این روزها مهمترین مباحث هسته ای کشور گذری است بر توافقنامه برجام و قطعنامه شورای امنیت تحت شماره 2231 و بررسی ابعاد حقوقی و سیاسی آن.دکتر اصغر زارعی در گفتگوی تفصیلی با قدس آنلاین برجام و قطعنامه 2231 را مورد واکاوی قرار داده است.
-به عنوان اولین سئوال نظر شما به صورت کلی در خصوص توافق نامه برجام چیست؟
ضمن احترام و تقدیر از هیئت مذاکره کننده ایرانی در مذاکرات هسته ای می توان گفت مهمترین دستاورد این مذاکرات در طول مذاکرات به خصوص در بیست ماه اخیر برای جمهوری اسلامی ایران نمایش منطق و قدرت دیپلماسی ایرانی بوده که در طول تاریخ دیپلماسی دنیا نمونه ای بی نظیر و بی بدیل بوده است.اما اگر بخواهیم دستاوردهای حقوقی ای که از این مذاکره عاید ملت ایران شد را مورد بررسی قرار دهیم ، قطعا محصول این توافق چندان دندان گیر نبوده؛هر چند برخی از مطالبات و خواسته های ملت ایران تحت فشار و پیگیری های مجدانه هیئت ایرانی برآورده شده اما در کل مشکلات جدیدی را برای فعالیتهای هسته ای و غیر از آن رقم زده است .بنده معتقد هستم برجام و قطعنامه جدید شورای امنیت به منزله یک فرصت برای ایران است هر چند فرصتی اندک اما از آن به عنوان یک فرصت برای به تاخیر انداختن تهدید مستمر و ممکن می توان استفاده نمود ؛ چرا که چالش هسته ای ایران بیش از دوازده سال موجب اعمال هزینه و فشارهایی برجمهوری اسلامی ایران شده بود و دشمن با به کار گیری همه ظرفیت های بین المللی ،منطقه ای و داخلی اعم از ظرفیت های حقوقی و نهادی همانند سازمانها و نهادهای بین الملی چون آژانس هسته ای و شورای امنیت سازمان ملل،دیپلماسی و نظامی نتوانست بر اراده ملت ایران خللی وارد کند و حتی در صحنه های میدانی خصوصا در منطقه در طی پنج سال اخیر هم در اقدامات مستقیم بر علیه انقلاب و نظام ، در جنگ های نیابتی و اقداماتی که به وسیله متحدان منطقه ای آنها بر علیه نظام و مقاومت شکل گرفته بود و روز به روز روند فزاینده و هم افزایی آن افزوده می شد علی رغم تمام امکانات یاد شده دشمن نتوانست علیه مردم ایران کاری انجام دهد. در این بین نظام جمهوری اسلامی ایران قدرت خود را در ابعاد مختلف به جهان نشان داد تا در بسیاری از بحرانها و تنگناها آنها ضمن اذعان به اثر گذاری و اثر بخشی قوت وقدرت نظام جمهوری اسلامی ایران ، حضور جمهوری اسلامی ایران را در مهار بحرانها و مشارکت با طرفهای مقابل ضروری دانسته و با ارائه پیشنهاداتی برای مساعدت در حل بحرانها از ایران انتظار یاری داشتند .اما در روند مذاکرات بیست ماهه اخیر شرایط به گونه ای رقم خورد که نه تنها آمریکا که خود بیش از هر کشوری نیازمند مذاکره و رسیدن به توافق بود با اتخاذ موضع باج خواهانه و طلبکارانه سعی داشت به دنیا نشان دهد که جمهوری اسلامی ایران به دلیل فشار تحریم ها و ضعف شده است از این رو با تبلیغ چننی یاوه گویی هایی درصدد دستیابی به اهداف خود در این مذاکرات بود .در واقع نوع اقدام ؛عمل و رفتار مذاکرات وین و هسته ای به گونه ای مدیریت شد که بدینگونه تبلیغ شود که تحریم ها و فشار بر جمهوری اسلامی ایران، موجب حضور مسئولان جمهوری اسلامی از موضع انفعال و تسلیم در مذاکرات شده است .