که درمان کاملی هم ندارد و می‌تواند برای روزه‌داران مشکلاتی را ایجاد کند؛ زیرا گرسنه‌ماندنِ طولانی به‌ویژه در تابستان می‌تواند متابولیسم‌های مربوط به قندخون را تحت‌تأثیر قرار دهد و فرد را با مخاطرات زیادی روبه‌رو کند.
عدۀ زیادی از مردم به‌ویژه سالمندان با انواع دیابت در حال دست‌وپنجه نرم‌کردن هستند و برای برخی از آنان، روزه‌داری به‌معنای واقعی کلمه، خطرناک است و باید به توصیه‌های پزشکی توجه ویژه‌ای داشته باشند که البته آگاهیِ کم این افراد در مورد بیماری‌شان، گاهی مشکلات جبران‌ناپذیری را برای آن‌ها به وجود می‌آورد.
در همینراستا و برای اطلاع از برخی از ابتدایی‌ترین ملاحظات در مورد نحوۀ روزه‌داری مبتلایان به دیابت، گفت‌وگویی با دکتر پروین لایق؛ عضو هیأت‌علمی دانشگاه علوم پزشکی مشهد و متخصص غدد داشته‌ایم که مشروح آن در زیر آمده است.
*برای کدامدسته از مبتلایان به دیابت، روزه‌داری با مخاطره همراه است؟
به‌طورکلی دسته‌بندی مبتلایان به روزه‌داری به‌لحاظ مخاطرات روزه‌داری به دسته‌های بسیار پرخطر، پرخطر، خطرناک (خطر متوسط) و کم‌خطر تقسیم می‌شوند و در یک چهارچوب کلی برای بیمارانی‌که قندخون بالای 180 دارند، در طول زمان روزه‌داری، به‌ویژه در روزهای تابستان‌که افراد بیشتر در معرض کم‌آبی هستند، خطر افت شدید قند و لخته‌شدن خون وجود دارد.
بر همین‌اساس در مورد بیماران مبتلا به دیابت و نحوۀ روزه‌داری آن‌ها، بحث چگونگی کنترل دیابت بسیار مهم است. در افرادی‌که به این بیماری دچارند، ولی در کنترل بیماری آن‌ها، تنها پرهیز غذایی موردنظر قرار می‌گیرد و یا داروهایی در ردۀ متفورمین و یا گلوتازین را مصرف می‌کنند، اگر در طول روز با علائم افت شدید قندخون روبه‌رو نشوند، در دستۀ بیماران بی‌خطر و کم‌خطر برای روزه‌داری جای می‌گیرند و می‌توانند با در نظرگرفتنِ ملاحظاتی، روزه‌های واجبِ خود را به‌جا بیاورند.
همچنین گروه دوم افرادی هستند که داروهایی تحریک انسولین را مصرف می‌کنند. اگر این داروها تا حدّ مطلوبی در عملکرد خود موفق باشند و قندخون مبتلایان را کنترل کنند، مصرف‌کنندگانِ آن‌ها مجاز به روزه‌داری هستند و در دستۀ دارای خطر متوسط قرار می‌گیرند.
و درنهایت افرادی هستند که مبتلا به دیابت نوع A هستند و مکرراً دچار افت قندخون بدون علامت می‌شوند و یا برای کنترل دیابت خود انسولین مصرف می‌کنند. این افراد تحت هیچ‌شرایطی نباید روزه بگیرند؛ زیرا این افراد در گروه افراد پرخطر و بسیار پرخطر قرار می‌گیرند و روزه‌داری برای آن‌ها مخاطرات بسیار جدی به‌همراه دارد.
همچنین افرادی‌که سه‌ماه پیش از ماه رمضان دچار عوارض دیابت بوده و به همین دلیل به بیمارستان مراجعه کرده‌اند نیز باید از روزه‌داری، به‌ویژه بدون مشورت پزشک خودداری کنند.
*چند عارضۀ شاخص از علائم منع‌کنندۀ روزه‌داری برای مبتلایان به دیابت را نام ببرید.
تمام نشانه‌هایی‌که از مزمن‌شدن بیماری دیابت حکایت می‌کند، جزء این دسته هستند که از جملۀ آن‌ها می‌توان به عفونت‌های کلیوی، زخم انگشتان پا، تاری دید و یا مشکلات قلبی اشاره کرد. همچنین افرادی‌که به شکل‌های دیگر درگیر این بیماری هستند، مانند بیمارانی‌که به‌دلیل دیابت دیالیز می‌شوند نیز در همین دسته قرار می‌گیرند. علاوه بر این‌ها، افرادی‌که در طول سه‌ماه گذشته، قندخون‌شان بین 180 تا 300 بوده نیز باید تنها با گرفتن مشورت از پزشک به روزه‌داری مبادرت ورزند.
