترده ای دارد به نحوی که در سراسر کشور اعضای زیادی دارد با حزبی که فقط از یک شورای مرکزی برخوردار است و دفتر ، تشکیلات و موضع گیری خاصی  ندارد وجود ندارد و هر دودر قانون به صورت  یکسان  دیده شده اند مسلم است که با این رویه  کارآمدی احزاب با مشکل مواجه می شود . به نظر می رسد موارد مطرح شده از موانع اصلی فعالیت احزاب باشد علاوه بر مسائل یاد شده در طی سالهای پس از پیروزی انقلاب اسلامی نوعا مشاهده شده که دولتها نیز  رغبتی برای فعالیت احزاب از خود نشان نداده اند ، به همین خاطر زمینه های لازم  برای رشد احزاب فراهم نشده است.

-با توجه به اینکه خانه احزاب باید محلی به برای تعامل و پیگیری مطالبات صنفی احزاب باشد جایگاهی برای اختلاف و نزاع بین گروه های سیاسی شده بود به نظر شما برای اینکه جایگاه واقعی و کارکرد اصلی احزاب مشخص شود و متعاقب آن فضای روشن ترو مشارکت بیشتری از طریق احزاب در افکار عمومی به وجود بیاید احزاب نیازمند چه تغییرات و کارکردهایی است؟

-در کشورهای دیگر دنیا  چیزی به عنوان خانه احزاب وجود ندارد . احزابی که  در دیگر کشورها  فعال هستند  به لحاظ حقوقی خود پیگیر  مطالبات و مسائلشان می باشند بنابراین  چیزی به عنوان خانه احزاب برای پیگیری مسائل صنفی اشان وجود ندارد.خانه احزاب در ایران  در دوران اصلاحات و دوم خرداد به وجود آمد با این هدف که  بتوانند به نمایندگی از طرف احزاب موضع گیری کرده و  به نمایندگی از طرف احزاب  از دولت بودجه گرفته و آن را توزیع کنند .در حالی که مطالب یاد شده از  جایگاه قانونی برخوردار نبوده و متاسفانه خانه احزاب در عملکرد خود نشان داد به جای اینکه مسائل صنفی احزاب را پیگیری کند به موضع گیری سیاسی از جانب احزاب پرداخت و در مسائل سیاسی اظهار نظر کرد آن چنان که خود را نماینده 200حزب در کشور تلقی می کرد که چنین عملکردی مغایر با کارکرد اصلی  احزاب در کشور است. مسلما به جای اینکه خود احزاب اظهار نظر کنند یک تشکیلاتی از سوی آنها بخواهد اظهار نظر کند از وجهه  مطلوبی برخوردار نیست در این راستا با توجه به چنین عملمکردی دچار تقلب در انتخابات شدند که در نهایت منجر به تعطیلی خانه احزاب شد. در حال حاضر هم تا برای احزاب جایگاه قانونی  پیش بینی نشود هر گونه اقدام برای شکل گیری این خانه ناکام بوده و شکست خواهد خورد .بدیهی است  تا وقتی بین  احزاب صنفی و احزاب فراگیر تفاوتی قائل نشوند اصولا تشکیل خانه احزاب کار عبثی است به این دلیل که حزبی که در کشور 200شعبه دارد باید  در کنار حزبی که حتی یک شعبه هم ندارد  قراربگیرد و هر دو یک از رای برخوردار باشند این مسئله  نه تنها ناعادلانه است بلکه به هیچ وجه  منطقی نیست بی تردید حزبی که تنها  در یک شهر فعالیت می کند در کنار حزبی که در شهرهای مختلف فعالیت می کند نباید از مزایای یکسانی برخوردار باشند به نظر می رسد لازم است کلیه موارد مطرح شده در قانون  اصلاح شود. همچنین لازم است تا  جایگاه خانه احزاب مشخص شده و محدوده فعالیتهایش به طور مشخص تبیین شود تا جایی که به پیگیری مسائل صنفی احزاب  محدود شود ، در غیر این صورت به نظر می رسد باید هرجریان فکری یک  باشگاه برای احزاب هم فکر خود تشکیل دهداعم از  باشگاه احزاب اصولگرایان یا  باشگاه احزاب اصلاح طلب تا با حضور در آن باشگاه  مسائل و خواسته های  را مطرح نموده و با تبادل نظر ،همکاری ، همفکری و مسائلی که  درصدد تحقق آن در سراسر کشورهستند را در آن باشگاه  سازماندهی نمایند.

-متولی و مسئول سازماندهی احزاب با چه کسی و چه ارگانی است؟

-اگر قانون جایگاه و نوع کارکرد و فعالیت احزاب را مشخص کند  طبیعتا نباید متولی غیر از کمیسیون ماده ده احزاب داشته باشد .این مسئله که دولت بخواهد متولی این مسائل احزاب کشور باشد یقینا  خلاف استقلال احزاب است. بی تردید احزاب باید مستقل  از دولت باشند  و طبیعتا کسی که بخواهد  مسائل احزاب را پیگیری و دنبال نماید  یا کمیسیون ده ماده احزاب است  یا خود احزاب می بایست با تعامل و ارتباط با یکدگیر برای خود تصمیم گیری نمایند .

-با توجه به اینکه در سال جاری انتخابات مجلس شورای اسلامی را در پیش رو داریم آیا اصولا فعال شدن احزاب لزومی دارد؟ و می تواند در پویایی و نشاط سیاسی جامعه موثر باشد؟

-بی تردید در حال حاضر احزاب برروند انتخابات تاثیر زیادی ندارند . مردم احزاب را در انتخابات  به عنوان گروه مرجع رده های پایین مورد توجه قرا ر می دهند نه گروه مرجع رده های بالا.اما با  استانی شدن انتخابات مسلما نقش احزاب در انتخابات و تاثیر آنها در انتخابات پررنگ تر می شود  و زمینه  را برای رقابت در عرصه انتخابات و حضور موثرتر فراهم می کند فراهم می کند .در استانی شدن انتخابات وقتی احزاب نمایندگانی را معرفی می کنند مسلما از نماینده خود حمایت نموده واو را پشتیبانی می کنند همچنین در مواقع لازم باید پاسخگوی عملکرد نماینده انتخابی خود در قبال مردم باشند .

-به نظر شما بازگشایی خانه احزاب در انتخابات پیش رو تاثیر می گذارد؟

-به نظر بنده با تجربه ای که از فعالیت احزاب در طی این سالها داشته ایم به نظر می رسد تشکیل و بازگشایی خانه احزاب نه تنها  در انتخابات آینده تاثیرچندانی به جای نمی گذارد به دلیل اینکه هنوز از وجهه و جایگاه قانونی خاصی برخوردار نشده است   مشکلات احزاب را افزایش می دهد .متاسفانه روند موجود نشان می دهند  اشتباهات گذشته احزاب اصلاح نشده است بنابراین نمی توان انتظار معجزه داشت و به این امید بود که احزاب در انتخابات آتی نقش مفیدی را ایفا خواهند نمود.