متاسفانه بخشی از نگاه غرب به نوع تعامل ، مواضع ورفتاری که از ناحیه برخی از مراجع و نهادهای داخلی و تیم مذاکره کننده صورت گرفته باز می گردد.متاسفانه در طول مذاکرات علی رغم همه پشتیبانی و آگاهی بخشی های رهبری فرزانه انقلاب، مجلس و پایمردی دولت ، تیم مذاکره کننده نتوانست از شرایط یاد شده بهره برداری نموده و با ایجاد فضای تک صدایی و مونولوگ انتقادات و نظرات مصلحت اندیشانه و دلسوزانه فرهیختگان و اهل فن و حتی نمایندگان مجلس را بر نتافته و شرایط را به گونه ای هدایت کردند که طرف مقابل کاملا بر روند مذاکره مسلط شده و عموم مطالبات خود را در چند دوره مذاکره منتج به بیانیه ژنو،لوزان و در نهایت توافق نامه برجام بگنجاند و با نقض تعهدات پی در پی خود یا با بد قولی و دبه های متوالی به عموم خواسته های خود و حتی فراتر از آن نیز دست بیابند.
-تحلیل شما از برگشت پذیر بودن تحریم ها چیست ؟اینکه روسیه و چین حق وتوی خود را در برابر مواضع دیگر کشورها که به نام اجماع جهانی علیه ایران ایستاده اند از دست می دهند بیانگر کدامیک از اهداف آمریکا می باشد؟
-متاسفانه تیم مذاکراتی جمهوری اسلامی ایران در برابر عدم صداقت طرف های مقابل و بداخلاقی های معمول و مرسوم آنها که حتی در طول مذاکرات مواضع غیر شفافی را اتخاذ می کردند تا آنجا که گه گاه مقامات کاخ سفید کنگره و برخی مراجع دیگر مطالبی بیان می کردند که نشانه عدم صداقت آنها بود همچنان منفعل عمل می کرد و با خوش بینی مطلق نسبت به حرفهای طرف مقابل و نهادهای همچون آژانس و شورای امنیت نگرانی های جدیدی را برای کشور به ارمغان آوردند که جا دارد مسئولین و مقامات جمهوری اسلامی ایران ، هیئت دیپلماسی و رئیس جمهور محترم نسبت به پاسخگویی و روشنگری مواضع یک سویه و عدم صداقت طرفهای مقابل و نقض تعهدات و قولها و مسائل مطرح شده پاسخ روشنی را برای افکار عمومی در داخل و هم مخاطبان خارجی از موضع نظام مطرح و در رسانه ها منتشر کند .در این فرصت کوتاه می توان به برخی از مشکلات برجام اشاره نمود.چنانکه مشاهده می شود در مفاد قطعنامه پیشنهادی و مصوب ، حقوق اولیه جمهوری اسلامی ایران در موارد متعدد نادیده گرفته شده به نحوی که از چارچوب های متزلزل و پذیرفته شده برجام نیز پا را فراتر گذاشته و تعهدات جدیدی را برای جمهوری اسلامی ایران در قطعنامه فراهم آورده است .مثلا آنچه در مفاد بندهای 11 و12پاراگراف اجرایی در خصوص برگشت پذیری تحریم ها آورده شده نکته بسیار مهمی است که باید سازو کارهای محکم و متقنی را برای پیشگیری از اعمال محدودیت های جدید و یا برگشت پذیری تحریم ها اعمال شود. هر چند گفته می شود برگشت پذیری می تواند دو طرفه باشد اما آنچه برای نظام جمهوری اسلامی حائز اهمیت است اینکه آنها از موضع شورای امنیت و 5+1 و بعضا به بهانه اجماع جهانی و لازم الاجرا بودن تعهدات مندرج در قطعنامه با ما برخورد خواهند کرد و نظام جمهوری اسلامی ایران مجبور است در موضع دفاع مانند سالهای گذشته در برابر قطعنامه های ظالمانه قبلی موضع دفاعی اتخاذ کند که هزینه های سنگینی را بر کشور وارد می کند .