*مبتلایان به دیابت در ماه مبارک رمضان باید چه نکات تغذیه‌ای را رعایت کنند؟
افراد مبتلا به دیابتی‌که مجاز به روزه‌داری هستند با توجه به اینکه ساعات طولانی غذا نمی‌خورند، باید در هنگام افطار از خوردن غذاهایی‌که دارای قند ساده هستند؛ از جمله شیرینی‌جات و شکلات‌ها خودداری کنند؛ زیرا این قندها در زمان کوتاهی جذب می‌شوند و ممکن است مبتلایان به دیابت را دچار بالارفتن ناگهانی قندخون کند. بهتر است مبتلایان از قندهای مرکّب مانند خرما در وعدۀ افطار استفاده کنند و در فاصلۀ افطار تا سحر نیز کمتر شیرینی‌جات و فرم‌های دیگرِ قند ساده را مصرف کنند.
* در این‌ماه، چه‌توصیه‌هایی برای افرادی‌که با مبتلایان به دیابت زندگی می‌کنند، دارید؟
مهم‌ترین توصیه، توجه بیشتر به این افراد از جمله سالمندان مبتلا به دیابت است؛ زیرا این ردۀ سنی، آسیب‌پذیرتر هستند و ممکن است برای آن‌ها مشکلات جبران‌نشدنی به وجود بیاید. حتی برای افراد مبتلا به دیابتی‌که مجاز به روزه‌داری هستند و سنّ پایینی دارند و از عوارض سالخوردگی رنج نمی‌برند، امّا از داروهایی استفاده می‌کنند که ممکن است سطح هوشیاری‌شان را پایین بیاورد نیز ممکن است اتفاقات ناخوشایندی روی دهد، زیرا این افراد متوجه علائم افت قندخون نمی‌شوند تا بتوانند درصورت بروز مشکل، روزۀ خود را باز کنند. لذا اطرافیان این گروه‌ها باید بیشتر از روزهای دیگر به آن‌ها توجه کنند. واضح است که شرایط بدنیِ افت قندخون در حالت روزه‌داری‌که در آن، ساعات طولانی مادۀ غذایی به بدن نمی‌رسد، مهیاتر است.
*چه توصیه‌ای به بیمارانی‌که اصرار به روزه‌داری دارند، می‌کنید؟
بسیار پیش آمده است که افراد مبتلا به دیابت به‌دلیل حالات معنوی و تأکیدات دین مبین اسلام به روزه‌داری، اصرار به انجام این واجب دینی دارند. در این‌صورت توصیه می‌شود که از سه‌ماه پپیش از شروع ماه مبارک رمضان به‌طور مرتّب به نزد پزشک رفته تا دائماً شرایطشان مورد بررسی قرار بگیرد و درصورت امکان، نوع داروهای تجویزی به آن‌ها تغییر کند تا بتوانند روزه‌های خود را به‌جا بیاروند. افرادی‌که مبتلا به دیابت هستند به‌طورکلی باید در ماه مبارک رمضان دقت زیادتری داشته باشند؛ چون عوارض روزه‌داری برای آن‌ها بسیار جدّی است. به‌طورمثال ممکن است افرادی دیابت خود را کنترل کنند ولی شرایط کاری‌شان به‌نحوی باشد که مجبور باشند در هوای گرم قرار بگیرند و فعالیّت بدنی شدید داشته باشند و یا ساعت کارشان طولانی باشد. لذا باید از روزه‌گرفتن خودداری کنند.
در طول روز نیز مبتلایان باید به محض مشاهدۀ علائم ناشی از افت قندخون شدید از قبیل حالت ضعف و یا تپش‌قلب باید به‌سرعت قندخون خود را چک کنند و درصورتی‌که میزان آن از 80 کمتر باشد، سریعاً روزۀ خود را باز کنند.
همچنین بسیار مهم است که افراد از پرخوری در فاصلۀ بین سحر تا افطار پرهیز کنند؛ زیرا این عادت در افراد مبتلا به دیابت می‌تواند عوارض این بیماری را دوچندان کرده و مشکلات زیادی را به‌وجود بیاورد.
نظر شما