به گزارش قدس آنلاین، به مناسبت فرا رسیدن سالروز ولادت باسعادت امام حسن مجتبی (ع) که به کریم اهل بیت (ع) شهرت دارند با حجت الاسلام والمسلمین محمدمهدی قمی نادری، استاد و مولف حوزوی و عضو هیئت علمی موسسه امام خمینی (ره) درباره مفهوم کرامت و چرایی تاکید اسلام بر این خصیصه به گفتگو پرداخته ایم که مشروح آن را می خوانید:
کرامت به عنوان آموزه اصیل اخلاقی چه معنایی دارد و دایره شمول آن چه موارد و مسائلی را شامل می شود؟
لفظ کریم دو معنای مشهور دارد یکی از نظر کرامت مالی است که به کسی که مشکلات مالی مردم و به طور وسیع تر همه مشکلات آنها را با روی باز حل می کند، گفته می شود اما معنای صحیح تر اینکه کریم به کسی گفته می شود که علی رغم آنکه درخواست کننده کمک نسبت به او بدی کرده باز هم به او نیکی می کند و در برابر کسی که به او بدی کرده بدون یادآوری جفایش و نیز بدون چشمداشت، در حل مشکل یاری می رساند.
امام مجتبی (ع) که به کریم اهل بیت (ع) شهرت دارند هر دوی این کرامات را داشته اند و در تاریخ نقل های متعددی در این باره بیان شده و در مدینه افراد را برای رفع نیازهایشان به ایشان ارجاع می دادند و حتی در مواردی که معاویه اشخاصی را برای بدرفتاری و بدزبانی نسبت به ایشان اجیر می کرد حضرت (ع) مدارا کرده و با کرامت برخورد می کردند و اینچنین با رویکرد کریمانه حتی دشمنان را نسبت به خود جلب می کردند.
بنابراین، کرامت در آموزه های اسلامی و با مراجعه به سیره پیشوایان دین این است که هم خود در رفع مشکلات دیگران بدون اینکه حتی آنها را بشناسیم پیشگام باشیم و بالاتر اینکه حتی اگر کسی به ما بدی و جفا کرده باشد بدون یادآوری آن جفا، در حل مشکل و رفع گرفتاریش کمک کنیم.
آیا بذل کرامت در دین اسلام محدود و محصور به اشخاص و مکان های خاص است یا این آموزه اصیل فرهنگی فارغ از شخص و مرز و جغرافیا است؟
قاعدتا تمام ویژگی های فرهنگی نیاز به فرهنگ سازی دارد و بحث کرامت به عنوان یکی از آموزه های اصلی و مسلم اسلام است که از پیروان این دین درخواست شده تا در برخورد با سایرین اعمال شود که این سایرین حتی غیرمسلمانان را نیز در بر می گیرد؛ آنچنان که در روایتی از امام صادق (ع) است که ایشان با عده ای از اصحاب از مسیری عبور می کردند که شخصی را دیدند کنار جاده افتاده و تشنه است، حضرت (ع) فرمودند: «به او آب دهید» عرض کردند: او کافر است اما حضرت (ع) فرمودند: «ایراد ندارد انسان که است.»
بنابراین، در بذل کرامت نسبت به دیگران مذهب و قوم و نژاد محلی از اعراب ندارد.
البته متاسفانه در جامعه کنونی تحت تاثیر فرهنگ فردگرایی که رهاورد غرب است این مسئله کمرنگ شده و نیاز به الگوسازی دارد، یعنی باید الگوهایی در جامعه اسلامی داشته باشیم و رفتار کریمانه آنها را نشان دهیم که کم نیستند به عنوان مثال شهدا و خانواده معظم آنها و ... چراکه نمایش و تبلیغ رفتار این افراد در رسانه های مختلف می تواند در تصحیح رفتار مردم جامعه تاثیر داشته باشد.
علاوه بر این، از آن جایی که کرامت از آموزه های اصیل اسلامی است باید برای مردم تبیین شود تا تفاوت های فرهنگ اسلامی و غربی در این بُعد مشخص شود و نیز آموزش و پرورش به ویژه در دوره ابتدایی و سنین کودکی می تواند این آموزه را به فرزندان در کتب عرضه کند تا نسل آینده به جای روی آوری به فرهنگ فردگرایی به تشریک مساعی با دیگران بیندیشند و فرهنگ تعاون و همراهی که ریشه در صفت کرامت دارد در نسل آینده تبلور داشته باشد.