همچنین در قطعنامه اعمال محدویدت های جدید علاوه بر بندهای قطعنامه 1929 در خصوص تحریم تسلیحاتی و موشکی جمهوری اسلامی ایران در ذیل ضمیمه ب قطعنامه در پاراگراف ذیل بند 3 و 4 محدودیت های شدیدتری را در خصوص صنایع موشکی و تحریم های تسلیحاتی برای مدت ده سال برای ایران قید نموده است .ممکن است گفته شود ساز و کارهای مناسبی در مفاد بندهای 11 و 12پاراگراف اجرایی طی یک دوره شصت روزه پیش بینی شده است اما این سازو کارها نیز چندان اثر بخش نبوده و به راحتی قابل عبور می باشد چنانچه در اولین مرحله در سی روز و در مرحله دوم در سی روز برای بررسی نقض تعهد پیش بینی شده که قاعدتا اگر هر یک از کشورهای 5+1 خصوصا طرفهای غربی مدعی نقض تعهد توسط جمهوری اسلامی ایران شوند قطعا آنها می توانند با استفاده از فرصت های مرحله سی روزه اول و دوم مسائل را برای ما مشکل و پیچیده تر کنند ضمن اینکه با پذیرفتن قطعنامه جدید و قبول اعمال مکانیزم ماشه حق وتوی احتمالی سایر اعضای دایم خصوصا چین و روسیه در مخالفت با سیاست های طرفهای دیگر مثل مکانیزم ماشه منتفی و غیر قابل اثر می شود در واقع امریکاییها موذیانه در این بند از قطعنامه حق وتوی کشورهایی مثل چین و روسیه را برای پیشگیری از برگشت پذیری مجدد تحریم ها نادیده گرفته شده و این اجازه را ندادند که مانع برگشت تحریم ها شده وبه صوت خودکار تحریم ها قابل برگشت می شود، تا نیاز به قطعنامه جدیدی نباشد که احیانا با وتوی کشورهایی مثل روسیه و چین روبه رو شود.
-آیا با قطعنامه جدید شورای امنیت پرونده ایران از فصل 7منشور سازمان ملل خارج می شود این ادعا را قبول دارید ؟
-در واقع با پذیرش قطعنامه جدید عملا قطعنامه های شش گانه قبل مشروعیت پیدا کرده و به لحاظ حقوقی ایران علی رغم اینکه همه قطعنامه های قبلی را ظالمانه و غیر قانونی و مردود اعلام کرده بود با پذیرش این قطعنامه ،قطعنامه های ظالمانه قبلی برای جمهوری اسلامی ایران لازم الاجرا شده است همینطور در قطعنامه جدید در بند 7پاراگراف اجرایی هر گونه تصمیم برای خروج پرونده جمهوری اسلامی ایران از ذیل ماده 41 فصل 7منشور سازمان ملل متحد منوط به گزارش مدیر کل آژانس شده که در پاراگراف 5 قید شده مدیر کل آژانس زمانی را تحت عنوان اطمینان بخشی از اقدامات مشخص شده در برجام به شورای امنیت ارائه و پس از گزارش و تایید شورا ،تمهیدات و تحریم هایی برشمرده شده در قطنامه های شش گانه قبلی لغو شود که برای تحقق این موضوع یک پروسه هشت تا ده ساله اولیه در بند 8پاراگراف اجرایی قید شده است . اگر در این دوره ده ساله گزارشی از نقض تعهدات و تخلفات جمهوری اسلامی ایران توسط دبیر کل به شورا ارائه نشود شورا پس از ده سال می تواند موضوع خروج پرونده جمهوری اسلامی ایران را از ذیل فصل 7منشور ملل متحد خارج کند و گزینه عدم اشاعه را برای جمهوری اسلامی ایران به رسمیت بشناسد.در واقع پرونده هسته ای ایران به نوعی همچنان با این شرایط ذیل فصل 7منشور سازمان ملل باقی خواهد ماند.و اینکه ادعا می شود که با قطعنامه جدید پرونده جمهوری اسلامی و پرونده هسته ای از ذیل فصل 7خارج می شود ادعای درستی نیست و به یک دوره ده ساله منوط شده و گزارشی که دبیر کل از فعالیتها و تعهدات ایران به شورا ارائه کند شورا پس از آن می تواند تصمیم جدید بگیرد .