تقریباً قطعی است که سازمان اطلاعات ارتش پاکستان(آی اس آی) که مسؤولیت عملیات اطلاعاتی برون مرزی و سازماندهی طیف وسیعی از نیروهای طالبان را در افغانستان به دست دارد، با همراهی خانواده و حلقه نزدیکان ملا محمد عمر، بیش از دو سال خبر مرگ ملامحمد عمر را مخفی نگاه داشته بود، زیرا این اتفاق می‌توانست موجب ریزش و شکاف بیش از پیش میان گروه‌های مختلف و پراکنده طالبان و در مقابل، تقویت گروه تحریک طالبان و شاخه حقانی در پاکستان شود که این مسأله به ضرر پاکستان تمام می شد، زیرا از نفوذ این کشور در میان طالبان افغانستان و جایگاه بازیگری «آی اس آی» در تحولات امنیتی و سیاسی افغانستان کم می‌کرد .
اینکه سازمان اطلاعات ارتش پاکستان خبر مرگ ملا محمد عمر و مرگ جلال الدین حقانی، رهبر و بنیانگذار شبکه حقانی، یکی از اصلی‌ترین گروه‌های متحد طالبان را که او هم یک سالی از مرگش می‌گذرد، به صورت همزمان اعلام می‌کند، گواه آن است که این کشور برنامه‌های جدید و گسترده‌ای برای تغییر در راهبرد و ارتباطات خود در افغانستان دارد.
گروه طالبان و دایره رهبری نزدیک به ملا محمد عمر طی سالهای اخیر گرایشهای ملایمتری نسبت به گذشته پیدا کرده بودند و همواره از سوی جریانها و نیروهای رادیکالتر گروه، به تغییر موضع و مصالحه با دولت مرکزی افغانستان متهم می‌شدند.
بویژه در دوره حامد کرزی سیاستهای او برای جذب گروه طالبان به فرآیند سیاسی و مشارکت در حکومت، تغییرات زیادی را در روشها و راهبرد گروه رهبری سنتی طالبان به وجود آورده بود، هر چند که این سیاست جذب در دوره کرزی با مشکلات فراوان و کارشکنی‌های خارجی از سوی پاکستان، عربستان و امارات متحده عربی روبرو بود و به نتیجه نهایی قابل توجهی نرسید، اما حداقل دستاورد آن ایجاد شکاف مشهود در میان طالبان بود.
اما بی شک فرآیند صلح نیزبه نفع پاکستان نبود، به همین دلیل اسلام آباد بشدت از گرایش رهبری سنتی این گروه به مذاکره و مصالحه با دولت کابل خشمگین بود و به هر نحو می‌کوشید تا مانع از آن شود، اما در ماه‌های اخیر تحولات جدیدی در افغانستان رخ داده که نشان می‌دهد سازمان اطلاعات ارتش پاکستان خوابهای جدیدی برای این کشور و گروه‌های رادیکال فعال در آن دیده است.
ظهور گروه‌هایی که خود را همپیمان و وابسته به داعش دانسته و با ابوبکر البغدادی، خلیفه خودخوانده این گروه اعلام بیعت کرده‌اند، نه تنها به سرعت در حال رشد هستند که اولین هدف خود را نه دولت مرکزی، که نیروهای طالبان قرار داده‌اند.
این در حالی است که بسیاری از نیروها و فرماندهان طالبان به غیبت چندین ساله ملا محمد عمر مظنون شده و تقریباً به این نتیجه رسیده بودند که او دیگر وجود ندارد و نیروهای دیگری به نام او، طالبان را رهبری می‌کنند.
همین یک ماه پیش بود که گروهی از فرماندهان طالبان به دلیل همین ظن خواسته بودند که ملاعمر تصویری از خود منتشر کند تا ثابت شود که زنده است، درغیر این صورت آنها با داعش بیعت خواهند کرد.
