تا جمهوری اسلامی ایران را تحت یک سلسله بازرسی ها و فشارهای خاص قرار دهند. تیم مذاکره کننده روزهای سختی را پشت سر می‌گذارد، اما منتقدان هم نسبت به طرف مقابل تیم مذاکره کننده بدبین هستند. آنها می‌گویند، آمریکایی‌ها هیچ گاه منافع ما را در نظر نمی گیرند و همه آنچه می‌گویند فریب و بازی با کلمات است و در نهایت راهی را دنبال می‌کنند که مدتهاست برای آن برنامه ریزی کرده اند.

منتقدان می‌گویند، اگر در توافق با غرب، خطوط قرمز ما مورد تأکید قرار نگیرد، این توافق یک توافق مطلوب نیست و راه را برای بهانه تراشی های طرف غربی به سرکردگی آمریکا باز می‌گذارد.

دکتر «فواد ایزدی»، یکی از این منتقدان است. او، استاديار دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران است. آنچه در ادامه می‌خوانید، گفت و گوی گروه سیاسی قدس، با این استاد دانشگاه است.

  وضعیت حال حاضر گفت و گوهای هسته ای را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

- متنی بین تیمهای مذاکره کننده در حال آماده شدن است، اما نباید اجازه بدهیم متن به گونه ای تهیه شود که غربی‌ها بتوانند کارهای سابقشان را تکرار کنند و ایران را تحت فشار ممتد قرار دهند.

ما درشرایطی در حال مذاکره هستیم که هفت نفر از سناتورهای آمریکا نامه نوشته اند که هر توافقی که توسط اوباما انجام شود، فقط مختص اوست و بعداز او نقض خواهد شد. آنها در واقع گفته‌اند، اوباما که کنار برود، ما اینجا هستیم و تکلیف کار با ما خواهد بود. این نامه توسط جمهوری خواهان نام آشنایی مانند «تد کروز» یا «رند پاول» امضا شده است. آنها به طور رسمی مصاحبه می‌کنند و می‌گویند، ایران دشمن سنتی آمریکاست.

پس با این عملکرد و این تاریخچه، متنی که تهیه می‌شود، باید متنی باشد که این خطرها را کاهش دهد. متأسفانه در توافق ژنو و در توافق لوزان، متنها خیلی مطلوب نبود، یعنی تعهداتی که ایران باید انجام بدهد، نقد است و حتی باید راستی آزمایی هم بشود، اما تعهدات طرف مقابل نسیه است. اگر آن خط قرمزی که مقام معظم رهبری بیان فرمودند که همه تحریمها اعم از اقتصادی و مالی باید در روز امضا توافقنامه لغو شود، در نظر گرفته نشود، عملاً ما همچنان در همان مسیر لوزان و ژنو حرکت کرده ایم. واقعیت این است که اگر توانستیم در روز امضای توافقنامه یک تعهد نقد از طرف مقابل بگیریم، موفق شده ایم، اما اگر کار را به اما و اگر و شاید و باید موکول کردیم، چیزی دست ما را نخواهد گرفت.

 چگونه  ایران می‌تواند تعهداتش را برابر انجام تعهدات طرف مقابل اجرایی کند؟

- تعهداتی که ایران باید انجام دهد، زمانبر است و طرف مقابل می‌تواند در این فرایند هرچقدر که بخواهد، بهانه بیاورد. اگر خیلی خوشبینانه پیش بینی کنیم، شاید اوباما در انتهای دوران ریاست جمهوری خود برخی از تحریمها را تعلیق کند، اما لغو نخواهد کرد و ماجرا همچنان ادامه پیدا می‌کند.

این وضعیت، خط قرمز ما را زیر پا می‌گذارد و دردی را از ما دوا نخواهد کرد. اگر اوباما تحریمها را بر ندارد و در نهایت تعلیق کند، آن وقت دولت بعدی آمریکا، می‌تواند همه آنچه را انجام شده، زیر پا بگذارد. نکته مهم این است که تا آن زمان ما همه راه ها را رفته ایم و در عمل دیگر چیزی نداریم که بر سر آن معامله کنیم. رهبر معظم انقلاب هم به همین خاطر خطوط قرمز را به صراحت و شفاف بیان کردند، به این دلیل که رویکرد و رفتار آمریکا را می‌شناسند و تاریخچه رفتار آمریکایی را دیده اند.

