وی پيش از اين، مدير‌كل پژوهش ستاد احيای امر به معروف و نهی از منكر كشور بوده است و اكنون به‌عنوان مدير‌كل دفتر پژوهش‌ و برنامه‌ريزی معاونت قرآن و عترت در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی خدمت می‌كند. وی نويسندۀ كتاب‌هايی با موضوعات قرآنی، مهارت‌های زندگی و راهنمای عمرۀ دانشجويی است. از اين استاد دانشگاه تاكنون ده‌ها مقالۀ علمی ـ ‌پژوهشی و علمی ـ ‌تخصصی در مجلات قرآنی و حديثی به‌ چاپ رسيده است. وی هم‌اكنون مدير بخش «خدمات مشاوره‌ای» بيست‌ويكمين نمايشگاه بين‌المللی قرآن‌كريم است. آخرين كتاب وی با عنوان «آيين و سبك زندگی»، با تأكيد بر سئوالات اساسی و محوریِ مقام معظم رهبری در سفر به استان خراسان شمالی نگاشته شده است و در بيست‌ويكمين نمايشگاه بين‌المللی قرآن عرضه شده است. با وی درخصوص رابطۀ شب قدر و جايگاه امام‌علی(ع) به گفت‌و‌گو می‌نشينيم.

*شب قدر در منظومۀ فكری اسلامی چه‌جايگاهی دارد؟

اهميّت و جايگاه شب قدر به اين خاطر است كه شبی است كه ظرف نزول قرآن‌كريم قرار گرفته است. در سورۀ بقره آيۀ 185 آمده است كه «شَهْرُ رَمَضَانَ الَّذِیَ أُنزِلَ فِيهِ الْقُرْآنُ»؛ بنابر اين آيه، قرآن در ماه رمضان نازل شده است و در سورۀ قدر مشخص می‌شود كه قرآن در شب قدر نازل شده است و از اين آيات مشخص می‌شود كه عظمت شب قدر به‌خاطر نزول قرآن است. نكتۀ قابل‌توجهی‌كه مسلمانان بايد به آن اهتمام بيشتری داشته باشند، اين است كه نبايد تصور كنيم كه بركات شب قدر فقط مختص به دورۀ حضرت رسول‌اكرم(ص) و نزول قرآن بوده است. احكام آسمان و عالم معنا با احكام زمين متفاوت است. در احكام آسمانی، شب قدر هرسال از نظر بركات الهی و نزول فرشتگان همان حال‌وهوايی را دارد كه شب قدر زمان نزول قرآن داشته است.

*امام‌علی(ع) اهميّت ماه مبارك رمضان را برای مسلمانان چگونه تشريح می‌كردند؟

امام‌علی(ع) در اولين روز ماه رمضان در مسجد كوفه خطبه‌ای خواندند و در آن، اهميّت اين ماه را به مردم متذكّر شدند و جالب اين است كه در تبيين اهميّت ماه مبارك رمضان به مقام اهل‌بيت(ع) تشبيه كردند. امام در اين خطبه می‌فرمايند: ای مردم! اين ماه، ماهی است كه خداوند آن را بر ماه‌های ديگر برتری داده است. مانند برتری ما اهل‌بيت(ع) بر ديگر مردم، و آن ماهی است كه در آن ندا شنيده می‌شود و دعا مستجاب می‌گردد و گريه مورد ترحّم قرار می‌گيرد. در آن، شبی وجود دارد كه فرشتگان از آسمان فرود آمده بر مردان و زنان روزه‌دار، به اذن پروردگارشان تا طلوع دعا می‌كنند.