اینک اما با رسمی شدن خبر مرگ ملا عمر و البته جلال الدین حقانی، به نظر می‌رسد حجت بر این گروه‌ها و فرماندهان تمام شده و ساختار و سازمان طالبان رو به تحول و ریزش است. بویژه آنکه چهره‌ای که رهبری جدید طالبان را به دست گرفته، مورد تأیید و پذیرش همه فرماندهان، حتی فرزند ملا عمر نیست و خط انشعاب در این گروه از همین جا آغاز خواهد شد.
به گزارش پایگاه خبری نیشن و روزنامه وال استریت ژورنال در جلسه‌ای که اخیرا پسر ملا محمد عمر با شماری از فرماندهان طالبان تشکیل داده
اختلاف‌ها به سرعت میان ملا اختر منصور، جانشین ملاعمر و آنهایی که انتخاب وی را به چالش کشیدند از جمله محمد یعقوب پسر ملا عمر، ملاعبدل منان، برادر وی و ملا عبدل قیوم ذاکر، رقیب دیرینه ملاعمر که سابقا فرمانده عملیات‌های طالبان بود، نمایان شده است.
این در حالی است که شورای رهبری طالبان از سراج الدین حقانی که به تازگی به عنوان معاون ملامنصور انتخاب شده و نیز شاخه حقانی طالبان خواسته است تا میان جناح‌های رقیب میانجیگری کند.
با این وصف اعلام خبر مرگ این دو رهبر هژمونیک طالبان که سالها مخفی نگه داشته شده بود،در حالی که سایه داعش روز به روز بر سر افغانستان گسترده‌تر می‌شود، یک پروژه حساب شده و با اهدافی خاص است که از بیرون افغانستان کلید خورده و هدایت می‌شود.
پروژه داعشی کردن طالبان
«بشیر بیژن»، تحلیلگر افغانستانی و کارشناس امور سیاسی افغانستان با بیان اینکه دولت و سازمان استخبارات ارتش پاکستان با وجود شواهد متعدد مصرانه در دو سال گذشته بر زنده بودن ملا محمد عمر تأکید می‌کرد، می‌گوید: اکنون به یکباره و در شرایطی که افغانستان با بحرانهای امنیتی جدی روبه روست، این کشور خبر مرگ او را اعلام می‌کند و مدعی است که او دو سال و نیم قبل فوت کرده است.
این فعال سیاسی افغانستانی به خبرنگار ما گفت: این خبر بی شک موجب تشدید اختلاف و پراکنده شدن نیروهای طالبان خواهد شد و این گروه مورد حمایت پاکستان را تضعیف خواهد کرد و در این شرایط پروسه صلح با طالبان پیچیده‌تر از گذشته خواهد بود.
وی افزود: البته این یک شمشیر دولبه است، زیرا به موازات جذب برخی از نیروهای طالبان به سوی داعش، طیفهای دیگری هم هستند که تمایل به مصالحه با دولت دارند و حکومت افغانستان با برنامه ریزی و درایت می‌تواند آنها را جذب و از ظرفیت آنها برای مقابله با بحرانهای امنیتی استفاده کند.
وی خاطر نشان کرد: مذاکرات صلح در افغانستان در چند سال گذشته با حمایت برخی از کشورهای منطقه و فرامنطقه‌ای در جریان بود و دیدیم که طالبان دفتری سیاسی در دوحه قطر دایر کرد تا از این کانال به مذاکرات ادامه دهد، اما این مذاکرات نفوذ پاکستان را در افغانستان کم می‌کرد، بنابراین در شرایط موجود هیچ کشوری به اندازه پاکستان از اعلام خبر مرگ ملا عمر سود نمی‌برد.
معاون سابق حزب کنگره ملی افغانستان درباره تأثیر این شکاف و ریزش در میان نیروهای طالبان بر آینده این گروه با وجود رقیب جدیدی به نام داعش اظهار داشت: رویکرد طالبان در انتصاب ملا اختر محمد منصور یک رویکرد سنتی نبود که تغییر و تحول در این گروه را تأیید می‌کند. در عین حال برخی فرماندهان مدعی هستند که در عمل نوعی کودتا در داخل گروه انجام داده که یکی از کسانی که چنین نظری دارد، فرزند ارشد ملا محمد عمر است. بنابراین شکاف در میان طالبان به صورت جدی وجود دارد.
