در این گردهمایی حجت‌الاسلام سیدیدا... یزدان‌پناه، مدیر گروه عرفان مجمع عالی حکمت اسلامی با بیان اینکه امام خمینی(ره)، آغازگر حرکت توحیدی و دینی بود و با بنیادهای عرفانی ایشان از چند منظر می‌توان برخورد کرد، گفت: یکی از این موارد، بعد عرفان نظری است که آثار فراوانی را مانند شرح دعای سحر، مصباح‌الهدایه و ... در این زمینه نگارش کرده‌اند. وی با بیان اینکه بعد دیگری که امام خمینی(ره) بدان پرداختند، عرفان عملی است که این عرفان در لابه‌لای دیگر آثار ایشان مانند شرح چهل حدیث و سرّالصلاه به چشم می‌خورد، افزود: بعد دیگر کارهای ایشان، اخلاق عرفانی است که از یک جهت از عرفان عملی جدا می‌شود و در کتابهایی چون چهل حدیث و مباحث اخلاقی امام فراوان منعکس شده است.

حجت الاسلام یزدان‌پناه سپس به شرح تشرف  عرفا به مذهب شیعه پرداخت و این حرکت را پس از ابن عربی، دارای سرعت بیشتری دانست، چنانکه پس از ظهور فلسفه صدرایی، بیشتر ودر عصر حاضر نیز حضرت امام خمینی(ره) عامل این گسترش شد .

 وی بیشترین زبان مشترک بین اهل سنت و شیعه را زبان عرفان و عرفا دانست.استاد فلسفه و عرفان حوزه علمیه قم با بیان اینکه سه ساحت در کار امام راحل جمع می‌شود، ادامه داد: در اندیشه امام، هستی‌شناسی دینی در صدر می‌نشیند، بعد هستی‌شناسی عرفانی مطرح شده و ساحت سوم شامل هستی‌شناسی عقلی و فلسفی می‌شود.

وی با بیان اینکه کسی که می‌خواهد ریشه‌های انقلاب اسلامی را بفهمد، روح نهضت امام خمینی(ره) را درک کند و آن را ادامه دهد، باید در عرفان نظری دوره سوم و نسل صدرایی تأمل داشته باشد، گفت: در نسل صدرایی، عقلانیت ویژه‌‌ای همراه با شریعت و معنویت یکجا جمع و تعادل برقرار شده است.در ادامه این مراسم، حجت‌الاسلام حاج شیخ علی رضایی‌تهرانی، مدیرگروه عرفان مجمع عالی حکمت اسلامی مشهد با بیان اینکه امام خمینی(ره)، عرفان را خوانده و فهمیده، اهل سیر و سلوک عملی نیز بوده و به مکاشفات بسیاری در عین سلوک رسیده است، ادامه داد: تنها در یک بخش بین اهل فن اختلاف است که آیا امام به فناء ا... رسیده است یا نه، در این زمینه دو دیدگاه وجود دارد. وی با طرح این پرسش که آیا امام راحل به عرفان پایبند مانده و در آخر عمر از عرفان دست برداشته یا نه، اظهار کرد: ایشان تا پایان عمر خویش به این سنت پایبند مانده و دارای نگاه مشخصی به وحی، عرفان و فلسفه بود، بنابراین بدون شک امام تأثیرگذارترین فرد در سده اخیر بشمار می‌رود.

وی با اشاره به فرازهایی از زندگی سیاسی اجتماعی امام خمینی (ره) حضور عرفان و روح معنوی عرفانی در وجود ایشان را سبب ایجاد یک روحیه سیاسی بسیار بالا در ایشان دانست و گفت: حضور عرفان در وجود امام خمینی به وی شجاعت سیاسی بالایی داده بود. وی گفت: نگاه امام خمینی(ره) به عرفان مشتاقانه، اما به عارفان  نگاهی منتقدانه داشت .

مدیر گروه عرفان مجمع عالی حکمت اسلامی مشهد با بیان اینکه اندیشه‌های امام هم از نظر دوستان و هم دشمنان مورد توجه بوده است، ادامه داد: دوستان از آن جهت که الگوبرداری کنند و دشمنان نیز جهت جلوگیری از تکرار این تفکر بدان توجه دارند، زیرا معتقدم وقتی شهید صدر اعدام و امام موسی صدر ناپدید می‌شود، بدان جهت است که استکبار نمی‌خواهد خمینی دوم و سومی تکرار شود.

وی ابراز کرد: از طرفی باید در کنار تبیین اندیشه‌ها، ریشه‌های انقلاب اسلامی و مدیریت آن که معجزه قرن نامیده می شود، به ابعاد شخصیتی بنیانگذار این انقلاب در مباحث فقهی و عرفان اسلامی هم پرداخت. حجت‌الاسلام رضایی‌تهرانی با بیان اینکه امام خمینی(ره) بیشترین آثار خود را در 12 سال پر کار زندگی خود به نگارش درآورده است، اظهار کرد: امام راحل از معدود عارفانی است که به دنبال پالایش عرفان نیز بوده و بر آن نقد هم داشته است، ایشان دلباخته عرفان بودند، اما یک مجتهد صاحبنظر در این مباحث نیز به شمار می‌روند.همچنین در ادامه این همایش، محمد فنایی‌اشکوری، استاد مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) با بیان اینکه در موضوع عرفان اسلامی امام خميني(ره) و دستاوردهای اجتماعی آن دو بعد وجود دارد، افزود: ویژگی امام نسبت به دیگر علما و عرفا همین توجه جدی به بعد اجتماعی است که محصول جامعیت شخصیتی ایشان است.

وی با بیان اینکه امام در عرفان عملی، ادبی و نظری و هم در مجموعه علوم اسلامی ورود پیدا کردند و خود را محدود در یک مشرب نکردند، گفت: ایشان به همه این امور به عنوان یک مجموعه واحد نگاه می‌کردند، بنابراین جامعیتی در شخصیت ایشان شکل گرفته بود. استاد مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) با بیان اینکه امام بر همراهی و سازگاری دین و سیاست تأکید داشتند و تلاش ایشان برای رفع این شبهه تاریخی بود، گفت: بسیاری از متدینها، سکولارها و روشنفکران معتقدند، دین از مسایل اجتماعی و سیاسی جداست و با استدلالهای روشنفکری به ظاهر دینی به جدایی و ناسازگاری دین از سیاست می‌پردازند.وی با بیان اینکه شخصیت امام در مقایسه با دیگر بزرگان دینی از جامعیت بی نظیر و ابعاد مختلفی برخوردار بود، گفت: همه این ابعاد، ایشان را از مسؤولیتهای اجتماعی دور نکرد و شاهد فعالیتهای شاخص ایشان در ابعاد اجتماعی و سیاسی هستیم.