نکته دیگری که حائز اهمیت و قابل تامل می باشد تعجیل و شتاب آمریکاییها در تصویب قطعنامه پیشنهادی 2231 بود که طبق زمان بندی اعلام شده بعد از توافق نامه برجام قرار این بود که به طور طبیعی روز چهارشنبه 1تیر ماه پیش نویس آن در شورای امنیت مطرح و مورد تصویب یا رد واقع می شد . آمریکاییها معلوم نیست با چه فلسفه ای به دنبال تصویب هر چه سریع تر این قطعنامه بودند که حتی اعتراضات کنگره آمریکا را به همراه داشت اما با تاکید و فشار نماینده آمریکا خانم سامانتا پاورز و دولت آمریکا این قطعنامه در روز دوشنبه 29تیرماه در شورای امنیت مطرح و با اجماع کامل اعضای پانزده گانه شورای امنیت تصویب شد و خود این مسئله بیانگر این است که یک توافق و هماهنگی بین اعضای شورای امنیت برای رسیدن به اجماع وتصویب این قطعنامه وجود داشته و آمریکا اهدافی را که در برجام دنبال می کرده است را در قطعنامه را فراهم کرده بودندکه توانستند این قطعنامه را تصویب و به دنبال اجرای آن باشند .
-آیا اینکه برخی ادعا می کنند که قطعنامه سازمان ملل قابلیت اجرایی ندارد را می پذیرید
-ممکن است برخی ادعا کنند که این قطعنامه و مسائلی که در قطعنامه پیش بینی شده نمی تواند لازم الاجرا باشد چرا که بنا بوده توافق نامه برجام در فرصت دو ماهه در کنگره آمریکا و در فرصت یک ماهه مجلس شورای اسلامی مورد بررسی و تصویب قرار بگیرد که طبق قوانین داخلی هر دو کشور قابلیت اجرایی بیابد. تصویب این قطعنامه ذیل ماده 41 منشور و لازم الاجرا بودن آن توسط دولتهای عضو سازمان ملل متحد به عنوان یک قاعده عمومی هر چند که بند 7ماده 2منشور سازمان ملل متحد اذعان می دارد که سازمان صلاحیت اقدامات اجرایی را در قلمرو حاکمیت کشورهای عضو ندارد اما این عدم صلاحیت و شمولیت رااز بند 7 مستثنی کرده است . بدین معنا که اگر ذیل بند 7ماده 2 منشور قطعنامه ای صادر شد بند 7 نادیده گرفته شده و شورای امنیت می تواند در قلمرو و صلاحیت داخلی کشورهای عضو هم اعمال نفوذ کرده و اقدامات خود را پیگیری نماید.اقداماتی از قبیل اعمال تحریم ها و متوسل شدن به اقدامات قهری و نظامی .لذا بحث بنده این است که عملا اقدام کنگره برای بررسی برجام و مجلس شورای اسلامی چه در موضع رد یا تصویب اثری برای بلا اثر کردن توافق نامه برجام و یا قطنامه 2231 نخواهد داشت و صرفا یک بررسی صوری و تشریفاتی است که بلافاصله بعد از صدور قطعنامه باید دولت جمهوری اسلامی ایران رسما از طریق وزارت خارجه بیانیه ای را صادر می کرد و شروط و تعهد خود را نسبت به برخی از مفاد قطعنامه صادره توسط شورای امنیت اعلام کند که خوشختانه این اتفاق در غروب روز دوشنبه بعد از صدور قطعنامه رقم خورد و از سوی جمهوری اسلامی ایران بیانیه ای صادر شد که این بیانیه می بایست از قوت و قدرت بیشتری برخوردار می بود و همانگونه که مجلس شورای اسلامی هم اعلام نمود دولت جمهوری اسلامی ایران برای استیفای حقوق ملت خود و آنچه که در برجام به عنوان نگرانی مطرح شده و در قطعنامه شدیدتر شده حق تحفظ و شروط جمهوری اسلامی ایران نسبت به برجام و قطعنامه 2231 رسما اعلام شود و موضع نظام نسبت به برخی از مفاد قطعنامه صریح و شفاف و بلا اثر کردن برخی از اقدامات و روشن کردن آنها بیان شود.