وی اظهار داشت: طالبان دیگر به عنوان یک گروه قدرتمند و یک تفکر و اندیشه با راهبرد مشخص در معادلات سیاسی افغانستان جایگاهی ندارد و به سطح یک پروژه و ابزار تقلیل پیدا کرده است و دولت پاکستان فرصت را مساعد دیده تا با به کارگیری بخشی از نیروهای افراطی و فعال طالبان زیر نام داعش، آنها را جایگزین مهره سوخته طالبان کند و همچنان شرایط امنیتی در افغانستان را بحرانی و مبهم نگاه دارد.
به گفته بشیر بیژن، پروژه داعشی کردن طالبان، فرصتهای جدیدی در اختیار پاکستان و سازمان اطلاعات ارتش این کشور قرار می‌دهد تا نفوذ خود را در این کشور حفظ کند و ابتکار عمل را برای ایجاد صلحی دوباره از دولت کابل بگیرد.
افغانستان آبستن تحولات جدید
«صالح محمد ریگستانی»، نماینده سابق پارلمان افغانستان هم در گفت و گو با خبرنگار ما با اشاره به اینکه طی دو سه سال گذشته که ادعا می شود ملا محمد عمر در قید حیات نبوده و دستگاه اطلاعاتی پاکستان این خبر را مخفی نگه داشته بود، هیأتهای متعددی از سوی او برای حضور در مذاکرات صلح و حتی مذاکره و تماس با کشورهای دیگر مأموریت داشتند، تصریح کرد: اینکه دولت پاکستان مدعی است وی دو سال و نیم قبل از دنیا رفته و اینکه تاکنون این خبر را مخفی نگه داشته اند، کاملاً مشکوک است.
وی با تأکید بر اینکه اسلام آباد مترصد ایجاد تغییرات بنیادین در سیاست خود در قبال افغانستان و گروه طالبان حتی طالبان فعال در خاک پاکستان است و می‌خواهد در این گروه یک خانه تکانی انجام دهد، افزود: اعلام همزمان خبر مرگ ملا محمد عمر و رهبر شبکه حقانی، یک ریسک سیاسی و امنیتی برای پاکستان است، زیرا اکنون که طالبان از ناحیه داعش و حضور و ظهور آنها احساس خطر می‌کنند، نتیجه این اتفاق پیوستن طیفی از این نیروها به روند صلح و ریزش بخش کوچکی از نیروهای رادیکال به سوی داعش خواهد بود، اما اکثر گروه تلاش خواهند کرد تا با انتخاب رهبری جدید، سازماندهی تازه‌ای به خود بدهند و جنگ را ادامه دهند.
این فعال سیاسی افغانستانی مرگ ملاعمر و جلال الدین حقانی را موجب بروز خلأ رهبری در میان این گروه ولو به صورت موقت خواند و اظهار داشت: در این شرایط کار برای دولت افغانستان سخت‌تر خواهد شد، زیرا سازماندهی مذاکرات و تماسها برای روند صلح در میان مدت متوقف خواهد شد، بویژه آنکه انتخاب رهبر جدید که مورد پذیرش همه نیروها و فرماندهان باشد، امری سخت به نظر می‌رسد و شاید موجب بروز نزاعهای داخلی میان این گروه می‌شود. از سوی دیگر یک گروه جوانتر با گرایشهای تندروانه و ایدئولوژیک به نام داعش در افغانستان در حال شکل‌گیری است که روشها و تفکرات سنتی رهبران پیشین و جانشینهای آنها مثل ملا اختر محمد منصور را نمی‌پسندد، از این رو افغانستان آبستن تحولات و تغییرات و حوادث جدیدی است.
نظر شما