*از امام‌علی(ع) در ماه مبارك رمضان چه‌سيرۀ عبادی نقل شده است؟

آن‌طوركه از مجموع معارف دينی به‌دست می‌آيد، اهل‌بيت عصمت و طهارت(ع) و در رأس آن‌ها امام‌الموحّدين اميرالمؤمنين(ع) تأويل آيات مبیّنات قرآن‌كريم هستند و تمام اوصافی‌كه دربارۀ مؤمنان در قرآن كريم نقل شده است، در اوج و كمال دربارۀ امام‌علی(ع) صدق می‌كند. آياتی‌كه دربارۀ استغفار در سحر، مجاهدت در راه خدا، انفاق به مستمند در حال نماز، اطعام ايتام و... همه در حدّ اعلی دربارۀ اين امام همام صدق می‌كند.

نظر شيعه به‌طور قطع اين است كه از نخستين تا آخرين پيامبر؛ از ابتدا تا انتهای عمر، همه معصوم بودند. با اينكه در اين زمينه اختلاف نظرهايی وجود دارد، ولی ما به‌عنوان يك مسلمان شيعه معتقديم كه همۀ آن‌ها معصوم‌اند. اهل‌بيت عصمت و طهارت(ع) از امام‌علی(ع) تا حضرت‌ولی‌عصر(عج) هم كه توسط پيامبر خاتم(ص) تعيين شدند، به‌دلايل عقلی و نقلی‌كه در آيات و روايات وجود دارد، عصمت دارند.

امام‌علی(ع) در شب‌های اين‌ماه به نماز و مناجات و عبادت می‌پرداختند. نمازهايی طولانی و استغفارهايی بسيار از ايشان ديده می‌شد و اين موارد را به پيروان خود نيز در زمينۀ فراهم‌نمودن زاد و توشه و آمادگی برای سفر آخرت پيوسته توصيه می‌كردند. همچنين رسيدگی به يتيمان و يتيم‌نوازی امام‌علی(ع) در ماه مبارك رمضان به‌خاطر فيض عبادت و بزرگی و منزلت عبادت در ماه رمضان نمود بيشتری داشت.

حضرت اميرالمؤمنين(ع) در اين ماه بخشی را به رسيدگی به نيازمندان، بخشی را به تهجّد و  شب زنده‌داری، قسمتی را به راز و نياز و در عين‌حال رسيدگی به امور خانواده و امرار معاش و حتی گاهی قضاوت و... می‌پرداختند و از آنجاكه در دين اسلام، هرعملی‌كه برای رضا و خشنودی خداوند انجام شود، به‌عنوان عبادت محسوب می‌شود، بنابراين می‌توان گفت كه تمام اعمال امام(ع) در اين ماه عزيز عبادت بوده است.

نكته‌ای‌كه در بررسی سيرۀ حضرات معصومين(ع) بايد توجه داشت اين است كه نحوه و ميزان عبادت اين بزرگواران امری سليقه‌ای و شخصی نيست، بلكه آن‌ها در هرلحظه دقيقاً مطابق خواست و ارادۀ الهی عمل می‌كردند. در روايات آمده است كه حضرت‌رسول‌اكرم(ص) در دهۀ آخر ماه مبارك رمضان بستر خود را جمع می‌كردند. ممكن است در دورۀ خلافت امام‌علی(ع) شرايط به‌گونه‌ای نبوده كه حاكم جامعه بتواند اعتكافی اين‌چنينی داشته باشد؛ زيرا اين بزرگواران در هرزمان به تكليف خود عمل می‌كردند. امام‌علی(ع) در پايان عمر شريف خود كه خلافت ظاهری حكومت مسلمانان را برعهده داشتند، به امور مربوط به حكومت و رسيدگی به امور مردم در ماه مبارك توجه زيادی داشتند. باید توجه به اوضاع حكومت، آگاهی از وضعيت كشور، سازماندهی نيروهای خود در جبهۀ داخل و خارج، توجه به عوامل نفوذی، اجرای احكام الهی و قضاوت، و به‌طوركلی يك شخصيت عبادی و سياسی را در زمينه‌های مختلف برای آن‌حضرت(ع) در نظرگرفت. در تاريخ ذكر شده است كه جنگ صفين به‌دليل طولانی‌شدن در ماه رمضان نيز ادامه داشته است، ولی ايشان اقدامی برای شروع نبرد به‌خصوص در ماه رمضان نداشتند.