-به نظر شما برجام و قطعنامه سازمان ملل چه محدودیت هایی را برای ایران رقم زده است و چگونه می توان از فرصت طلایی توافق برای استفاده بهینه از ظرفیت های داخلی و رشد و توسعه در تمامی زمینه ها استفاده نمود؟
با تصویب این قطعنامه که جمهوری اسلامی ایران نیز علاوه بر برجام ان را پذیرفته است ، می توان گفت این توافق نامه از یک تعهد چند جانبه به یک تعهد بین الملی ارتقا یافته است به نحوی که جمهوری اسلامی ایران را در برابر شورای امنیت و به تعبیر غرب در برابر اجماع جهانی قرار داده که مسلما شرایط را برای ما سخت تر خواهد کرد.در جمع بندی باید اعلام شود آنچه که اتفاق افتاده انشاء الله خیر است و لازم است این اتفاق را که برای نظامی می توانست یک تهدید بالقوه به شمار رود مدیریت و آن را به یک فرصت تبدیل نمود تا بتوان ساختارهای تحریم ،اجماع کاذب جهانی و تمامی چارچوب هایی که دشمنان برای محدودیت و اعمال فشارهای جدید با تکیه بر ظرفیت های بین المللی و منطقه ای خود دنبال می کنند را ما متقابلا با تکیه بر ظرفیت های داخلی ،منطقه ای و بین المللی و بهره برداری از همه گزینه های میدانی و عملیاتی شرایط را برای بهره برداری از این فرصت خنثی نماییم . نکته دیگری که باید مسئولان نظام موضع شفاف خود را در برابر زیاده خواهی هایی که بعضا در مواضع و گفتار مقامات غربی و آمریکایی مشاهده می شود صرح اعلام نمایند زیرا بعد از توافق نامه برجام شاهد بودیم آقای هاموند وزیر خارجه انگلیس در بازدیدی که از سرزمینهای اشغالی داشت در یک مصاحبه و جدال مطبوعاتی ،آقای نتانیاهو اعتراض خود را نسبت به برجام اعلام نموده و گفتند این توافق بدی است که می تواند دست جمهوری اسلامی ایران را باز بگذارد.خواسته شفاف مسئولان رژیم صهیونیستی این است که چرا از ایران خواسته نشده رژیم اسرائیل را به رسمیت بشناسد و این توافق امنیت اسرائیل را تامین نمی کند لذا آقای هاموند هم در پاسخ به مطالبات و گزافه گویی های آقای نتانیاهو خاطر نشان شدند ما به دنبال این هستیم که رفتار دولت جمهوری اسلامی ایران را اصلاح نماییم ،ما به شعارها و مواضع مردم ایران کاری نداریم بلکه ما با دولت ایران کار داریم و یا معاون صدر اعظم آلمان و وزیر اقتصاد آلمان که بلافاصله در غروب روز دوشنبه وارد تهران شدند قبل از ورود به تهران شرط برقراری روابط اقتصادی و توسعه روابط را منوط به عدم دشمنی جمهوری اسلامی با رژیم جعلی صهیونیستی اعلام کردند که در واقع امنیت رژیم جعلی صهیونیستی را به رسمیت بشناید که این مسائل باید پاسخ داده شود و اجازه اینگونه زیاده خواهی ها و گزافه گویی ها داده نشود .به هر حال هم صدایی وحدت و مطالبه مقام معظم رهبری برای سال 94برگه برنده و نقطه قوت نظام است که اتحاد بین مردم و مسئولین و اتکا به ظرفیت های ملی و اعتقادی مردم است که می تواند زمینه ساز تقویت نظام و عقب نشینی دشمن را در پی داشته باشد .
