آمنه مستقیمی - بی‌تردید در ورق‌زدن آلبوم خاطرات زندگی‌، به‌ویژه در دوران کودکی و نوجوانی‎که هنوز جریان روزمرگی‌ها ما را با خود نبرده بود،  ...

مزۀ «ریا» طعم سفرۀ افطار

یکی از زیباترین تصاویر به مهمانی‌های افطار در خانۀ اقوام و فامیل اختصاص دارد؛ مهمانی‌هایی‌که طعم شیرین صفا و صمیمیتِ آن، مزۀ فراموش‌ناشدنی و ماندگارِ زیر زبان همۀ ماست.

چه زیبا بودند و سرشار از حضور خدا، سفره‌هایی‌که چاشنی اصلی‌شان مهر بود و صفا، و به سلیقه و وُسع صاحبخانه با پنیر و سبزی‌خوردن و نان تازه یا آش و حلیمی تزیین می‌شد و آنقدر روح و جان را در کنار جسم تغذیه می‌کرد که سختیِ روزه پیش چشمت ناچیز می‌شد. امّا از وقتی‌که سادگی را به بهای اندکِ فخرفروشی و به‌قول معروف «کلاس‌گذاشتن» مقابل دوست و آشنا و فامیل فروختیم، مثل همۀ چیزهایی‌که دیگر برایمان بیشتر شبیه قصه‌های شب رادیوست تا واقعیاتی‌که روزگاری با تمام وجود آن‌ها را لمس کرده‌ایم، صفا و صمیمیّت از پای سفره‌های افطارمان برخاسته و تجمل‌گرایی و اسراف به‌جای آن نشسته است.

نمایش هنر رستوران‌ها و شیرینی‌پزی‌های محله

اگر دیروزی‌که هنوز از آن خیلی دور نشده‌ایم، دادن افطاری برایمان عمل به مستحبّی مؤکّد و بهره‌مندی از برکات آن مثل صلۀرحم و دورهم بودن‌های ساده بود، امروز سفره‌های افطارمان بیشتر به شوهایی میماند که قرار است هنرِ رستوران‌ها و شیرینی‌پزی‌های محله و فرنگی‌بودن ظروف پذیرایی و قدرت خریدمان را در تهیۀ انواع و اقسام خوراکی‌ها به نمایش بگذارد، و البته یونیک (منحصر) بودن سفره الزامی است!

شاید برای همین است که مثل گذشته، مهمانی افطاری برایمان سهل و ساده نیست و تدارکی گسترده می‌خواهد و بی‌آنکه خود متوجه باشیم، با اسراف‌کاری‌ها و حضور در ماراتنِِ بهترین‌بودنِ تزیین و کیفیت سفره‌های افطار، سبک زندگی‌مان را حتی زمانی‌که بیشتر از هروقت دیگر به خدا نزدیک هستیم، به ویروس گناه آلوده می‌کند و بی‌آنکه بدانیم، بین خود و خدا دیوار می‌کشیم. این در حالی است که وقتی فلسفۀ ماه مبارک رمضان و علل وجوب روزه‌داری را مرور می‌کنیم، درک ناداری و درد نیازمندان را از دلایل اصلی آن می‌یابیم، امّا گاه خود را ملزم به روزۀ گوش و چشم، امّا در جهت ندیدن و نشنیدن حرف حق کرده و با خواسته‌های دل همراه می‌شویم و دل را به گشودن سفره‌هایی با رنگ و لعاب خاص، خوش می‌کنیم. اینجاست که دیگر سفره‌های افطارمان به‌جای طعم سادگی و صمیمیّت، مزۀ ریا و فخرفروشی میگیرد و پای گناه به سفره‌ای‌که در مهمانی خدا پهن شده، باز می‌شود. در حالی‌که هستند افرادی‌که به مقداری از غذای سفره‌های پرریخت و پاش افطار ما سخت نیازمندند.

*هم‌نشینی با سریال‌های تلویزیونی به‌جای فامیل

بدبختی زمانی است که اسراف‌کاری‌ها و ریخت و پاش سفره‌های افطارمان دیواری می‌شود بلند امّا نامرئی بین ما و دیگران، و در برخی مواقع محکوم‌مان می‌کند به عدم رفت‌وآمد با اقوام و فامیل. شاید هم در پی همین تغییر سبک زندگی است که به‌جای اقوام و فامیل، این‌روزها سریال‌های مختلف و بعضاً بی‌محتوای تلویزیونی، مهمان سفره‌های افطار و همدم ما در شب‌های ماه رمضان شده‌اند.

حجت‌الاسلام والمسلمین ناصر جهانیان، عضو هیئت‌علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشۀ اسلامی با بیان اینکه از دیدگاه اسلام، اسراف تجاوز است از حد و مرز شرعی، عقلی و عرفی، گفت: اسراف به اندازه‌ای در اسلام مذموم است که حتی در روایات از دور ریختنِ هستۀ خرما و آبِ باقیمانده از شُرب یا میوۀ نیم‌خورده نیز نهی شده است. حتی استفاده از کالایی‌که فراتر از شأنِ عرفی فرد است و یا استفاده از آب و غذا بیش از حدِ سیری و سیرابی، اسراف محسوب می‌شود.

وی دربارۀ چرایی مذمّت اسراف در اسلام اظهار کرد: این اهمیت از چند جنبه قابل‌بررسی است؛ نخست اینکه لذت در مصرف معقول، عرفی و شرعی است، وگرنه مشکلاتی به‌همراه دارد همچون اینکه منابع زمین و انرژی‌های آن را تحلیل می‌برد و باعث می‌شود منابع کاهش بیابند. همچنین وقتی در مصرف از حد مجاز خارج شویم، حق دیگران را پایمال کرده‌ایم که این برای ما مسئولیت دنیوی و اخروی به دنبال دارد.