البته لازم نیست برای شناخت رفتار آمریکا به گذشته بسیار دور بروید. همین رفتار آنها را در برابر توافق ژنو ببینید. آنها به همان چیزهایی که بر سر آن توافق کردند هم وفادار نماندند. آنها بعد از توافق، به بهانه های مختلف، هشت دوره تحریم جدید وضع کردند.

متأسفانه در یکی دو روز اخیر هم وقتی به اخبار نگاه می‌کنید، می‌بینید طرف مقابل می‌خواهد همان مسیر توافق لوزان را ادامه دهد و تنها با تغییر برخی واژه‌ها و کلمات، کار خود را پیش ببرد. آنها می‌خواهند کار را به گونه ای طراحی کنند که برخی در داخل کشور توافق را یک پیروزی بدانند و البته طرف مقابل هم به اهداف خود برسد. مثلاً بارها این مسأله مطرح شده است که ما توافق خواهیم کرد، اما این توافق امضا نخواهد شد. و وقتی ایران به تعهداتش عمل کند، سپس ما امضا می‌کنیم. خب این چه جور توافقی است؟ ما باید همه چیز را نقد بدهیم و بعد آنها توافقی را که امضا نشده، اگر خواستند و بهانه ای نداشتند، اجرا کنند. برخی منابع خبری هم گفته‌اند، اگر راستی آزمایی ایران انجام شد و طرف غربی مطمئن شد که ایران تخلف یا انحرافی نداشته، بعد از آن توافقنامه امضا می‌شود که این از عجیبترین موارد توافقات بین‌المللی است.

بهانه آنها برای این کار هم آن است که چون ایران گفته، در روز امضا باید تحریمها لغو شوند، بنابراین فعلاً چیزی امضا نمی کنیم، اما ایران به تعهدات امضا نشده پایبند بماند و آنها را اجرایی کند، وقتی راستی آزمایی انجام شد، آن وقت توافقنامه امضا می‌شود تا در همان روز امضا، تحریمها تعلیق شود.

این، ترفند طرف مقابل است که کار خود را پیش ببرد. همان طور که گفتم، آنها با واژه ها و کلمات بازی می‌کنند، اما اصلاً قصد کوتاه آمدن ندارند. با این کار ما در حالی که چیزی را امضا نکرده ایم، تعهداتی را عملی می‌کنیم که هیچ محفل قانونی هم برایمان نخواهد داشت که فردا به انجام آن استناد کنیم. از این جهت تیم مذاکره کننده باید هوشیار باشد و اجازه ندهد آمریکایی ها با ترفند، به اهداف خود برسند.

 تیم مذاکره کننده، مورد اعتماد ملت است. چرا باید در رسانه ها، هر روز شاهد نقد مذاکرات باشیم؟

 - مسأله، مسأله مهمی است. ما چه توافق بکنیم و چه توافق نکنیم، در آینده کشور بسیار مؤثر خواهد بود. از این جهت نخبگان و کارشناسان باید در مورد آن صحبت کرده و مردم را آگاه کنند. نقد این اتفاقات لازم است تا فردا فرزندان ما پاسخ مناسبی برای آن داشته باشند.

ضمن اینکه این نقدها در پای میز مذاکره هم به درد آقای ظریف و تیم هسته‌ای، می‌خورد. مثل همان کاری که آقای کری می‌کند و می‌گوید، من می‌خواهم فلان امتیاز را به شما بدهم، اما با کنگره مشکل دارم و آنها مانع تراشی می‌کنند. این حالت هم باید برای تیم ما وجود داشته باشد. تیم هسته ای ما باید به صراحت بگوید که پای میز مذاکره محدودیتهایی دارد و افرادی هستند در داخل کشور که نقدهای جدی به این روند دارند و اجازه نمی دهند ما هر توافقی را امضا کنیم. اینکه ما انتظار داشته باشیم افراد در همه موارد برای ما کف بزنند، اصلاً خوب نیست. گاهی هم دوستان می‌گویند، ما این مذاکرات را انجام می‌دهیم تا مثل کره شمالی نشویم؛ خب، یکی از خصوصیات کره شمالی همین است که مسؤولانش می‌گویند، هر کاری ما کردیم، همه مردم باید برای ما دست بزنند. پس اگر می‌خواهیم مثل کره شمالی نشویم، باید از این رفتار آنها هم دوری کنیم.