-نظر شما در خصوص محدودیت های جدیدی که در خصوص صنایع دفاعی و موشکهای بالتسیک جمهوری اسلامی ایران در قطعنامه به تصویب رسیده است چیست؟
بی تردید این توافق نامه اگر به صورت مطلوب مدیریت و برنامه ریزی شود تبدیل به یک فرصت می شود که می توانستیم برای اهداف عالیه نظم وپیشبرد مقاصد نظام استفاده نماییم . از ان سو با عدم مدیریت یقینا در برابر زیاده خواهی های غرب منفعل شده و ظرفیت ها ی کشور از بین خواهد رفت از این رو عدم توجه به فرصت ها و ظرفیت ها می تواند برجام و قطعنامه را برای ایران خطرناک کند. یقینا توجه به مطالب یاد شده محدودیت های مضاعفی نه تنها در بخش فعالیتهای هسته ای ایران حتی در بخشهایی از صنایع دفاعی و موشکی جمهوری اسلامی ایران به همراه خواهد داشت .این روزها بعضا بحث محدودیت سلاح های موشکی و بالستیکی جمهوری اسلامی بیان می شود که در قطعنامه چنین چیزی وجود ندارد اما وقتی آن را با دقت مورد مطالعه قرار می دهیم در بحث موشک های بالستیک که شامل موشکهای کلاس اسکاد ر.وسی شهاب سجیل و..موشکهای دور برد جمهوری اسلامی می شود این نوع موشکها عموما می تواند هم دارای سر جنگی متعارف و یا سر جنگی هسته ای باشد که سر جنگی این موشکها به کلاهک های هسته ای تبدیل می شود بنابراین این نگرانی جدی وجود دارد که آنها بیش از آنکه از فناوری هسته ای ما نگران باشند با توجه به فتوای شرعی مقام معظم رهبری در تولید،نگهداری و استفاده از این نوع تسلیحات که حرمت شرعی دارد و آنها به چنین حکمی واقف هستند بنابراین می توان دریافت آن چیزی که غرب را نگران کرده امنیت رژیم جعلی صهیونیستی است که برد موشک های ایران امروز به راحتی از مرزهای اسرائیل نیز عبور کرده و عمق سواحل دریای مدیترانه را در جنوب و شمال در برمی گیرد و این که گفته می شود طراحی ساخت و آزمایش موشک های بالستیک با قابلیت حمل کلاهک هسته ای نوعی فریبکاری و اقدامی موذیانه خطرناک است که هدف آنها محدود سازی صنایع موشکی و دفاعی ایران بوده است که این موضوع نباید تحت هیچ شرایطی پذیرفته شود. .بنابراین این موضوع از اساس فرض غلطی است که بدان پرداخته اند در حالی که استراتژی رسمی جمهوری اسلامی ایران در سطوح عالی نظام ،مقام معظم رهبری ،شورای عالی امنیت ملی و همه نهادهای رسمی عدم ساخت بمب هسته ای است که متاسفانه با محدودیت هایی که در برجام وجود دارد پیش بینی می شود بین 10تا 25سال که حتی بعد از آن هم قابل تمدید است. محدودیت هایی که برای غنی سازی اورانیوم ایجاد کرده اندنیز جای تامل دارد آنچه مسلم است ایران نمی تواند بیش از 3/67دهم درصد اورانیوم غنی سازی داشته باشد و با نظارت های آنلاین و آف لاین و حضوری و یا از طریق دوربین ها و امکاناتی که وجود دارد قطعا با توجه به این محدودیت ها ایران نمی تواند به سمت غنی سازی بالاتر از 5درصد برود.بی تردید قابل اذعان است همه این مسائل یک نوع جنگ روانی و استفاده از بهانه و فرض غلطی است که هدفی جز اعمال فشارها و محدودیت بر نظام و ملت ایران ندارد .
نظر شما