چرا کرامت در آموزه های اسلام مورد تاکید و سفارش است؟ به عبارت دیگر چه خروجی و دستاوردی بر آن مترتب است که تا این حد مورد توصیه قرار گرفته است؟
برای این مسئله می توان تحلیل های مختلفی داشت اگر بخواهیم با ادبیات جامعه شناختی تبیین کنیم امروز کرامت به عنوان یکی از مسائل مطرح در جامعه شناسی برای استحکام روابط اجتماعی مورد تاکید است، چراکه هستند مولفه ها و عناصری که افراد جامعه را در کنار یکدیگر محکم نگاه دارند چراکه کارکردهای جامعه نیازمند کلیت آن جمع همراه با استحکام کافی باشد و اگر اختلاف و تنازع در میان افراد باشد طبیعتا کارکردهای جامعه یا به طور کلی از بین می رود یا کاهش می یابد؛ لذا برای تحقق کارکردهای اجتماعی لازم است که جامعه چسب اجتماعی را برای عمل به عنوان یک واحد داشته باشد.
از این رو، راه های مختلفی توصیه شده که یکی از راه های مورد توصیه اسلام مسئله کرامت است چرا که با آن برای رفع مشکلات دیگران حتی بدون هیچ شناختی گام بر می داریم و حتی به کسی که به ما جفا کرده نیز کمک می کنیم.
اگر افراد در جامعه ای چنین نگاه و اعتقادی داشته باشند، وحدت و انسجام اجتماعی یا به تعبیر جامعه شناسان چسب اجتماعی قوی شده و افراد به جای تنازع و کشمکش در مشکلات و مصائبی که رخ می دهد یاور یکدیگر هستند و این عنصر برای هر جامعه ای مطلوب و ضروری است تا بتواند کارکردهای اجتماعی مورد نظر را برآورده کند.
با این نگاه و تحلیل می توان گفت تاکید فراوان اسلام بر مسئله کرامت و نمود عملی این موضوع در سیره پیشوایان معصوم (ع) ما برای این است که جامعه اسلامی به انسجام، وحدت و یکدلی برسند تا در سایه آن کارکردهای اجتماعی مدنظر از جامعه اسلامی برآورده شود.
با توجه به ضدیت فردگرایی با روح کرامت آیا می توان کمرنگ شدن این آموزه در رفتارها را ناشی از ورود و رواج علوم انسانی غربی که فرد را محور همه چیز می داند، دانست؟
حداقل به عنوان حدس و فرضی که ضریب اطمینان بالایی دارد می توان گفت چون علوم انسانی کنونی ما در غرب و با نگرش غربی پایه گذاری شده به احتمال بسیار قوی فرزندان ما و نسلی که در این دانشگاه ها و مکاتب درس خوانده اند از آموزه های مطرح در این علوم تاثیر می پذیرند و این تاثیرات در رفتار عملی آنها نیز تجلی می یابد.
البته در مجموع اگر بخواهیم درصدی را برای این علوم در مقایسه با دیگر عوامل در کاهش روح کرامت در نظر بگیریم باید گفت تبلیغات رسانه ای و القائات فکری فرهنگی نقش پررنگ تری دارد.
حذف کرامت از سبک زندگی چه عواقب سوئی را بر زندگی فردی و اجتماعی ما تحمیل می کند؟
قاعدتا روحیه کرامت به تعاون، همدلی، همکاری و یکپارچگیِ اجتماعی منجر می شود و در مقابل اگر روحیه فردگرایی در جامعه حاکم شود به طور طبیعی نتیجه اش این است که کینه ورزی ها و خشونت طلبی ها بیشتر می شود که تبعات سوئی را برای جامعه دارد و باعث می شود که کارکردهای مورد انتظار از جامعه تحقق نیابد یا درصد تحقق آن تنزل بیابد؛ در جنبه فردی هم اگر فردگرایی حاکم باشد همه افراد در مجموع ضرر می کنند یعنی اگر فرهنگ کرامت در جامعه باشد برای فرد فرد ما این فایده را دارد چراکه در مواجهه با هر مشکلی دیگرانی هستند که ما را کمک کنند اما اگر کرامت از جامعه رخت بربندد ما در بروز مشکلات تنها می مانیم به عبارت دیگر شاید فردگرایی در نگاه نخست سودمندانه باشد اما با نگاه دقیق تر، ترک روح کرامت همه را متضرر می کند چراکه از کمک به یکدیگر بی بهره می مانیم بنابراین حتی برای منفعت مادی و دنیایی خودمان هم که شده باید روحیه کرامت را در جامعه احیا و تقویت کنیم.
انتهای خبر/
نظر شما