ناحیه رویشی کوهستان زاگرس، وسیعترین و اصلیترین رویشگاه گونههای مختلف بلوط در ایران است و درست به همین دلیل از اهمیت بسیار ویژهای هم برخوردار است. جنگلهای بلوط زاگرس از منتهی الیه شمال غربی ایران(آذربایجان غربی) آغاز و سپس غرب استانهای ایلام و لرستان و جنوب غرب ایران(استانهای کهگیلویه و بویراحمد و فارس) را طی میکند. در میان ۱۱ استان واقع در ناحیه رویشی زاگرس، استانهای فارس، لرستان و خوزستان مقامهای اول تا سوم را از نظر وسعت رویشگاههای جنگلی و درختی دارا هستند. جنگلهای زاگرس با گستردگی در ۱۱ استان کشور با ۶ میلیون هکتار مساحت، ۴۰درصد جنگلهای ایران را تشکیل میدهند که حدود ۷۰درصد آنها شامل بلوطها میشوند.
بلوطها مثل دیگر درختهایی که در ارتفاعات میرویند، مستحکم و مقاومند و البته عمری طولانی دارند. عمر بعضی از درختهای بلوط به بیش از هزار سال هم میرسد. جنگلهای بلوط کوه «تاف» که آبشار نوژیان را در خودش پنهان کرده است هم درختهای هزار ساله فراوان دارد.
این سنجابهای فراموشکار
حتی درختهای هزار ساله بلوط هم از یک دانه بلوط روییده و رشد کردهاند؛ دانهای که یک جانور کوچک، اما پر تحرک آن را برای خورد و خوراکش در زمستان، در دل خاکهای نرم جنگل پنهان کرده است. سنجابها، همه ماههای گرم سال را از این شاخه به آن شاخه میپرند و از تنههای درختان بالا میروند و پایین میآیند تا هم غذای روزشان را تأمین کنند و هم بر اندوخته زمستانیشان بیفزایند. آنها بخش عمدهای از دانههایی را که پیدا میکنند، زیر خاک پنهان میکنند تا در شبها و روزهای سرد زمستان که برگ و باری روی درختها نمیماند، گرسنه نمانند. اما برفهای سنگین زمستان بسیاری از آن انباریهای پر از بلوط را برای همیشه دربسته نگه میدارند. دراین میان، دانههای بلوط شانس آن را دارند که بهار سال بعد به شکل جوانهای کوچک، خاک و برگهای کف جنگل را کنار بزنند و خودشان را به هوا و آفتاب برسانند. تعدادی از این جوانه ها، شانس آن را مییابند تا در سالهای بعد به درختان تناور بلوط تبدیل شوند که باز سنجابهای فراموشکار، از تنههای آنها بالا بروند و بلوط جمع کنند.
جنگلهای بلوط، هستیشان را مدیون همین سنجابها هستند. وقتی جنگلها، مدیون سنجابها باشند، شهرها و روستاهای حاشیه این جنگلها هم حتماً، بود و نبودشان را به همین جانوران کوچک، وابسته هستند.
مناظر بکر جاده نوژیان
خرم آباد، مرکز استان لرستان است، شهری کهنسال و کوهپایه ای. از خرم آباد تا آبشار نوژیان 40 کیلومتر راه است. راه آبشار، از جاده کمربندی خرم آباد منشعب میشود. کمربندی پت و پهن خرم آباد، جاده بروجرد- خرم آباد را به جاده خرم آباد- اهواز، پیوند میدهد. جاده آبشار نوژیان هم از دل جنگلهای بلوط میگذرد و یکی از دیدنیترین جادههای لرستان است. در بخشهایی از جاده، رودخانهای را که به آبشار نوژیان منتهی میشود، در پایین دست جاده میتوان دید.