*انزوای فقرا از سفره‌های پهن‌شدۀ افطار!

حجت‌الاسلام جهانیان با بیان اینکه افطاری‌دادن دارای استحباب بسیار است، تصریح کرد: گرچه این سنت مورد تأکید و سفارش است، امّا بعضاً افرادی تجمل‌طلب آن را به گناهِ اسراف آلوده میکنند که این گناه، عواقب سوئی را همچون چشم و همچشمی و دردمندشدن فقرا بر سبک زندگی تحمیل کرده و نهایتاً سنت افطاری را به حاشیه رانده است؛ چراکه افراد در سطح پایین جامعه به این نتیجه می‌رسند که سفرۀ افطاری‌های آنان در حدّ عرف نیست و به همین دلیل، بسیاری از افراد از خیرات و حسنات افطاریِ ساده امّا متبرک به حضور خدا محروم می‌شوند.

به‌گفتۀ این استاد حوزه، این در حالی است که امروزه در کشورهای اسلامی، سفره‌های بسیار ساده‌ای هنگام افطار گسترده شده و افراد بسیاری مهمان آن سفره‌ها می‌شوند. از این‌رو، برای اینکه این سنت را تداوم ببخشیم باید نگاهمان را تعالی بخشیده و به‌جای محدودکردنِ سفره‌ها به تعداد کم افراد امّا با کیفیّت تجملی، سفره‌هایی با قابلیّت افطار تعداد بالا امّا ساده و فارغ از اسراف و تجملات را پهن کنیم.

عضو هیئت‌علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشۀ اسلامی با بیان اینکه سفره‌های افطار همراه با تجملات، اشرافی‌گری را به سبک زندگی القاء می‌کند، تأکید کرد: چنین رویکردی در نگاه اسلام محکوم است و متأسفانه گاهی مخارج سفره‌های افطار را در مسیر جهنمی هزینه می‌شود. در حالی‌که اگر همین مخارج را برای سفره‌های ساده و با حضور پرشور تعداد بیشتری از افراد هزینه کنیم، برکات آن بسیار بیشتر است. به‌گفتۀ وی اگر سنتِ پسندیدۀ افطاری‌دادن و اطعام روزه‌داران به‌دلیل حس حقارتِ بخش کثیری از جامعه در ناتوانی از تدارک سفره‌های تجملی به حاشیه رفته و کمرنگ شود، آثار سوئی همچون خشم و نارضایتی فقرا از طبقۀ اغنیاء بیشتر شده و نابرابری‌های اجتماعی افزایش یافته و برادری‌ها کمرنگ می‌شود؛ چراکه هرگز گرسنگان و افراد سیر که طعم گرسنگی و فقر را نچشیده‌اند، نمی‌توانند برادر باشند.

حجت‌الاسلام جهانیان خاطرنشان کرد: با از بین رفتن روحیۀ برادری، وحدت و انسجام اجتماعی نیز تضعیف شده و نهایتاً از بین می‌رود؛ بنابراین، باید توجه داشت که اصل افطاری، یک‌وظیفه است و اگر گرسنه‌ای باشد، اطعام و افطار او واجب می‌شود، امّا در حالت عادی، افطاری‌دادن به روزه‌داران مستحبّی مؤکد است که خیرات و برکات فراوانِ فردی و اجتماعی دارد و با پرهیز از تجمل و اسراف و ساده‌سازیِ سفره‌های افطار می‌توان از همۀ آنها بهره‌مند شد. امّا افسوس‌که ما چه ساده و به بهای اندکِ تطمیع حس برتری‌طلبی و فخرفروشی، خود را از این برکات آن‌هم در ماهی‌که ابواب رحمت الهی گشوده شده، محروم می‌کنیم و بدتر آنکه خود را محکوم به تجمّل می‌کنیم که بیشک نوک پیکان این تجمل‌گرایی، صفا و مهر خانه‌هایمان را نشانه می‌رود و بی‌آنکه خود بدانیم، رفتهرفته سبک زندگی ما را مسموم کرده و چه بسا با کارگرشدنِ این سم، آن را از پای درآورد! 

*میزبانی سادۀ مساجد از روزه‌داران

در این میان شاید تنها مساجد، حسینیه‌ها و امام‌زادگان و بقاع متبرکه‌اند که هنوز به سنت افطاریِ ساده و جمع‌کردنِ مردم پای سفره‌های پُرجمعیّت، با چاشنیِ صفا و فارغ از هرگونه تجمل و اسراف پایبندند و بستههای کوچک افطاری‌شان همراه با چای و خرمای آن‌ها، نوستالژی دوران گذشته را برایمان زنده می‌کند و می‌تواند تاحدودی دغدغۀ رهبر معظم انقلاب را دربارۀ افطاری‌های ساده برطرف کند و یادمان بیاورد که می‌توان به‌اندازۀ لقمه‌ای نان و پنیر و کمی سبزی و یک فنجان چای گرم در کنارهم، میهمان خدا بود.

گرچه بخواهیم یا نخواهیم، اسراف مهمان ناخواندۀ بسیاری از سفره‌های افطار ما شده و حضور نامرئیاش را می‌توان حتی بدون دقت در مهمانی‌های افطار دید و حس کرد، امّا هنوزهم برای اینکه این مهمان را به بیرون از حریم افطاری‌هایمان هدایت کنیم، فرصت باقی است؛ به‌شرطی‌که خودمان جایی برسر سفره‌های افطار برایش باز نکنیم.

پخش زنده

نظر شما

شما در حال پاسخ به نظر «» هستید.