اعم از سریالهایی که برخی مضمونی مذهبی و عقیدتی دارند و برخی صرفاً اتفاقاتی را در ماه مبارک رمضان بهتصویر میکشد که میتوانستند در بستر زمانی دیگری هم شکل بگیرند؛ همچنین باید به برنامههای رادیویی و ویژهبرنامههای تلویزیونی این ماه اشاره کرد؛ مانند « ماه عسل»، «جشن رمضان» و... که هریک با ویژگیها و جذابیّتهای خود، مخاطبانی را از طیفهای مختلف جذب میکنند. امّا ویژگی مشترک تمامی این سریالها و برنامهها و ویژهبرنامهها، داشتن تیتراژهای پایانی و گاهی آغازین با مضامینی متناسب با ماه مبارک رمضان است؛ تیتراژهایی که گاهی محبوبیّت و جذابیّتی بیش از برنامۀ خود پیدا میکنند. ترانههای این تیتراژها، برخلاف قابلیّت قرار گرفتن در دو گروه متمایز، اغلب دارای ویژگیهایی مشترک هستند که درخور توجه و تحلیل و بررسیاند.
دعا میکنم چون دلم روشنه
ترانههای اجراشده به مناسبت ماه مبارک رمضان که اغلب در تیتراژهای برنامههای تلویزیونی و نیز رادیویی شنیده میشوند، بهطور عمده در دو گروه جای میگیرند: گروه اوّل که البته در اقلیّت است، شامل ترانههایی میشود که اساساً حال و هوایی عرفانی و مذهبی دارد و بهطور مستقیم بر بُعد عقیدتی و حال و هوای عارفانۀ این ماه تمرکز دارد؛ در این ترانهها مخاطب شاعر، صرفاً خداست، راز و نیاز شاعر با او صرفاً بهشکل نماز و دعاست و رابطۀ میان شاعر و او، رابطهای عمیق و معنوی است و دایرۀ واژگانیی این ترانهها نیز خارج از حوزۀ واژههای خاص ماهِ مبارک رمضان و نیایش و ستایش و دعا و نماز و... نیست. نمونۀ خوب این نوع ترانه، ترانهای است از مجید صالحی که میتوان آن را جزو آشناترین ترانههای این ماه دانست: «منم مثل تو مات این قصهام/ تو هم مثل من امشبُ دعوتی/ درست تو همین ساعت و ثانیه/ سزاوار زیباترین رحمتی/ تو این حس و حالِ عجیب و غریب/ دو تا بال میخوای که رو شونهته/ تو از هر مسیری بری، میرسی/ تو از هر دری رد بشی، خونهته/ از این سفرهها معجزه دور نیست/ ببین دست دنیا تو دست منه/ دعا میکنم تا اجابت بشه/ دعا میکنم چون دلم روشنه/ من از عشقِ بارون به دریا زدم/ به بارون و به آسمون دعوتیم/ چه مهمونی باشکوهی شده/ تو این لحظههایی که همصحبتیم».
امّا نوع دوم ترانههایی که در این ماه میشنویم، اساساً ترانههایی عاشقانهاند و بهنظر میرسد سرایندۀ این گروه از ترانهها، توجهی ویژه به تاریخ مصرف نداشتن ترانههایشان داشتهاند؛ یعنی سعی کردهاند مضمونپردازی ترانههایشان به شکلی باشد که اگر مخاطبی، خارج از موقعیّت زمانی ماه مبارک رمضان آن ترانه را شنید، آن را بهعنوان ترانهای عاشقانه و معطوف به عشقی کاملاً ملموس و زمینی بپذیرد و مثلاً آنجا که شاعر میگوید: «تو با من بمون تا ته این سفر/ من این ماهُ ماه عسل میکنم» بتواند مسافرت ماهعسل زوجهای جوان را نیز در ذهن مجسّم کند. این گروه از ترانهها در ویژگیهایی با یکدیگر اشتراک دارند که تأمل بر آنها خالی از لطف نیست؛ ویژگیهایی که سعی میکنند ترانه را از بعد عاشقانه دور کرده به بعد عارفانه و بهقولی ماهرمضانی نزدیک کند، درحالیکه اساس مضمونپردازی آنها عشقی زمینی است.
من با تو سازش میکنم
در اغلب ترانههای گروه دوم، به انتظاری یکساله اشاره میشود: «هرسال همین موقع کنار تو دنیام عوض میشه و حضور تو یادم میاد»، «منیکه عهدامو همیشه میشکستم/ الان یه سالی هست منتظرت هستم». در اغلب این ترانهها به مهربانبودن بیش از حدّ مخاطب شعر اشاره میشود و اینکه «او» عاشق سرایندۀ اثر است: «تو همیشه عاشق من بودی/ من همهش میرم و برمیگردم»، «هوایی میشم/ همون روزا که میبینم هوامو داری». در برخی ابیات، شاعر به پناه آخر بودن، و تنها ملجأ و دستگیر بودن « او» میپردازد: «فقط از یه دنیا تو موندی برام/ مبادا همینو بگیری ازم.» در ابیاتی، از تمایل شاعر برای رفتن بهسوی «او» سخن میرود: « باید راهی سمت تو پیدا کنم/ که این تنها راه نجات منه.» در مواردی به بیتوجهیهایِ « او» به دردها و مشکلات شاعر پرداخته میشود: « اگه هنوزم عاشق من/ چرا به داد من نمیرسی؟» بسامدکاربرد واژۀ «مهمانی» در اینگونه ترانهها بالاست: «منو آوارۀ دنیا کردی/ تا بیام دوباره مهمونت شم.» بسامد «گریستن شاعر» نیز در اثنای سرودنِ این قبیل ترانهها بسیار بالاست: «همیشه بغض تو دنیامو لرزوند/ هوای گریههامو داری یا نه؟»، «با گریههای هرشبم دنبال مرهم نیستم/ این بار بشکن بغضم، فکر غرورم نیستم.» امّا درنهایت، حال و هوای این گروه از ترانهها عاشقانه است و بسامد مضامین و تصاویری حاکی از وجود عشقی زمینی و کاملاً ملموس در آنها بسیار بالاست: «هوایی رو که تو نفس میکشی/ دارم راه میرم بغل میکنم»، «پناهی غیرآغوشت ندارم»، «هرجور میتونی بمون/ من با تو سازش میکنم»، «باور نکن راضی بشم چون دوستت دارم بری.»
توجه به زیربنای عاشقانه در این کارها، به این تصوّر دامن میزند که این گروه از ترانهها اساساً بهشیوهای سروده شدهاند که خارج از موقعیّت زمانی ماه رمضان نیز، مخاطب خود را داشته باشند و برای از دست ندادن طیفِ بیشتری از مخاطبان است که ترانهسرایانِ این کارها ترجیح میدهند، معشوق شعرهایشان بیشتر به موجودی انسانی و ملموس قابل تسرّی باشد، تا فارغ از ایّام ماه مبارک رمضان نیز ترانههایشان شنیده شوند.
نظر شما