*تمام زندگانی امام‌علی(ع) برای انسان‌ها اسوه و الگوست. به‌نظر شما كدام‌يك از اعمال ايشان در ماه مبارك رمضان برجسته‌تر است؟

عملی‌كردن تربيتی‌كه در ساليان گذشته از سوی رسول‌خدا(ص) فراگرفته بودند، محوري‌ترين پيام رفتاری ايشان است. امام‌علی(ع) اسوۀ عملی اخلاق محمدی(ص) بود كه در واپسين لحظات زندگی خود و در نوع رفتارشان نسبت به قاتل خويش آن را نشان دادند. گذشت، ايثار، فداكاری، جوانمردی و نمونۀ عينیِ «انّی بعثت لاتمّم مكارم الاخلاق» در وجود ايشان تجلی پيدا كرده است.

ضربت‌خوردن علی(ع) و «فزت و ربّ الكعبه» نشان از تجلی كوچكیِ دنيا و بزرگیِ خدا و ابديّت در نظر ايشان دارد. امام‌علی(ع) نمونۀ بارز يكی‌بودنِ قول و عمل هستند.

*به‌نظر شما اگر امام‌علی(ع) از ترور ابن‌ملجم زنده می‌ماندند، آيا او را قصاص می‌كردند يا مورد عفو قرار می‌دادند؟

ابن‌ملجم نهايت ظلمت و تاريكی را در رابطه با امام‌علی(ع) نشان داد و امام نيز نهايت نور و معنويت و ايمان و گذشت را دربرابر او نشان دادند. نهايت نور دربرابر نهايت ظلمت و تاريكی. به‌نظرم امام، ابن‌ملجم را عفو می‌كردند؛ چراكه در خيلی از صفحه‌های تاريخی، آنجاكه صحبت از خدا و حفظ اسلام بود، امام هرگز كوتاه نمی‌آمدند، ولی آنجاكه صحبت از حقّ فردی ايشان بود، هميشه گذشت كرده‌اند و بازهم به‌خاطر خدا و كوچكی و حقارت دنيا از حقّ خود گذشته‌اند.

فرمايش ايشان در رابطه با ابن‌ملجم در نهج‌البلاغه چنين است: او را آزار نرسانيد. اگر به شهادت رسيدم و خواستيد او را قصاص كنيد، فقط يك ضربه بزنيد و اگر زنده ماندم، خود می‌دانم چه كنم!

*بررسی سيرۀ امام‌علی(ع) و الگوگرفتن از اين‌امام همام چه‌تأثيری در خدايی‌شدنِ زندگی‌ انسان‌های امروز دارد؟

من به نوبۀ خود از همكاران حوزه و دانشگاه تقاضا می‌كنم كه حقايق ناب دينی و اسلامی ما را براساس منابع موثق عرفانیِ خودمان همچون قرآن‌كريم، دعاهای بسيار ارزشمند موجود در صحيفۀ سجاديّه از امام‌العارفين(ع) و دعاهای عرفانیِ نقل‌شده از امام‌الموحدين علی(ع) در نهج‌البلاغه برای جوانان تشريح كنند. وقتی جوانان ما با اين مباحث آشنا شوند و معارف زندگی را از سرچشمۀ واقعی آن، يعنی قرآن و عترت دريافت كنند، می‌توانند زندگیِ خود را در هر دوره و در هر شرايطی، خدايی بنا كنند و به سعادت دنيا و آخرت و شكوفایی و كمال روح خود نائل شوند. امروزه عرفان‌های كاذب و فرقه‌های انحرافی، جوانان ما را تهديد می‌كند و آشنايی با اين معارف اصيل اسلامی و شخصيت اين بزرگان، بهترين راه مقابله با آموزه‌های انحرافی عرفان‌های كاذب است.