روستایی و عشایری از نقوش هندسی، منحنی و... سبک مدرن و سنتی مشهور است و اکنون خراسان رضوي از قطبهای فرش دستباف کشور محسوب می‌شود.

اما در چند دهه گذشته به خاطر مشکلات رونق بازار و صادرات، رشد نامتناسب قیمت فرش در مقابل مواداولیه، کم توجهی دولتمردان کشور به صنعت فرش به عنوان مهمترین اقلام غیرنفتی کشور و سرانجام پراکنده بودن برنامه و استفاده نکردن از امکانات و ظرفیت بالقوه موجود در کشور، این محصول ارزشمند را با فراز و نشیبهای زیادی روبه رو کرده است.

تا چند سال گذشته فرش دستباف در خراسان رضوي یکی از محصولات پرطرفدار در کشور و صادراتی بود که میلیونها دلار درآمد ارزی نصیب کشور می‌کرد و این میزان سبب شده بود تا علاوه بر نیروهای جوان کار به این شغل فاخر هنری مشغول باشند، اما از دهه 70 به بعد ورق برگشت و هزینه‌های بالای تولید فرش دستباف در کنار نبود حمایت از این محصول راهبردی موجب شد تا روز به روز حجم تولید کاهش یابد و جای آن را سایر محصولات رقیب از جمله فرشهای ماشینی بگیرد و حتی کشورهایی همچون پاکستان و هند به عنوان رقیب ایران در کشورهای جهان جایگزین شوند که این امر موجب اعتراض کارشناسان شد.

خراسان، قطب فرش دستباف ایران

رئیس مرکز ملی فرش ایران در گفت و گو با خبرنگار ما اظهار داشت: فرش دستباف با جنبه‌های تاریخی و هنری از مهمترین اقلام غیرنفتی کشور مطرح است و فرش دستباف علاوه بر وجه اجتماعی که دارد، می‌تواند به اشتغالزایی و رفاه خانواده و یا به عنوان یک شغل مکمل در کنار کشاورزی و دامداری کمک کند.کارگر با اشاره به فرش دستباف خراسان رضوي افزود: خراسان از گذشته تاکنون به عنوان یکی از قطبهای فرش دستباف کشور است و اکنون فرش مشهد و کاشمر ثبت جهانی شده است و استان خراسان رضوی در مناطق مختلف همچون شهرستان تربت جام دارای برند جهانی هستند که باید احیا شوند و فرش چشمه گلی تربت جام از این جهت نیازمند بازنگری است.وی گفت: معتقدم تولید فرش دستباف همچون فرشهای سنتی تربت جام بدون توجه به نیاز بازار- که مشتری نداشته باشد- اگرهم برند شناخته شده‌ای باشد، نمی‌تواند تداوم داشته باشد و حفظ برندهای منطقه‌ای با نوآوری، میل بازار، نیاز امروز مخاطب و سبک زندگی مردم ممکن خواهد بود.

فعالیت یک میلیون و 700 هزار نفر در تولید فرش دستباف

وی اعلام کرد: در حال حاضر 700 هزار نفر در قالیبافی فعالیت دارند و این آمار براساس داده‌های اعضا و تشکلهای فرش است، همچنین حدود یک میلیون نفر به صورت پاره وقت و به عنوان شغل مکمل مانند رنگ رزی، چله کشی، پژوهشگران و... فعالیت دارند که در کنار قالیبافان اشتغال دارند در صورت حمایت دولت از فرش دستباف چه در حمایتهای بیمه‌ای و اعتباری با توجه به اقتصاد مقاومتی این فعالیت می‌تواند نقش به سزایی ایفا کند.

وی گفت: حمایت دولت درخصوص پوشش بیمه‌ای، شاخص‌ترین حق بافنده است و تا پایان سال 92 فقط 480 هزار نفر از پوشش بیمه‌ای بهره‌مند شده‌اند.

وی ادامه داد: با توجه به اینکه در کشور اعتبار قانون بیمه قالیبافی سالیانه است در اعتبار سال 93 و 94 عدد لازم برای پوشش حمایتی بیمه 700 هزار نفر فعال دیده نشده است و در حال حاضر برای بیمه قالیبافان با مشکلاتی مواجه هستیم.

کارگر در ادامه افزود: با پالایش درصد مجدد برای بیمه قالیبافان فعال فرش دستباف جایگزین قالیبافان غیرفعال خواهد شد و این اتفاق بزودی اجرایی می‌شود.

رئیس مرکز ملی فرش ایران درخصوص حمایت از فرش دستباف به خبرنگار قدس گفت: تربت جام و خراسان رضوي سبک خاصی در فرش بافی دارد و برای ایجاد اشتغال در حوزه فرش دستباف به طور عملیاتی دو کارگروه متمرکز قالیبافی در تربت جام و صالح آباد برای تولیدات در نظر گرفته شده است.

به دنبال جایگاه اول جهانی

هادی مخملی، رئیس اتحادیه صادرکننده فرش دستباف مشهد در گفت و گو با خبرنگار ما اظهار داشت: تربت جام از مراکز فعال فرش عشایری خراسان رضوي است و فرش دستباف چشمه گل تربت جام یکی از برندهای معروف عشایری و بلوچی دنیا است که قابلیت انطباق با طرحهای جدید و شرایط و سلیقه مشتریان را دارد.

وی گفت: ما به دنبال افزایش سهم بازار عمده فرش دستباف با رویکرد صادراتی هستیم و خراسان رضوي با قابلیت تولید و بافت بالا باید به روز شود و تولیداتشان را با بازارهای جدید جهانی هماهنگ کنند تا با فرایند چرخه تولید و صادرات و برنامه‌ریزی دقیق سهم صادرات را در دنیا بالا ببریم تا همچنان به عنوان صادرکننده اول فرش جهان باشیم.

هادی مخملی به قابلیتهای خراسان رضوي در تولید فرش دستباف اشاره کرد و گفت: خراسان رضوي قدرت و مزیت بالایی در سفارش پذیری صادراتی دارد و با تولید فرشهایی با متراژ 6 هزار مترمربع در قالب فرشهای عشایری سهم بازار جهانی را حفظ کند و همواره خراسان رضوي و صادرکنندگان استان در نمایشگاه‌های بین‌المللی جهان فعال هستند و امیدواریم با همکاری گروه‌های کارآفرین که هم صادرکننده و تولیدکننده در راستای تولید صادراتی فعال هستند، به عنوان یک موفقیت، قابلیتهای خراسان رضوي را توسعه دهیم.

تحول جدی در فرش دستباف تربت جام

علی رستمی، فرماندار شهرستان تربت جام از تحول جدی فرش دستباف در این منطقه خبر داد و گفت: تربت جام آمادگی دارد تا امکانات وفضای فیزیکی برای برگزاری دوره‌های آموزشی دو کارگروه متمرکز فرش دستباف ایجاد کند تا این آموزشها به ایجاد اشتغال و احیای فرش دستباف تربت جام منجر شود.

وی گفت: با اعتبار اختصاص یافته مرکز ملی فرش ایران و استانداری خراسان رضوي به تربت جام تحول جدی شاهد خواهیم بود و با توجه به اینکه 80 درصد مردم این شهرستان به شغل دامداری و کشاورزی اشتغال دارند، فرشبافی می‌تواند به عنوان یک شغل کمکی در اقتصاد شهرستان نقش مؤثری ایفا کند و همچنین در صادرات غیرنفتی که به عنوان اقتصاد مقاومتی مطرح است برای کشور جمهوری اسلامی ایران ارزآوری خوبی داشته باشد.