در جاده آبشار نوژیان آهسته برانید. جنگلهای این منطقه افزون بر آنکه مأمن سنجابها است، یکی از بهترین زیستگاههای پلنگ آسیایی هم هست. خرسها هم که در مناطق کوهستانی لرستان زیست میکنند، گاهی به جاده نزدیک میشوند و البته جانوری کوچک، اما چاق و چلهای از خانواده موشها، به نام «پایکا» که یکی از پرتلفاتترین جانورها در جادههای کوهستانی است. آهسته راندن در جادههای کوهستانی افزون بر آنکه ایمنی بیشتری برای سرنشینان خودرو به همراه دارد، این شانس را به شما میدهد تا با دقت و حوصله بیشتری از مناظر اطراف لذت ببرید. افزون بر آن، از تصادفهای تأسفبار خودرو با گونههای مختلف حیات جانوری هم میکاهد. در طول جاده خرم آباد به نوژیان، این شانس را دارید تا طبیعت بکر زاگرس را از نزدیک به تماشا بنشینید، چرا این شانس را با فشردن پدال گاز، از خودتان دریغ کنید؟
یک آبشار 95 متری
آبشار را میتوانید پیش از رسیدن به روستای نوژیان ببینید و سر و صدای آن را بشنوید. حوالی کیلومتر 35 جاده، رودخانه از زیر پل عبور میکند. اینجا، همان جایی است که میتوانید از خودرو پیاده شوید و ادامه مسیر را تا رسیدن به ارتفاعات بالای آبشار ادامه بدهید. رودخانهای که در سقوط از یک ارتفاع تقریبا 100 متری، آبشار نوژیان را میسازد، یک رودخانه پر آب است که چند کیلومتر بالاتر از یک مجموعه چشمه تشکیل میشود. کمی آن طرفتر از آبشار، چند چشمه هم وجود دارد که رودخانه کوچکی را تشکیل میدهند که از مسیری پلکانی به منطقه پایین دست میریزد و به همراه رودخانه پایین دست آبشار، یک رودخانه پر آب را میسازند که پس از سیراب کردن زمینهای کشاورزی چند روستا، به رود «سزار» میریزند.
آبشار نوژیان یک آبشار صخرهای است. ارتفاع آبشار از بالاترین قسمت تا قسمت انتهایی، 95 متر میشود. در ماههای پر باران بهار، آب آبشار بیشترین حجم را دارد. در این هنگام، پهنای آبریزگاه آبشار به پنج متر هم میرسد. آب آبشار از یک ارتفاع 70 متری روی مجموعه صخره میریزد و آنجا از یک ارتفاع 20 تا 25 متری به پایین سرازیر میشود.
لرستان، استان آبشارها
آبشار نوژیان یکی از بلندترین آبشارهای ایران است. تنها چند آبشار در همه جغرافیای پهناور ایران وجود دارد که حوالی 100 متر و بیشتر از آن، ارتفاع دارند. آبشار «شوی» در مرز لرستان با خوزستان یکی دیگر از همانهاست. لرستان البته چندین و چندین آبشار دیگر هم دارد، آنقدر که این استان را میشود یکی از سه استان پر آبشار کشور دانست. آبشار بیشه، آبشار آب سفید، آبشار چکان، آبشار دورود از جمله همین آبشارهاست.
یک آبشار دیگر هم هست که اگر چه به اندازه آبشار شوی و نوژیان، شناخته شده نیست، اما زیباییهای خیره کنندهای دارد. این آبشار، «آبشار وارک» است که حوالی 15 کیلومتر با آبشار نوژیان فاصله دارد.
اگر به پیاده روی و کوهنوردی علاقه دارید، میتوانید در برنامه یکی دو روزه، مسیر کوهستانی بین آبشار نوژیان و وارک را طی کنید تا هم دو آبشار دیدنی لرستان را در یک برنامه دیده باشید و هم از دل جنگلهای بلوط عبور کرده باشید. اگر خوش شانس هم باشید، شانس دیدن شماری از گونههای جانوری زیست بوم زاگرس را هم پیدا خواهید کرد، شاید پلنگ، شاید خرس، شاید هم کل و بزهایی که از صخرههای بلند، شما را دید میزنند. اگر اینقدرها هم خوش شانس نباشید، مطمئن باشید، سنجابهای فراوانی را میتوانید ببینید که یک ریز و بیوقفه از شاخ و برگهای درختان بلوط بالا و پایین میروند و دانههای بلوط را جابهجا میکنند؛ دانههایی که هر کدام میتوانند سال بعد، جوانه تازه رسته باشند که اگر ما آدمها، مزاحم آنها نشویم، درختان تناوری خواهند شد.
نظر شما